Nhóm khủng bố gây ra vụ đánh bom kinh hoàng ở Afghanistan là ai?

Các cuộc đánh bom liên tiếp nhằm vào đám đông tập trung bên ngoài sân bay thủ đô Kabul, Afghanistan hôm 26/8 vừa qua đã khiến ít nhất 73 người thiệt mạng, trong đó có 13 binh sĩ Mỹ và 60 người Afghanistan. Tổ chức khủng bố ISIS-K đã lên tiếng nhận trách nhiệm về vụ tấn công, trong bối cảnh Tổng thống Joe Biden trước đó không lâu đã cảnh báo rằng nhóm này "đang tìm cách nhắm mục tiêu vào sân bay và tấn công cả quân đội Mỹ, lực lượng đồng minh và dân thường”.

Amira Jadoon, chuyên gia chống khủng bố tại Học viện Quân sự West Point (Mỹ), và Andrew Mines, chuyên viên nghiên cứu tại Chương trình Chủ nghĩa Cực đoan của Đại học George Washington - người đã theo dõi ISIS-K trong nhiều năm đã trả lời các câu hỏi của tờ The Conversation liên quan đến nhóm khủng bố này, từ nguồn gốc, chiến lược hoạt động cũng như mối đe dọa mà chúng gây ra ở một đất nước Afghanistan đang tồn tại nhiều bất ổn.

ISIS-K là ai?

Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng tỉnh Khorasan (tên tiếng Anh: The Islamic State Khorasan Province) còn được gọi là ISIS-K, ISKP và ISK, là nhánh chính thức của phong trào Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng hoạt động ở Afghanistan, được thủ lĩnh của IS ở Iraq và Syria công nhận.

ISIS-K chính thức được thành lập vào tháng 1/2015. Trong thời gian ngắn, ISIS-K đã củng cố quyền kiểm soát lãnh thổ ở một số quận nông thôn ở phía bắc và đông bắc Afghanistan, đồng thời phát động một chiến dịch gây chết chóc trên khắp Afghanistan và Pakistan.

Trong vòng 3 năm đầu tiên, ISIS-K đã tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào các nhóm thiểu số, các khu vực công cộng và các tổ chức cũng như các mục tiêu của chính phủ ở các thành phố lớn trên khắp Afghanistan và Pakistan.

Đến năm 2018, ISIS-K đã trở thành một trong 4 tổ chức khủng bố đứng sau nhiều vụ tấn công chết chóc nhất trên thế giới, theo Chỉ số Khủng bố Toàn cầu của Viện Kinh tế và Hòa bình.

Tuy nhiên, sau khi chịu những tổn thất lớn về lãnh thổ và con người trước các chiến dịch do liên quân Mỹ đứng đầu tiến hành, mà đỉnh điểm là việc hơn 1.400 chiến binh và gia đình của họ đầu hàng trước chính phủ Afghanistan vào cuối năm 2019 và đầu năm 2020, thì tổ chức khủng bố này đã bị một số người tuyên bố là đã bị đánh bại.

Nền tảng của ISIS-K

ISIS-K được thành lập bởi các cựu thành viên Taliban tại Pakistan, Taliban tại Afghanistan và Phong trào Hồi giáo Uzbekistan. Tuy nhiên, theo thời gian, nhóm đã chiêu mộ được các chiến binh từ nhiều nhóm khác.

Một trong những điểm mạnh nhất của ISIS-K là khả năng tận dụng thế mạnh ở địa phương của các chiến binh và chỉ huy của chúng. Lúc mới thành lập, ISIS-K củng cố lãnh thổ ở các huyện phía nam của tỉnh Nangarhar, nằm ở biên giới phía đông bắc của Afghanistan với Pakistan, nơi từng là thành trì của al-Qaeda ở khu vực Tora Bora.

ISIS-K đã sử dụng vị trí của mình ở biên giới để thu thập nguồn hậu cần và tuyển mộ thành viên từ các khu vực bộ lạc của Pakistan, cũng như câu kết với nhiều nhóm chiến binh địa phương khác để hình thành các liên minh hoạt động.

Có nhiều bằng chứng đáng kể cho thấy nhóm này đã nhận được tiền, chỉ đạo và đào tạo từ cơ quan tổ chức cốt lõi của IS ở Iraq và Syria. Một số chuyên gia cho rằng những số tiền này có thể hơn 100 triệu USD.

Mục đích và chiến thuật của ISIS-K là gì?

Chiến lược chung của ISIS-K là thiết lập một đầu tàu cho phong trào IS để mở rộng cái gọi là "Vương quốc Hồi giáo" sang Trung và Nam Á. Việc làm này nhằm mục đích củng cố sức mạnh của ISIS-K và biến nhóm trở thành tổ chức thánh chiến hàng đầu trong khu vực. Điều này cũng thể hiện rõ trong thông điệp của nhóm, khi thường kêu gọi các chiến binh thánh chiến kỳ cựu cũng như những người trẻ hơn ở các khu vực thành thị .

ISIS-K tận dụng sức mạnh từ những nhân sự và liên minh hoạt động với các nhóm khác để thực hiện các cuộc tấn công tàn khốc. Các cuộc tấn công này thường nhằm vào các nhóm thiểu số như người Hazara và người Sikh của Afghanistan, cũng như các nhà báo, nhân viên cứu trợ, nhân viên an ninh và cơ sở hạ tầng của chính phủ.

Mục tiêu của ISIS-K là tạo ra sự hỗn loạn và không chắc chắn trong nỗ lực đẩy các chiến binh vỡ mộng từ các nhóm khác gia nhập vào hàng ngũ của chúng, đồng thời gây nghi ngờ về khả năng đảm bảo an ninh cho người dân của bất kỳ chính phủ cầm quyền nào.

Mối quan hệ của ISIS-K với Taliban

ISIS-K coi Taliban tại Afghanistan là đối thủ chiến lược của mình. Nhóm này gọi Taliban tại Afghanistan là "những kẻ theo chủ nghĩa dân tộc bẩn thỉu" với tham vọng chỉ thành lập một chính phủ giới hạn trong ranh giới của Afghanistan. Điều này mâu thuẫn với mục tiêu của phong trào IS đó là thiết lập một "Vương quốc Hồi giáo" toàn cầu.

Kể từ khi thành lập, ISIS-K đã cố gắng tuyển mộ các thành viên Taliban tại Afghanistan, đồng thời tấn công vào các vị trí của Taliban trên khắp đất nước.

Các nỗ lực của ISIS-K đã đạt được một số thành công, nhưng Taliban đã cố gắng ngăn chặn chúng bằng cách tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng và vị trí của ISIS-K.

Các cuộc đụng độ này thường xảy ra song song với các chiến dịch không quân và mặt đất của liên quân Mỹ - Afghanistan chống lại ISIS-K.

Dù cho quy mô của các chiến dịch do liên quân Mỹ - Afghanistan tiến hành chưa được xác định, nhưng có một điều rõ ràng rằng phần lớn tổn thất về lực lượng và thủ lĩnh lãnh đạo của ISIS-K là do các chiến dịch này gây ra, đặc biệt là các cuộc không kích của Mỹ.

ISIS-K nguy hiểm tới đâu?

Là một tổ chức tương đối suy yếu, mục tiêu trước mắt của ISIS-K là bổ sung lực lượng và thể hiện sự quyết tâm thông qua các cuộc tấn công quy mô lớn. Làm như vậy có thể giúp đảm bảo rằng nhóm không trở thành "kẻ đứng ngoài" ở Afghanistan-Pakistan.

Nhóm cũng quan tâm đến việc tấn công các đối tác của Mỹ và đồng minh ở bên ngoài Afghanistan, song mức độ mà ISIS-K có thể làm được trong việc truyền cảm hứng và chỉ đạo các cuộc tấn công chống lại phương Tây là một vấn đề đã gây chia rẽ trong cộng đồng tình báo và quân đội Mỹ .

Tuy nhiên, ở Afghanistan, ISIS-K đã chứng tỏ mình là một mối đe dọa lớn hơn nhiều. Ngoài các cuộc tấn công nhằm vào các tổ chức dân sự và nhóm thiểu số Afghanistan, ISIS-K còn nhắm vào các nhân viên cứu trợ quốc tế, nỗ lực rà phá bom mìn và thậm chí cố gắng ám sát đặc phái viên hàng đầu của Mỹ tại Kabul hồi tháng 1/2021.

Hiện vẫn còn quá sớm để nói việc Mỹ rút khỏi Afghanistan sẽ mang lại lợi ích như thế nào cho ISIS-K, thế nhưng cuộc tấn công vào sân bay Kabul hôm 26/8 vừa qua cho thấy mối đe dọa tiếp theo từ nhóm khủng bố này.

Trong ngắn hạn, ISIS-K có thể sẽ tiếp tục nỗ lực gieo rắc hoảng loạn và hỗn loạn, làm gián đoạn quá trình rút quân và chứng minh rằng Taliban tại Afghanistan không có khả năng đảm bảo an ninh cho người dân.

Nếu ISIS-K có thể thiết lập lại một số mức độ kiểm soát lãnh thổ trong dài hạn và tuyển mộ nhiều chiến binh hơn, nhóm này rất có thể sẽ sẵn sàng trở lại và gây ra các mối đe dọa ở cấp độ quốc gia, khu vực và quốc tế.

( C. H sưu tầm)