Chuyện tình cây đa ôm thị, một gốc hai cây
Theo chị Nguyễn Thị Thức - Hướng dẫn viên du lịch tại khu di tích Lam Kinh giới thiệu: Những người gắn bó lâu năm với khu di tích kể lại rằng, xưa kia chỗ cây đa đang án ngữ là một cây thị, chim chóc thường về đậu trên cành thị mang theo quả đa về ăn nên hạt rơi xuống đất mọc thành cây. Sau này, cây đa mọc lên xanh tốt, bộ rễ phụ của cây đa thị rất đặc biệt, không vươn ra xa như các cây đa nhiều “gốc” khác mà ôm trọn gốc thị rồi hóa thành chung một gốc. Từ gốc đến ngọn đa cao chừng 20 m, gốc cây gần chục người ôm không xuể.
Chuyện tình đa thị được người dân trong vùng lưu truyền đến ngày nay.
Cây thị sống trong lòng cây đa vẫn xanh tươi tốt lá, mỗi năm đều ra quả, tuy nhỏ, chát nhưng thơm lừng một góc trời. Đến năm 2007 cây thị già chết khô, nhưng đến nay vẫn còn một cành khô chĩa ra bên ngoài gốc đa.
Năm 2013, cây đa thị được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản bởi tầm vóc, sự độc đáo và giá trị lịch sử của nó.
Cây ổi cười
Nằm phía bên phải khuôn viên lăng mộ vua Lê, cây ổi với dáng huyền, mang thế rồng chầu đã gần trăm năm tuổi mùa nào cũng cho quả, khi chín thơm lừng vẫn được người trông giữ mang đến dâng lên mộ vua. Cây ổi “cười” cao hơn 3m, dài gần 5m, lá nhỏ 1 - 2cm với những cành uốn lượn tạo nên một thế rất đẹp.
Bà Thức - một người dân sống lâu năm ở khu vực đó cho biết: Một điều đặc biệt là cây ổi biết cười, tạo lên sự huyền bí cho vùng đất Lam Kinh. Chỉ cần có người dùng ngón tay cù nhẹ lên các nách ở thân cây, thì toàn bộ lá và cành nhỏ của cây ổi đều rung lên như có một cơn gió mạnh thổi qua. Điều đặc biệt nữa là khi nắm tay vào thân cây, nhắm mắt, tĩnh tâm sẽ cho ta một cảm giác lâng lâng thoát tục. Đây là một sự huyền bí không thể lý giải được.
Cây ổi cười là một sự “huyền bí” trong khu di tích Lam Kinh.
Cây ổi kỳ lạ này được ông Trần Hưng Dẫn (ở Nam Định) trồng năm 1933. Khi ấy, tuổi đã cao nhưng hiếm muộn con nên ông Dẫn đã cầu tự trước mộ vua Lê Thái Tổ. Sau đó, ông đã hạ sinh được quý tử nối dõi tông đường. Để tỏ lòng thành, ông cung tiến 4 tượng voi, 2 cây long não và cây ổi trồng trong khu Lăng mộ vua Lê Thái Tổ.
Việc cây ổi biết “cười” do nhân dân phát hiện ra từ năm 2010. Năm 2008, Bộ Khoa học - Công nghệ cũng đã có đề án nghiên cứu cấp quốc gia về dòng gen của cây ổi ở Lam Kinh, nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả.
Cây lim “hiến thân”
Cũng nằm trong khu quần thể lăng mộ, cây lim cổ thụ có tuổi thọ khoảng 600 năm tuổi, cao nhất nhì rừng Lam Kinh, được gọi bằng cái tên “cây lim hiến thân”.
Cách Lăng mộ vua Lê Thái Tổ không xa, ven con đường đá là dấu tích của thân cây lim. Bây giờ, cây lim này đã được làm các cột, kèo trong chính điện Lam Kinh. Một điều lạ nữa là trước năm 2010, cây lim trăm năm tuổi này xanh tươi tốt và cao ngất trong khu rừng Lam Kinh. Đến khi việc phục dựng Chính điện Lam Kinh được triển khai thì cây bắt đầu trút lá sau đó chết dần.
Dù cây lim cổ thụ đã hiến thân, nhưng trong khu di tích Lam Kinh vẫn còn rất nhiều cây lim khác đang vươn mình xanh tốt.
Cây lim cổ thụ cao nhất nhì rừng Lam Kinh, khoảng 600 năm tuổi đang xanh tươi, khỏe mạnh bất ngờ trút hết lá ngay khi dự án phục hồi phỏng dựng Chính điện Lam Kinh được phê duyệt năm 2010. Đến khoảng nửa năm sau, khi cây chết cũng là lúc thiết kế thi công vừa hoàn thành. Người ta thoáng nghĩ đến việc hơn nửa thiên niên kỷ trước, cây Lim sinh ra là để xả thân làm nghĩa vụ phỏng dựng lại cung điện cho hậu thế.
Năm 2011, nhân dịp giỗ Bình Định Vương Lê Lợi, tỉnh Thanh Hóa đã làm lễ “phạt mộc” và phát hiện ra nhiều điều trùng khớp, ngẫu nhiên và kỳ lạ hơn nữa. Đó là thường các cây lim cổ thụ sẽ bị tiêu tâm (rỗng ruột), nhưng riêng cây lim này thì không, rất thuận lợi để làm trụ cột các tòa nhà lớn như công trình phỏng dựng Chính điện với quy mô 9 tòa nhà gỗ lim đồ sộ nhất Việt Nam.
Chưa dừng lại ở đó, sau khi gọt bỏ phần vỏ cây, người ta pha được 4 khúc gỗ lớn. Phần gốc cây làm được một cột cái, ngọn cây vừa với gương tảng cột quân, hai nhánh cây đủ làm một cột con và một thượng lương. Và người dân quan niệm đây là cây lim linh thiêng khi thấy phục dựng lại Chính điện đã tự mình “hiến thân”.
Về với Lam Kinh, vùng đất của địa linh nhân kiệt, được sống trong khí vị của không gian lịch sử và nghe những tích xưa, tận mắt chứng kiến chuyện lạ, lòng người như ngược về quá khứ, tưởng nhớ đến một thời dội vang của Hoàng triều Lê tộc hiển danh đã qua.
Đó chỉ là ba trong số rất nhiều câu chuyện truyền thuyết mà du khách sẽ được trực tiếp trải nghiệm khi đến thăm Quần thể khu di tích Lam Kinh. Du khách không chỉ được sống trong không gian lịch sử, ngược dòng về quá khứ để tưởng nhớ đến một thời kỳ hưng thịnh bậc nhất trong lịch sử Việt Nam, mà còn được nghe những tích xưa, tận mắt chứng kiến chuyện lạ...