Đối với đồng bào người M’Nông, canh thụt là món ăn quen thuộc, yêu thích thường được chế biến vào các dịp lễ, Tết, đãi khách quý. Nguyên liệu chính để làm ra món ăn này là: lá bép (hay còn gọi là lá nhíp), đọt mây, cà đắng, ớt xiêm rừng, cá suối hoặc thịt động vật.
Người M’Nông xem đây là những sản vật quý mà núi rừng ban tặng cho họ từ bao đời.
Được làm nên từ các loại rau rừng. Canh thụt đọt mây là một trong những món ăn đặc sản ở Đắk Nông cực kỳ nổi tiếng của ẩm thực Tây Nguyên.
Điểm độc đáo, hấp dẫn nhất của món ăn chính là cách nấu chín. Tất cả các nguyên liệu trên sẽ được đồng bào ở đây nhồi trong các ống lồ ô. Việc nhồi các nguyên liệu được làm cẩn trọng, sao cho các ống không được nhiều quá hoặc ít quá.
Quá trình "nướng" canh thụt của người M'Nông kéo dài khoảng 30 phút
Tiếp nữa, một bếp lửa sẽ được nhóm lên và các ống lồ ô sẽ được dựng đứng lên để “nướng”. Việc “nướng” kéo dài khoảng 30 phút và ống lồ ô sẽ được xoay tròn để các nguyên liệu bên trong chín đều.
Sau khi được “nướng” chín, người nấu sẽ thụt tới thụt lui cho đến khi canh nhuyễn nhừ.
Canh thụt được đồng bào nơi đây nướng trong các ống lồ ô. Ảnh: amthuccuoituan
Cuối cùng, người nấu sẽ dùng thanh tre thụt tới thụt lui cho đến khi món canh nhuyễn nhừ. Khi thưởng thức, các thực khách sẽ cảm nhận mùi thơm của lá bép, vị cay của ớt, vị bùi, béo của đọt mây.
Đặc biệt, khi ăn miếng đầu tiên, thực khách sẽ thấy có vị đắng của đọt mây tưởng như khó ăn, nhưng vị ngọt sẽ nhanh chóng lan tỏa, khiến muốn ăn thêm miếng nữa, và rồi đâm ghiền lúc nào không biết.
Theo kinh nghiệm của người dân, để có món canh thụt ngon nên chọn ống lồ ô kỹ càng. Nếu chọn cây non sẽ không ngon vì nhựa cây sẽ hăng đắng. Nếu chọn cây quá già, lửa sẽ làm nứt cây, canh sẽ chảy ra ngoài. Khi nấu không được dựng ống lồ ô thẳng đứng mà phải để nghiêng trên lửa, quay tròn để canh chín đều, đồng thời đun lửa riu riu đến khi các loại nguyên liệu nhuyễn thành một thứ hỗn hợp sền sệt như súp. Khi món canh chín, người ta thêm các loại gia vị như muối, ớt, một chút rau thơm vào là có thể dùng được.
Theo già làng M’nông kể lại, món ăn này có từ rất xa xưa. Trước đây, khi mùa lễ hội đến hay vào dịp đón khách quý, các thiếu nữ M’nông thường phải lên rừng trước một ngày tìm nguyên liệu để làm canh thụt. Đây là món ăn rất tốt cho phụ nữ mới sinh, cho người già sức yếu và những em bé còi xương.
Ngày nay, những món như canh cua lá bép, lá bép đọt mây xào cá hộp, canh thụt… không chỉ là những món ăn truyền thống trong các bon làng M’Nông, mà đã “chen chân” vào nhiều nhà hàng sang trọng ở Tây Nguyên để được giới thiệu với thực khách gần xa.