Trong 10 ngày xét xử bị cáo Đinh La Thăng và các đồng phạm, nhiều tình tiết mới tại phiên toà khiến cho bản chất vụ án dần được hé lộ.

Sáng 17/1, phiên tòa xét xử bị cáo Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh và đồng phạm bước vào ngày làm việc thứ 10.

Sau khi kết thúc phần tranh tụng giữa luật sư bào chữa và đại diện Viện kiểm sát, Hội đồng xét xử (HĐXX) cho phép các bị cáo được nói lời sau cùng trước khi nghị án.

Giọt nước mắt muộn màng

Bên cạnh lời khai của các thuộc cấp ở PVN và PVC, trong những ngày vừa qua, ông Đinh La Thăng đã nhiều lần nhắc tới những cụm từ "day dứt, trăn trở" và cho rằng sự quá quyết liệt, nôn nóng của mình đã đẩy cấp dưới tới sai phạm.

Sáng 17/1, bị cáo Đinh La Thăng, người bị VKS cáo buộc là "chủ mưu xuyên suốt vụ án" được gọi lên nói lời sau cùng đầu tiên.

Ông Thăng nhớ lại ký ức cách đây 35 năm, khi ông bước chân vào tốt nghiệp đại học ra trường cùng bạn gái (người trở thành vợ của bị cáo hiện tại) lên công trường thủy điện Sông Đà với khát vọng tuổi trẻ trinh phục sông Đà, với mục tiêu vì dòng điện quốc gia.

Bị cáo Thăng cho rằng bản thân luôn hết mình, dám nghĩ dám làm và quyết liệt. Trong những năm tháng đó, đa số các dịp lễ, Tết, ông Thăng đều ở trên công trường.

"35 năm cống hiến và làm việc là 35 năm bị cáo luôn cố gắng làm tròn trách nhiệm của mình. Bị cáo đã không ngờ hôm nay phải đứng trước tòa nhận trách nhiệm của mình về những khuyết điểm xảy ra tại PVN", bị cáo Đinh La Thăng nói trong nghẹn ngào.

Bị cáo Thăng không quên nhắc đến nhiều món nợ Đảng, nợ nhân dân và người lao động ở PVN nhưng không có cơ hội để trả.

Nói lời sau cùng trước tòa, ông Đinh La Thăng mong HĐXX cho ăn một cái Tết cuối cùng với gia đình, sau đó sẽ chấp hành án phạt.

Trong khi đó, lời nói cuối cùng tại toà, bị cáo Trịnh Xuân Thanh đề nghị HĐXX xem xét chứng cứ rõ ràng để không suy đoán, suy luận thiếu căn cứ, đồng thời bày tỏ sự ân hận trước những việc đã làm trong thời gian vừa qua. 

"Hai năm vừa rồi bị cáo vướng nhiều vụ (như đi ôtô biển xanh giả). Bị cáo rất ân hận, nhiều đêm không ngủ. Dù bị dư luận không tốt nhưng nhiều điều cũng không muốn nói ra" - bị cáo Thanh nghẹn ngào nói.

Cuối cùng, bị cáo Thanh không giấu nổi xúc động khi nhắc tới vợ con, gia đình. 

"Bị cáo rất hối hận, muốn gửi lời xin lỗi tới Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, rất mong bác tha thứ", ông Thanh nói trong nước mắt.

Trước đó, khi được bào chữa trước tòa, bị cáo Thanh cũng đã xúc động nói "có lỗi với anh Thăng, với các anh lãnh đạo". 

Cựu Chủ tịch PVC khẳng định không có chuyện nhiều sếp PVN biết hợp đồng 33 sai mà vẫn ký và chi hàng nghìn tỷ đồng tạm ứng cho PVC.

Trong phiên tòa sáng nay, các bị cáo nguyên là cán bộ của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN); Công ty cổ phần xây lắp và dầu khí Việt Nam (PVC) cũng được Hội đồng xét xử (HĐXX) cho phép nói lời cuối cùng trước tòa.

Hầu hết các bị cáo đều nhận thức rõ sai phạm và xin HĐXX xem xét. Họ không giấu nổi xúc động khi nói lời cuối. 

Những giọt nước mắt đã rơi. Đó những giọt nước nước mắt ân hận, day dứt. 

Sức ép ghê gớm từ cấp trên

Ngày đầu tiên tại phiên sơ thẩm xét xử ông Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh và đồng phạm, khi được hỏi, các bị cáo đều nói rằng "làm theo lệnh trên".

Chiều 8/1, Nguyên Tổng giám đốc PVC Vũ Đức Thuận khai Hợp đồng EPC số 33 chưa đầy đủ vì chưa có hồ sơ đề xuất, chưa được duyệt phương án nhưng đã được ký để tạo công ăn việc làm cho người lao động và Chủ tịch HĐQT cũng đã đồng ý. 

Ông Thuận còn thừa nhận PVC không đủ năng lực cũng như kinh nghiệm để thực hiện dự án lớn như Nhà máy Nhiệt điện Thái Bình 2 song lúc đó tình hình tài chính của PVC khó khăn nên vẫn cứ nhận.

Theo lời khai của bị cáo Thuận, khi có tiền tạm ứng về, PVC rất khó khăn về tài chính nên lấy luôn tiền tạm ứng để trả gốc, lãi nợ ngân hàng... 

Ông Thuận vẫn giải thích do áp lực trả nợ tiền vay ngân hàng, khó khăn về tài chính ở thời điểm đó và "mọi việc đều chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ Trịnh Xuân Thanh".

Cũng trong ngày đầu tiên, bị cáo Nguyễn Xuân Sơn - nguyên Phó tổng giám đốc PVN khai ông Đinh La Thăng là người chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thực hiện gói thầu EPC.

Bị cáo Sơn khai, trong cuộc họp giao ban ngày 1/6 ngay tại công trường, ông Đinh La Thăng đề nghị tạm ứng cho nhà thầu 10% giá trị hợp đồng.

Sau khi dự án đã chuyển về PVN, ông Thăng yêu cầu dự án này là dự án trọng điểm Quốc gia, được thực hiện cơ chế đặc thù nên cần đẩy nhanh tiến độ dự án, tạm ứng cho nhà thầu đủ số tiền theo hợp đồng đã ký.

‘‘Trong các đơn vị kinh doanh thì người đứng đầu bao giờ cũng có vai trò quyết định. Đã quyết rồi là làm chứ không có chuyện tính đi tính lại’’, bị cáo Sơn nói .

Bị cáo Vũ Hồng Chương (65 tuổi, nguyên Trưởng ban quản lý dự án điện lực Dầu khí Thái Bình 2) khai không tham gia vào quá trình đàm phán, thực hiện hợp đồng số 33. Sau khi tiếp nhận công việc Trưởng ban quản lý dự án, ông đã rà soát lại việc thực hiện hợp đồng.

Bị cáo Chương khẳng định chịu sức ép từ cấp trên khi tạm ứng tiền trái quy định cho Tổng công ty cổ phần xây lắp dầu khí – đơn vị do Trịnh Xuân Thanh điều hành.

Ông Chương cũng khẳng định: “Là anh Đinh La Thăng và tất cả các ban nội dung của Tập đoàn cứ yêu cầu phải làm ngay. Tôi phải chịu sức ép ghê gớm quá, ai đời lại yêu cầu chuyển số tiền lớn như vậy ngay trong ngày. Tôi là đơn vị cấp dưới, hạch toán phụ thuộc nên phải nghe lệnh của cấp trên”.

Còn bị cáo Ninh Văn Quỳnh, nguyên Kế toán trưởng kiêm Trưởng ban tài chính – kế toán Tập đoàn Dầu khí khai các lần ông này đề xuất chuyển tiền đều thực hiện theo yêu cầu của nguyên Phó tổng giám đốc Nguyễn Xuân Sơn. 

Theo ông Quỳnh, ông Sơn nói dù hợp đồng 33 còn nhiều thiếu sót "nhưng Chủ tịch Thăng đang rất nóng giận nên cứ chuyển tiền trước rồi sẽ hoàn thiện". Vì vậy, ông Quỳnh duyệt tạm ứng cho nhà thầu hơn 7 triệu USD (tương đương 6% giá trị hợp đồng).

Bị cáo Đinh La Thăng thừa nhận nóng vội dẫn đến vi phạm

Sáng 9/1, ông Thăng khẳng định, Chính phủ đã cho phép PVN đầu tư phát triển dịch vụ, cho chỉ định đơn vị thành viên thực hiện các hạng mục của tập đoàn.

PVN đã xây dựng các công ty con chuyên ngành, trong đó có PVC với mục tiêu phát triển thành công ty xây lắp mạnh của Tập đoàn. 

Ông Thăng khẳng định, việc chọn lựa đối tác nước ngoài là khó cho Việt Nam. Bên cạnh đó, theo ông Thăng, năng lực tài chính và kinh nghiệm thì PVC có đủ. Ông Thăng cho rằng PVC đã thi công hàng trăm công trình rồi chứ không chỉ có công trình nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2.

Liên tục bị HĐXX truy trách nhiệm trong việc chỉ định thầu cho PVC, bị cáo Đinh La Thăng thừa nhận do sức ép của tiến độ, trong chỉ đạo có lúc nóng vội, quá quyết liệt dẫn đến có lúc vi phạm quy trình, thủ tục. 

14 tỷ đồng đi chúc Tết

Sáng 9/1, HĐXX xét hỏi Vũ Đức Thuận, nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty xây lắp dầu khí Việt Nam (PVC), và một số đồng phạm về khoản tham ô 14 tỷ đồng tại dự án Vũng Áng - Quảng Trạch.

Bị cáo Thuận khai khoảng cuối năm 2010, Trịnh Xuân Thanh nói cần cám ơn một số người giúp đỡ công ty sản xuất kinh doanh. Ông Thanh yêu cầu ông Thuận lấy tiền từ các đơn vị làm ăn có lãi để đi chúc Tết.

Phó tổng giám đốc PVC Nguyễn Anh Minh khai lĩnh hội chủ trương lấy tiền đi đối ngoại là của Chủ tịch HĐQT Trịnh Xuân Thanh và Tổng giám đốc Vũ Đức Thuận.

Theo bị cáo Minh, lúc đầu ban điều hành dự án Vũng Áng - Quảng Trạch lấy tiền quỹ chuyển cho lãnh đạo PVC.

Sau đó, ban điều hành lập hồ sơ hợp thức khoản tiền chi đối ngoại, đồng thời khẳng định không ký hợp đồng khống thi công hạng mục nhà ăn. Hợp đồng này ký trước khi ông Minh làm Phó tổng giám đốc PVC.

Nguyễn Anh Minh cũng khai về số tiền 20.000 USD chuyển cho Vũ Đức Thuận nhưng nguyên Tổng giám đốc PVC phủ nhận.

Ông Minh nói số ngoại tệ được ông Cấn Mạnh Cường (Phó giám đốc phụ trách Ban điều hành dự án Vũng Áng - Quảng Trạch) chuyển cho Vũ Đức Thuận để đổi thành 430 triệu đồng chi đối ngoại.

Nguyễn Anh Minh khẳng định khoản tiền này có nhiều người biết và việc tạm ứng của ông Cường vẫn lưu vết tài khoản công ty.

Riêng khoản tiền 1,5 tỷ đồng mà cáo trạng quy kết ông Minh sử dụng chung cùng Trịnh Xuân Thanh và một số người khác, Phó tổng giám đốc PVC đề nghị HĐXX làm rõ số tiền này chuyển nhận ra sao, vào ngày nào?

Những người được hỏi đều thừa nhận việc Trịnh Xuân Thanh, Vũ Đức Thuận chỉ đạo cấp dưới rút tiền để đối ngoại.

Trịnh Xuân Thanh phủ nhận tham ô 4 tỷ đồng tiêu Tết

Theo cáo trạng, ngày 6/1/2012, theo chỉ đạo của Trịnh Xuân Thanh và Vũ Đức Thuận, Nguyễn Anh Minh đã yêu cầu Lương Văn Hòa chuẩn bị 5 tỷ đồng cho Trịnh Xuân Thanh sử dụng việc cá nhân trong dịp Tết.

Chiều 9/1, bị cáo Trịnh Xuân Thanh phủ nhận việc mình đã nhận 4 tỷ đồng để tiêu Tết. Ông Thanh phủ nhận việc yêu cầu bị cáo Nguyễn Anh Minh, nguyên phó tổng giám đốc PVC đưa mình tiền để tiêu xài dịp Tết.

Ông Thanh cũng phủ nhận việc tài xế Toàn nhận tiền từ một nhân chứng là lái xe của ông Minh.

Theo cáo trạng, bị cáo Nguyễn Anh Minh (nguyên Phó tổng giám đốc PVC) bị quy kết cùng Trịnh Xuân Thanh và một số bị cáo khác sử dụng chung khoản tiền 1,5 tỷ đồng.

Tuy nhiên, tại tòa, ông Nguyễn Anh Minh đề nghị HĐXX làm rõ khoản tiền 1,5 tỷ đồng cáo buộc ông đã sử dụng chung và việc ký khống 4 hợp đồng nêu trong cáo trạng. Còn Trịnh Xuân Thanh cũng khai không được ăn chia số tiền 1,5 tỷ đồng.

Luật sư bào chữa tranh luận VKS

Luật sư Phan Trung Hoài - người bào chữa cho ông Đinh La Thăng đề nghị xem xét bản chất nguyên nhân bối cảnh vụ án, hành vi khách quan, nhận thức chủ quan, những vấn đề cần rõ thêm khi xác định và chỉ đạo cùng sự thành tâm nhận trách nhiệm của người đứng đầu để xem xét lại tội danh Cố ý làm trái  đối với ông Đinh La Thăng.

 Luật sư Hoài cho biết thêm: "Nếu như trong vụ án sắp tới, ông Đinh La Thăng bị đưa ra xét xử thì có thể phán quyết khi tổng hợp hình phạt của ông sẽ bị đến hơn 30 năm tù. Trong khi, theo Điều 165 - Bộ luật Tố tụng hình sự điều này rất gây bất lợi cho ông Thăng".

Luật sư Nguyễn Văn Quynh - người bào chữa cho bị cáo Trịnh Xuân Thanh cho rằng: "Bản luận tội của VKS cáo buộc thân chủ của tôi quanh co, chối tội là không đúng và không phù hợp với những quy định có lợi cho người phạm tội".

Luật sư Nguyễn Quốc Hùng chỉ ra ông Thanh không trực tiếp quản lý tiền tại PVC và có bằng chứng ngoại phạm đối với cáo buộc nhận tiền từ lái xe và cho rằng, việc bị cáo Hòa khai "nghe giọng của bị cáo Thanh chỉ đạo qua điện thoại" buộc tội thân chủ mình chiếm đoạt 4 tỷ đồng là thiếu thuyết phục.

Luật sư cũng cho rằng các chứng cứ của VKS chưa đủ để quy kết bị cáo Thanh phạm tội tham ô, vì vậy đề nghị HĐXX xem xét lại.

Luật sư Ngô Thị Thu Hằng - Người bào chữa cho bị cáo Trịnh Xuân Thanh cho rằng cần xem xét các yếu tố cáo buộc. Không có tài liệu nào chứng minh PVC lập khống hồ sơ. Không có tài liệu nào chứng minh bị cáo Thanh và Thuận chỉ đạo lập khống hồ sơ.

Luật sư Đinh Anh Tuấn đã đưa ra nhiều bằng chứng và lập luận quan trọng để chứng minh bị cáo Phùng Đình Thực vô tội. Luật sư cũng đề nghị HĐXX tuyên bố không đủ căn cứ để kết luận bị cáo Phùng Đình Thực có hành vi cấu thành tội phạm: “Cố ý làm trái các quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”.

Luật sư Lê Đình Ứng cho rằng, sau khi chuyển đổi hợp đồng, Phó Tổng giám đốc Nguyễn Quốc Khánh là người phụ trách nên việc HĐ 33 có sai sót thì ông Nguyễn Xuân Sơn không có trách nhiệm liên quan.

Luật sư Nguyễn Chiến đề xuất HĐXX cho nguyên Phó TGĐ PVN Nguyễn Quốc Khánh hưởng án treo. Luật sư Chiến cho rằng, thân chủ của mình không hề được hưởng lợi một đồng nào, không hề tham ô, không hề cố tình làm trái thì lại bị đề nghị một mức án nghiêm khắc như vậy là không phù hợp. Một mức án quá khủng khiếp với hành vi của bị cáo Khánh.

Tội danh đã quá rõ ràng?

 VKS giữ nguyên quan điểm luận tội ông Đinh La Thăng, khẳng định có lợi ích nhóm khi chỉ định thầu PVC. Đại diện Viện kiểm sát nêu các luận cứ, chứng cứ để chứng minh việc bị cáo bị truy tố như VKSND nêu là có căn cứ, chính xác.

Đại diện viện kiểm sát  lấy dẫn chứng 7 tài liệu để chứng minh hành vi Cố ý làm trái của bị cáo Đinh La Thăng. Trong đó, người giữ quyền công tố chủ yếu tập trung vào hành vi chỉ đạo, lựa chọn tổng thầu PVC sai nguyên tắc của bị cáo Đinh La Thăng.

"Đã quá rõ ràng! Đây là hành vi làm sai, cố ý biết sai nhưng vẫn làm", Kiểm sát viên nói.

Đồng thời, đại diện Viện kiểm sát dẫn phần bào chữa của luật sư bảo vệ bị cáo Nguyễn Mạnh Tiến (cựu phó tổng giám đốc PVC) cho thấy "xuyên suốt quy trình ký hợp đồng, sử dụng tiền tạm ứng bao trùm lên tất cả là vai trò của bị cáo Trịnh Xuân Thanh khi đó đang là chủ tịch HĐQT của PVC".

VKS cho hay lời khai của bị cáo Thanh ở cơ quan điều tra thể hiện ông này và nhiều lãnh đạo PVC đều ý thức được việc ký hợp đồng 33 là thiếu căn cứ.

Hợp đồng chỉ vỏn vẹn chừng 10 trang, chưa có hồ sơ đề xuất, kỹ thuật đều chưa có. Việc cam kết hoàn thiện hợp đồng sau khi ký cũng không được thực hiện. 

Nhiều lời khai của các bị cáo ở cơ quan điều tra được VKS công bố đều có nội dung "chống lại" ông Trịnh Xuân Thanh.