Kỷ niệm 58 năm Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn

ĐOÀN 559 VỚI NHIỆM VỤ VẬN TẢI CHI VIỆN BẰNG ĐƯỜNG BIỂN

     Do yêu cầu ngày càng cấp thiết của chiến trường miền Nam, nên vào đầu tháng 7 năm 1959, sau khi triển khai xong việc rải quân trên toàn tuyến của Tiểu đoàn 301, Ban Cán sự Đoàn 559 nhận được mệnh lệnh mở thêm tuyến vận tải đường biển, chủ yếu vào Nam Bộ, Cực Nam Trung Bộ - Khu 6.

     Nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng và ý nghĩa chiến lược của nhiệm vụ này, Ban Cán sự Đoàn 559 khẩn trương triển khai kế hoạch, tổ chức lực lượng. Ban Cán sự cử cán bộ đến Sư đoàn 324, 325 và một số đơn vị trực thuộc Quân khu Tả Ngạn để tuyển chọn trong số cán bộ, chiến sĩ quê Miền Nam tập kết, thạo nghề đi biển để thành lập Đoàn vận tải biển.

    Đoàn tuyển quân chọn được 107 cán bộ, chiến sĩ. Họ hầu hết là quê ở Quảng Nam, Quảng Ngãi xuất thân là ngư dân, có một số đồng chí đã từng tham gia công tác vận tải biển thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1945-1954). Số cán bộ, chiến sĩ này được hành quân về cảng Thanh Khê (Quảng bình) để thành lập Tiểu đoàn vận tải biển mang phiên hiệu 603.

    Tiểu đoàn 603 biên chế 107 cán bộ, chiến sĩ, do đồng chí Hà Văn Xá, nguyên cán bộ Cục Hải quân làm Tiểu đoàn trưởng. Tiểu đoàn có 95 đảng vên, được tổ chức thành một đảng bộ với 4 chi bộ, do đồng chí Lưu Đức làm Bí thư Đảng ủy. Tiểu đoàn ổn định tổ chức, xây dựng doanh trai, học tập chính trị… Với danh nghĩa là “Tập đoàn đánh cá miền Nam”, Tiểu đoàn đã học hỏi kinh nghiệm để đóng thuyền buồm và các ngư cụ khác, chuẩn bị cho kế hoạch ra khơi… Theo lệnh của Đoàn 559, Tiểu đoàn 603 bố trí một tổ vô tuyến điện bí mật vào cắm tại khu vực Đèo Hải Vân, liên lạc với Khu 5 chuẩn bị bến bãi, đón hàng.

     Đúng đêm 30 Tết Canh Tý (1960), chiếc thuyền đầu tiên của Tiểu đoàn được lệnh rời cảng Thanh Khê vào giao hàng cho Liên khu 5. Thuyền có 6 người, chở 6 tấn vũ khí, đạn và thuốc quân y. Thuyền do Trung úy Nguyễn Bất làm Thuyền trưởng, Trần Thuế, Thuyền phó cùng các thuyền viên: Nguyễn Sanh, Nguyễn Sơn, Nguyễn Văn Nửa, Huỳnh Ba.

     Thuyền càng ra khơi càng gặp sóng to, gió lớn. Sáu cán bộ, chiến sĩ dũng cảm chống chọi với sóng gió đưa thuyền vào được đến vùng biển Quảng Nam thì bất ngờ thuyền bị gãy bánh lái. Thuyền bị trôi dạt tới Cù Lao Xanh (thuộc vùng biển Quảng Ngãi). Lực lượng phòng thủ bở biển của địch phát hiện và lập tức tổ chức vây bắt thuyền của ta. Để giữ bí mật ý định chiến lược mở tuyến chi viện từ miền Bắc vào miền Nam bằng đường biển; theo phương án đã định sẵn, thuyền trưởng Nguyễn Bất kịp thời quyết định thả hàng xuống biển trước khi sáu cán bộ, thuyền viên rơi vào tay địch. Bị bắt, bị tra khảo dã man, rồi bị lưu đày qua nhiều nhà tù, song cả sáu cán bộ, chiến sĩ vẫn một lòng kiên  trung với Đảng, với cách mạng, giữ vững bí mật tuyến đường và phương thức vận chuyển.

     Sau chuyến đi không thành công, Tiểu đoàn 603 tạm ngừng hoạt động. Mặt khác, trên thực tế lúc này việc cùng lúc tổ chức điều hành hai tuyến vận chuyển chi viện với các phương thức khác nhau, địa bàn cách xa nhau là một trở ngại, phức tạp đối với lãnh đạo, chỉ huy Đoàn 559.

    Trước tình hình đó, tháng 4 năm 1960, Bộ Quốc phòng quyết định giải thể Tiểu đoàn 603, giao nhiệm vụ vận tải chi viện bằng đường biển cho Bộ đội Hải quân.

     Phần lớn lực lượng của Tiểu đoàn 603 sáp nhập vào Tiểu đoàn vận tải bộ 301.

 Phạm Thành Long

(Theo Lịch sử Đoàn 559 – Bộ đội Trường Sơn Đường Hồ Chí Minh)