----------------------------------------------------

CHUYỆN "LẠ" GIỜ MỚI KỂ VỀ NGÃ BA ĐỒNG LỘC

(Viết nhân ngày giỗ lần thứ 51 của 10 Liệt nữ TNXP 24/7)


Tác giả Nguyễn Việt Phát

         Ngày nay, Ngã Ba Đồng Lộc đã trở thành một di tích lịch sử nổi tiếng của cả nước với quy mô đầu tư lớn, hoành tráng, thu hút hàng triệu lượt người tham quan. Nhiều chương trình cầu truyền hình trực tiếp của VTV, nhiều văn nghệ sĩ có sáng tác về ngã ba lịch sử này… khiến cho địa danh này vốn nổi tiếng trong chiến tranh nay càng thêm nổi tiếng. Nhưng mấy ai biết được di tích Ngã ba Đồng Lộc khởi công xây dựng từ bao giờ và trong quá trình đó có biết bao câu chuyện “huyền thoại” mới xuất hiện mà không sách báo phim ảnh nào nhắc tới.
         Là một trong những người được tham gia từ đầu chỉ đạo xây dựng khu di tích Đồng Lộc, tôi được may mắn chứng kiến và được nghe về một số giai thoại “huyền bí “ đó.
         Đúng ngày 15/7/1995, nhân sự kiện 45 năm ngày thành lập lực lượng TNXP Việt Nam, TƯ Đoàn phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh chỉ đạo khởi công xây dựng công trình đầu tiên là “Nhà truyền thống trưng bày hình ảnh hiện vật TNXP”. Khởi công được ít hôm, một số công nhân rời bỏ công trường vì “các cô dựng giường họ đậy”. Nghe anh em kể lại là những công nhân đó đã vô tư lấy hoa quả lễ vật trong khu bia mộ của 10 cô TNXP ăn mà không xin phép !?
         Giai đoạn 2 của dự án là vào năm 2000, xây dựng cụm tượng đài TNXP giữa ngã ba Đồng Lộc và tôn tạo khu nghĩa trang của 10 cô. Trong một lần tôi vào kiểm tra tiến độ dự án được một ông lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh thời kỳ đó kể rằng vừa có một đoàn ngoại cảm vào xem xét khu mộ và họ nói đại ý rằng 10 cô TNXP tuy hy sinh cùng ngày giờ nhưng có một cô thiêng lắm, cô ấy là R. Nghe vậy ông cán bộ Hà Tĩnh cũng chả để bụng. Sau đó không lâu, ông ấy lại được ông thiết kế tượng đài Đồng Lộc kể rằng, tuy ở tận Hà Nội nhưng cứ mỗi lần ngồi vào bàn suy tư về hình hài tượng đài thì lại thấy một cô gái tự xưng là TNXP nài nỉ cho được đứng trên cụm tượng đài xắp xây, hỏi là ai thì cô ấy bảo em là R. Một lần khác, có đoàn làm phim tài liệu Trung ương vào quay cảnh Ngã ba Đồng lộc bất chợt gặp một tốp nữ sinh đang viếng mộ 10 cô, khi phóng viên hỏi thì cô gái trả lời là sinh viên Đại học Sư phạm Vinh, người đóng vai cô R, một trong 10 cô gái TNXP ngã ba Đồng Lộc. Kể xong, ông lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh hỏi tôi giải thích thế nào về những chuyện đó. Tất nhiên là tôi lắc đầu bảo chịu.
         Thế rồi đầu năm 2002, tôi đề xuất với anh K Bí thư thứ Nhất TƯ Đoàn về việc làm ảnh các cô trên 10 bia mộ (lúc này việc gắn ảnh liệt sĩ lên bia mộ bắt đầu thành trào lưu). Được lãnh đạo chấp nhận, tôi giao cho Tổng đội TNXP Trường Sơn (ở TP HCM) làm ảnh mẫu để duyệt. Khi xong ảnh, anh K phát hiện chiếc mũ tai bèo trên đầu liệt sĩ là không đúng, phải là mũ cứng (hoặc mũ cối) mới phù hợp với TNXP miền Bắc. Từ đó trở đi trên bia mộ 10 cô đều có ảnh, ảnh hiện tại đã được thay bằng khắc trên đá tự nhiên. Còn tấm ảnh mẫu có cô TNXP đội mũ tai bèo đó tôi đã giữ lại để làm kỷ niệm. Một lần đi công tác về, khi mở phòng làm việc trên tầng nóc nhà 62 Bà Triệu, tôi hốt hoảng thấy căn phòng bị cháy đen thui nhưng đã nguội tắt tự lúc nào không hay. Nguyên nhân có thể do chập điện cháy quạt thông gió. Lạ thay, toàn bộ tài liệu bàn ghế…tuy bị phủ đen bụi khói nhưng không hề cháy thứ gì. Ngay bên cạnh phòng tôi là thư viện và kho lưu trữ tài liệu của cơ quan. Nhìn lên nóc tủ tài liệu, ảnh nữ liệt sĩ TNXP cũng nguyên vẹn. Lúc này tôi mới để ý tên người trong ảnh cũng là R.
         Sự trùng hợp lạ kỳ tới 4 lần về tên một liệt nữ TNXP ngã ba Đồng Lộc qua 4 sự kiện trên cứ ám ảnh tôi mãi. Đúng hay không thì chịu nhưng trước khi chuyển công tác, tôi dặn anh em sau này đem trao tặng bức ảnh đó cho Bảo tàng. Bây giờ trong Bảo tàng Tuổi trẻ VN ở số 01 Nguyễn Quý Đức, Thanh Xuân, Hà Nội có một góc trưng bày bức ảnh đó. Còn những chuyện kỳ lạ về con số 10 ở Ngã ba Đồng Lộc thì báo chí đã viết nhiều rồi, các bạn có thể tra Guc gồ sẽ thấy.

         Nhân ngày giỗ thứ 51 năm nay của 10 CÔ, tôi đăng lại bài thơ viết 24/7/2008 dịp kỷ niệm 40 ngày hy sinh của 10 cô.

NGÃ BA HỒNG

Em đi rồi
Mười nón trắng bay lên*
Chở mười linh hồn rất trẻ
Chở mười lời thề lặng lẽ
Chở mười nụ hôn trinh nguyên

Hố bom thì to dáng em thì nhỏ
Lòng đất đón em như mẹ đón con về
Đường thông rồi xe lại nối đuôi xe
Để lại đằng sau Ngã ba nghẹn ngào thương nhớ

Những binh đoàn ngày đêm vẫn đi qua
Nhớ mười cánh tay em vẫy
Thương mười vành nón em nghiêng
Chỉ đồi sim tím mãi nỗi niềm riêng

Em chưa một lần yêu, chưa một lần ghen
Và chưa một lần nói dối
Mười mái tóc đen giữa ngã ba đỏ bụi
Mơ khoả trần tắm gội giữa dòng La

Anh trở về xây lại ngã ba xưa
Mười nấm mồ xinh như mười nốt nhạc thanh tân
Tấu lên trời xanh khúc tráng ca bất tử
Mười liệt nữ TNXP bên cây đèn đỏ lửa 
Soi ngàn năm huyền thoại Ngã ba Hồng.

24/7/2008

----------------------------------------------
         Con số 10 được sử dụng 10 lần trong bài thơ như 10 nén nhang tác giả dâng lên mộ 10 cô TNXP đã hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc