Quan hệ Nga - Trung đang nồng ấm “chưa từng có”

Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và người đồng cấp Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa ngày 23/11 đã có cuộc điện đàm trực tuyến, thảo luận và thống nhất biện pháp tăng cường hợp tác quân sự song phương.

Thông cáo của hai bên cho biết Nga và Trung Quốc thống nhất mở rộng hợp tác quốc phòng, với điểm nhấn là tăng cường cuộc tập trận chiến lược và tuần tra chung ở châu Á-Thái Bình Dương. Đáng chú ý, Nga và Trung Quốc cũng ký bản lộ trình hợp tác quốc phòng bền chặt giai đoạn 2021-2025.

Bản lộ trình được ký kết tại thời điểm hai nước kỉ niệm 20 năm ngày ký kết Hiệp ước láng giềng hữu nghị và hợp tác (2001), trong một năm ghi nhận quan hệ hợp tác quốc phòng ở mức chưa có tiền lệ. Nổi bật là cuộc diễn tập quy mô lớn giữa quân đội hai nước ở Ninh Hạ, Trung Quốc hồi tháng 8 vừa qua. Lật lại những biến cố từng xuất hiện trong quan hệ Nga-Trung, trong đó có đụng độ biên giới trong thập kỉ 1960, chuyên gia Nigel Gould-Davies cho rằng hợp tác hai nước hiện đạt ngưỡng “đặc biệt” sau bước phát triển nhanh chóng và thực chất trong 10 năm gần đây.

Không chỉ về quân sự, Nga và Trung Quốc còn ghi đậm dấu ấn về hợp tác ngoại giao và kinh tế. Bắc Kinh và Moscow đồng nhất quan điểm và cách tiếp cận trong các vấn đề về Iran, Syria, Venezuela. Gần đây, hai nước cũng lên tiếng tại diễn đàn Liên hợp quốc, đề nghị dỡ bỏ lệnh trừng phạt quốc tế chống Triều Tiên.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng đã thiết lập quan hệ cá nhân hữu hảo, với hơn 30 lần gặp gỡ kể từ năm 2013. Chủ tịch Trung Quốc từng gọi người đứng đầu Điện Kremlin là “người bạn tốt nhất”. Hai nước đã ký Hiệp ước láng giềng hữu nghị và hợp tác thân thiện song phương tại Moscow tháng 7/2001. Hồi tháng 3 vừa qua, Moscow và Bắc Kinh đã nhất trí tự động gia hạn hiệp ước này thêm 5 năm.

Tại cuộc họp trực tuyến với Chủ tịch Tập Cận Bình hồi tháng 6, Tổng thống Vladimir Putin đánh giá Nga và Trung Quốc đã nỗ lực đưa quan hệ song phương lên tầm cao chưa từng có, trải dải trong hàng loạt lĩnh vực hợp tác. Về hợp tác thương mại, thương mại song phương đã tăng 14 lần từ năm 2001 và tiếp tục tăng trưởng bất chấp các cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và đại dịch COVID-19. Chỉ tính từ tháng 1-4/2021, thương mại đã tăng 22%.

Tổng thống Nga nói với Chủ tịch Trung Quốc rằng hợp tác Nga-Trung đóng vai trò ổn định hóa toàn cầu trong bối cảnh thách thức về địa chính trị ngày càng gia tăng. Ông cho biết thêm rằng hai nước không có các tranh chấp lãnh thổ và đã biến đường biên giới chung giữa hai nước thành một vành đai hòa bình lâu dài.

Ông nhấn mạnh: “Chúng ta đã làm nhiều điều để đạt được điều này. Chúng ta đã mất nhiều năm kiên trì và đã đạt được kết quả cần thiết mà cả Trung Quốc và Nga đều có thể chấp nhận”. Lãnh đạo Nga, Trung Quốc cũng thảo luận về hợp tác năng lượng hạt nhân.

Ông Vladimir Putin cho rằng hai nước đã tăng cường hợp tác trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân vì hòa bình cũng như các khu vực hợp tác khác: “Hợp tác năng lượng hạt nhân đã đạt tới tầm cao mới về chất. Hợp tác tài chính, trong đó có việc sử dụng các đồng nội tệ của hai nước trong thanh khoản song phương, đang ngày càng được tăng cường”.

Tổng thống Nga cho hay hai nước đang xúc tiến thành công một loạt dự án trong ngành hàng không và ô tô, cũng như các lĩnh vực khác. Về kinh tế, Nga là nước cung cấp vũ khí lớn nhất cho Trung Quốc, đứng thứ hai về cung cấp dầu thô.

Trung Quốc cũng là đối tác thương mại hàng đầu của Nga, nước rót vốn chủ yếu cho các dự án năng lượng lớn, nổi bật là nhà máy sản xuất khí hóa lỏng (LNG) Yamal ở Bắc Cực, lớn nhất của Nga, cùng với đó là tuyến đường ống khí đốt Siberia quy mô 55 tỉ USD.

Giới phân tích nhận định có nhiều nhân tố khiến Nga, Trung Quốc xích lại gần nhau. Theo Bobo Lo, cựu quan chức ngoại giao người Australia và hiện là chuyên gia phân tích độc lập về quan hệ quốc tế, quan hệ Nga-Trung hiện nay là điển hình cho kiểu quan hệ ngoại giao nước lớn – được thúc đẩy bởi yếu tố lợi ích tương đồng, chứ không phải các giá trị chung.

Theo ông, thông qua hỗ trợ lẫn nhau, Nga và Trung Quốc đều thu được “lợi ích thiết yếu”. Đơn cử, hợp tác quốc phòng cho phép Moscow mở rộng ảnh hưởng của Nga trên trường quốc tế, trong khi Bắc Kinh có điều kiện tiếp cận công nghệ quân sự và kinh nghiệm tác chiến của Nga.

Hợp tác kinh tế, khoa học công nghệ cũng giúp Nga rút ngắn tụt hậu về công nghệ - vốn là hố sâu được tạo ra từ việc các công ty phương Tây rút khỏi thị trường Nga sau sự kiện Crimea sáp nhập vào Nga năm 2014.

Nhìn rộng ra, sức ép và bao vây của Mỹ mới là điểm nút đưa tới đà thăng hoa trong hợp tác Nga-Trung. “Cả Moscow và Bắc Kinh đều nhận thấy Mỹ là người gây hấn, có ý định làm suy yếu Nga và Trung Quốc để duy trì thế bá quyền”, Einar Tangen, chuyên gia phân tích chính trị kiêm nhà bình luận tại tổ hợp truyền thông nhà nước CGTN của Trung Quốc nhìn nhận.

( C. H sưu tầm)