Đã 20 năm từ ngày thúc thủ trước chính Indonesia tại vòng bảng Tiger Cup (tiền thân AFF Cup) năm 2004 trên sân Mỹ Đình, đội tuyển Việt Nam mới lại thua đối thủ quen thuộc một cách nặng nề như vậy. Không chỉ mình Toản và không chỉ sau trận thua Indonesia 0-3, từ trước đó, khán giả Việt Nam dường như đã cảm thấy ông Philippe Troussier không hợp với bóng đá nước nhà. Tôi cũng thấy vậy. Philippe Troussier chắc chắn là không tệ, vì ông có cái "gen" World Cup ở cấp độ đội tuyển quốc gia.
Tuy nhiên, ông đã sai vì nhiều thứ.
Về mặt chuyên môn, Philippe Troussier đã ngồi nhầm ghế. Trước hết, ông có khát vọng nâng tầm nền bóng đá Việt Nam trong khi chức vụ của ông là Huấn luyện viên trưởng Đội tuyển Quốc gia (ĐTQG) - không phải Giám đốc kỹ thuật của bóng đá Việt Nam. Vì lẽ đó, thành tích của đội tuyển là quan trọng nhất. Ông không thể hy sinh cái trước mắt cho mục tiêu quá xa vời (và có thể không khả thi).
Thứ hai, huấn luyện viên trưởng ĐTQG của các nền bóng đá phát triển chỉ là người "chọn lựa" chứ không phải là người giảng dạy. Ở quê hương của Philippe Troussier, Didier Deschamps được gọi là "sélectionneur" - người lựa chọn cầu thủ và lựa chọn đấu pháp. Ông ấy không có trách nhiệm phải dạy cho cầu thủ về cách di chuyển hay đỡ bóng.
Tuy nhiên, với tôi, sự khác biệt giữa Philippe Troussier và Park Hang Seo lại đến từ văn hóa. Huấn luyện viên đương nhiệm của ĐTQG không hòa hợp được về vấn đề văn hóa và gây ra những kết quả tiêu cực.
Trong văn hóa phương Tây, ngoại trừ trường học là nơi người học được cầm tay chỉ việc, còn lại trong môi trường làm việc, mỗi người phải tự ý thức được phần việc của mình. Mỗi cá nhân trong tập thể khi được phân công phần công việc chung phải tự tìm tòi những chi tiết cụ thể và lời giải riêng để thực hiện. Với một người Pháp khá cổ điển ở gần tuổi xưa nay hiếm, Philippe Troussier chắc sẽ thấm nhuần tinh thần "autonome" (tự chủ). Đó là từ khóa rất đặc biệt và phổ biến trong môi trường văn hóa châu Âu - cũng như ở Pháp - để đánh giá về mặt nhân sự.
Đã có rất nhiều sự so sánh về ê-kip làm việc của hai huấn luyện viên. Trợ lý cũ của ông Park từng xuất bản cuốn sách mang tên "Phong cách quản trị Park Hang Seo". Theo đó, danh sách những đầu việc được liệt kê chi tiết cho từng người với từng cột mốc thời gian cụ thể. Sự tỉ mỉ và chi tiết luôn là điều cần thiết cho những nền văn hóa chưa mạnh về tính chủ động trong công việc. Trong khi đó, huấn luyện viên người Pháp, thấm nhuần văn hóa phương Tây, dường như không chú trọng sự sắp xếp, phân công cụ thể cho ê-kíp của mình.
Song song đó, với những gì khán giả Việt Nam đã chứng kiến ĐTQG Việt Nam thi đấu dưới thời ông Park, hầu như các kịch bản chi tiết đến từng tình huống đều được lên sẵn. Ngược lại, đội tuyển dưới thời ông Philippe Troussier dường như chỉ được học những bài rất chung chung, nhưng trong từng tình huống chi tiết mỗi cầu thủ phải làm gì thì dường như không được thể hiện rõ. Về điểm này, các chuyên gia bóng đá châu Á hay chuyên gia Đoàn Minh Xương đã nhận định, dường như ông Troussier không chuẩn bị cho học trò đủ các kịch bản.
Nhìn lại lịch sử làm việc của Troussier, ông chỉ thành công nhất với người Nhật vào cuối thế kỷ 20 - thời điểm nước Nhật đã trở thành cường quốc kinh tế thế giới và nổi tiếng bởi sự kỷ luật và lòng tự trọng. Lúc đó, không ít cầu thủ Nhật sang thi đấu tại châu Âu và tiếp thu được văn hóa làm việc tự chủ của phương Tây. Còn lại, ông luôn thất bại với những đội bóng dù có nhiều tiền hay tham vọng nhưng cầu thủ có tính kỷ luật không cao như Qatar hay Trung Quốc và một vài nước ở châu Phi.
Thất bại một trận đấu hay một giải đấu, cũng là một cái tốt, cho thấy nền tảng bóng đá Việt Nam đang ở đâu. Nó cũng thể hiện trình độ tuyển chọn nhân sự của Liên đoàn bóng đá: đã không tính đến yếu tố văn hóa làm việc, hoặc quá chủ quan về trình độ nền bóng đá nước nhà.
HLV Troussier nói: 'Tương lai của tôi nên được đề cập vào thời điểm khác'. Nhưng không lúc này thì lúc nào?
VFF cuối cùng đã thống nhất chấm dứt hợp đồng với HLV Troussier. Sự chia tay trong êm đẹp vì khác biệt văn hóa làm việc có thể mang lại hạnh phúc cho tất cả các bên.
Võ Nhật Vinh
(PS st theo VnExpress)