Những ngày trước lúc đi xa của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ông Trần Viết Hoàn là người trực tiếp canh gác, bảo vệ những ngày Hồ Chủ tịch ốm và chứng kiến giây phút Bác ra đi. Qua lời kể của ông, tháng 8/1969, dù đang ốm nặng, Hồ Chủ tịch vẫn dành thời gian nghe thành viên Bộ Chính trị báo cáo về nghị quyết kỷ niệm những ngày lễ lớn trong năm 1970. Nghe xong, Bác chỉ đồng ý kỷ niệm 40 năm thành lập Đảng, 100 năm ngày sinh Lenin, 25 năm thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hoà. Bác không đồng ý đưa ngày 19/5 vào nghị quyết để làm lễ kỷ niệm. "Hiện nay, các cháu học sinh sắp bước vào năm học mới, giấy mực, tiền bạc dùng để tuyên truyền về ngày sinh của Bác thì các chú nên dành để in sách giáo khoa và mua dụng cụ học tập cho các cháu, khỏi lãng phí", ông Hoàn thuật lại lời Bác. 

Có lần, thấy báo chí đưa tin, hợp tác xã Ngũ Xá (làng nghề đúc đồng nổi tiếng ở Hà Nội) có ý định đúc tượng chân dung bán thân Hồ Chủ tịch bằng đồng, Bác liền cử người sang nói với Trung ương, trong lúc đồng khan hiếm, không được làm như vậy. Số tiền định đúc tượng, Bác đề nghị xây thêm phòng học cho học sinh. 

Ông Trần Viết Hoàn (thứ hai từ phải) và những cán bộ trực tiếp phục vụ, bảo vệ Bác Hồ gặp mặt Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chiều 28/8. Ảnh: VGP.

Những ngày nằm trên giường bệnh, Bác vẫn dành gần như toàn bộ tâm trí của mình cho người dân. Khi được Trung ương mời lên An toàn khu (ATK) để đề phòng trường hợp vỡ đê sông Hồng, Bác chỉ nói: "Bác không thể bỏ dân, trước hết hãy lo cho dân". Mỗi khi tỉnh lại sau cấp cứu, câu đầu tiên Bác thường hỏi "Nước sông Hồng đã xuống chưa? Hôm nay đồng bào miền Nam đánh thắng ở đâu?". Vì vậy, Trung ương đã chuẩn bị xe lội nước để đưa Bác lên ATK nếu Hà Nội bị lụt và đằng sau xe Bác có nhiều xe lội nước khác để cứu dân.

Trước nhà sàn có hai cây dừa miền Nam mà khi còn khoẻ Bác vẫn chăm bón. Có hôm, Bác nói muốn uống chút nước dừa vì "nhớ miền Nam". Các chiến sĩ cảnh vệ trèo lên hái hai trái, nhưng bác rất mệt nên chỉ nhấp được một chút. 

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước thăm Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1969. Ảnh tư liệu

Chiều 12/8/1969, Bác Hồ gặp ông Lê Đức Thọ (cố vấn cao cấp đoàn đại biểu Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Paris) tại nhà nghỉ Hồ Tây (Hà Nội) để nghe báo cáo về tình hình đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam. Đêm đó, Bác lên cơn ho, sốt và ngày càng nặng hơn, nhưng vẫn gắng gượng làm việc.

Theo đề nghị của bác sĩ, tối 17/8, Bác không làm việc ở nhà sàn nữa mà xuống ngôi nhà nhỏ phía sau mà Bộ Chính trị đã dựng năm 1967 để Bác tránh bom.

Ngày 30/8, dù ốm nặng, nhưng Bác vẫn gửi lẵng hoa tặng chiến sĩ tên lửa sư đoàn 361 khi nghe tin bắn rơi máy bay không người lái của Mỹ. Kỷ niệm ngày Quốc khánh, Bác gửi vòng hoa viếng liệt sĩ tại nghĩa trang Hà Nội, tặng lẵng hoa Đội Cảnh sát khu vực 4 khu phố Ba Đình và Đội bảo đảm giao thông đường bộ I.

Ngày 1/9, Bác rất mệt, nhưng có lúc tỉnh táo và nhanh nhẹn hơn, tự ăn được chén long nhãn nhỏ.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp (ngoài cùng bên phải) và lãnh đạo Đảng, Nhà nước bật khóc khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Ảnh tư liệu

9h ngày 2/9/1969, Bác lên cơn đau tim nặng, các giáo sư, bác sĩ Việt Nam và Trung Quốc phải cấp cứu. "Đến 9h15, máy điện tim báo tim Bác ngừng đập hẳn. Chúng tôi cùng bác sĩ thay nhau day ngực Bác, mong sao tim đập trở lại", ông Trần Viết Hoàn nhớ lại.

9h47, Thủ tướng Phạm Văn Đồng trào nước mắt nói: "Thôi các đồng chí ạ, Bác của chúng ta không qua khỏi nữa rồi".

Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, hưởng thọ 79 tuổi. Một tuần sau, lễ truy điệu và lễ viếng Người được tổ chức tại quảng trường Ba Đình với hàng vạn người dân cả nước, bạn bè quốc tế tham dự. 

"Tưởng nhớ ngày Bác đi xa, tôi ôn lại những điều trên để mong góp chút nhỏ bé cho hôm nay, mai sau trân trọng, giữ gìn, phát huy những di sản Bác Hồ để lại", người lính cảnh vệ Trần Viết Hoàn bày tỏ.