Những thách thức lớn với kinh tế Việt Nam do đại dịch Covid-19

Theo ước tính của TS Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm nay có thể giảm tới 1%. Trong khi đó, ANZ cũng dự báo tốc độ tăng GDP của Việt Nam trong quý I có thể mất 0,8% do ảnh hưởng từ virus corona.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng hai kịch bản với thời gian kết thúc của dịch trong quý I hoặc quý II. Trong trường hợp xấu nhất, GDP năm 2020 chỉ tăng 6,09%, thấp hơn 0,7% so với mục tiêu Quốc hội giao và gần 1% so với năm 2019.

Du khách Trung Quốc

Thực tế, các nước châu Á có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Trung Quốc, đều được dự báo chịu nhiều ảnh hưởng, đặc biệt về du lịch và hàng không. Theo tính toán của Bộ Kế hoạch & Đầu tư, nếu dập được dịch vào cuối quý II, lượng khách Trung Quốc đến Việt Nam trong nửa đầu năm có thể giảm 2,3 triệu lượt, còn khách từ các quốc gia khác cũng giảm 50-60%.

Khách Trung Quốc chi tiêu bình quân khoảng 743,6 USD mỗi khách, khách đến từ các quốc gia khác chi tiêu khoảng 1.141 USD, nếu dịch kéo dài hết quý II, thiệt hại khoảng 5 tỷ USD", Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho biết.

Nhưng theo dự đoán bước đầu của Hội đồng tư vấn du lịch quốc gia (TAB), ngành du lịch, trong quý I có thể thiệt hại 7 tỷ USD và nếu kéo dài tới quý II, mức độ thiệt hại có thể vượt 15 tỷ USD.

Du lịch bị ảnh hưởng, hàng không cũng không nằm ngoài "cơn bão". Hiện nay, 11 hãng hàng không Trung Quốc khai thác 240 chuyến mỗi tuần đến Việt Nam. Ngược lại, Vietnam Airlines, Jetstar Pacific và Vietjet khai thác 72 đường bay đến 48 điểm tại Trung Quốc với tần suất 401 chuyến mỗi tuần.

Ngoài hai mảng này, theo TS Phạm Thế Anh, xuất khẩu nông sản và hoạt động doanh nghiệp có yếu tố đầu vào phụ thuộc Trung Quốc cũng là những "nạn nhân" đầu tiên.

Theo đánh giá của Công ty chứng khoán KB Việt Nam, tiêu dùng tại Trung Quốc cũng có khả năng bị chững lại, làm giảm nhu cầu nhập khẩu hàng hóa. Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chính các mặt hàng nông sản của Việt Nam với kim ngạch năm 2019 gần 6 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 35%.

Năm 2019, Việt Nam nhập siêu gần 34 tỷ USD từ Trung Quốc, đứng đầu là điện thoại và linh kiện điện tử, nguyên phụ liệu dệt may, da giày. Với việc là một trong những nước phụ thuộc lớn vào nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc, tác động của dịch với hoạt động sản xuất của Việt Nam không nhỏ. Theo khảo sát của Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), nhiều doanh nghiệp cho biết chỉ có thể "cầm cự" được thêm một tuần trước tình cảnh khó khăn về nguyên liệu sản xuất và khâu vận chuyển qua biên giới.

Ngành dệt may thiếu nguyên liệu đầu vào

Ông Trần Trọng Kiên, Chủ tịch TAB và cũng đang là HĐQT Tập đoàn Thiên Minh còn đánh giá, một số ngành, nghề có thể bị ảnh hưởng từ 6-12 tháng với mức tổn thất lớn.

Hàng không cũng là ngành bị ảnh hưởng lập tức bởi nCoV. Tổng giám đốc Vietnam Airlines Dương Trí Thành nói việc tạm dừng các chuyến bay của hãng đến/đi từ Trung Quốc sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến 70.000 du khách di chuyển mỗi tháng giữa hai quốc gia, chưa kể khách nối chuyến qua Trung Quốc. Chưa kể, để phòng ngừa dịch, hãng phải thay đổi rất nhiều quy trình, dịch vụ từ mặt đất đến trên không, gây tốn kém chi phí.

"Nếu thị trường phục hồi vào tháng 7/2020, tổng thiệt hại tài chính do virus corona có thể gây ra cho hãng lên tới 196 triệu USD", ông Thành giả định.

Nhiều ngành nghề khác như dệt may, da giày, điện tử, nội thất... có nguyên liệu phụ thuộc thị trường Trung Quốc cũng sắp cạn nguyên liệu. Lãnh đạo Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết, nhiều doanh nghiệp dệt may "chỉ đủ nguyên liệu cơ bản sản xuất trong một tháng nữa" và nguy cơ bị đình trệ sản xuất nếu không có nguồn thay thế.

Ông Nguyễn Xuân Dương – Chủ tịch HĐQT Công ty May Hưng Yên nói chỉ cầm cự được nguyên liệu đến cuối tháng 2. Lượng nguyên liệu thiếu hụt cho sản xuất tương đương nửa tháng chạy máy. Và nửa tháng đó, người lao động vẫn đi làm nhưng không ra sản phẩm, ông vẫn phải trả lương, bảo hiểm xã hội. Chưa kể, nếu không kịp giao hàng còn có thể bị đối tác hủy. Ông Dương ước tính, tổng mức thiệt hại có thể lên tới hàng chục triệu USD.

"Có những khách hàng họ chỉ đồng ý gia hạn thêm một tuần, nếu hàng trễ hẹn 3 tuần là họ không nhận nữa. Lúc đó chỉ còn cách xếp hàng vào kho", ông Dương nêu thách thức.

Ông Trương Văn Cẩm, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cũng cảnh báo nếu sau tháng 3, doanh nghiệp trong ngành vẫn thiếu nguyên liệu thì nhiều đơn vị sẽ nguy cơ đóng cửa, người lao động mất việc.

"Ông lớn" FDI cũng lo đình trệ sản xuất, kinh doanh trong ngắn hạn. Theo Báo cáo của Bộ Kế hoạch & Đầu tư gửi Chính phủ, LG sẽ không có nguyên liệu đầu vào cho sản xuất kinh doanh nếu dịch nCoV không được ngăn trong vòng 2 tuần tới. Hàng trăm container nhập khẩu nguyên liệu đang bị ách tắc tại Cửa khẩu Lạng Sơn, nếu không được thông quan có thể giảm tới 50% doanh số của Samsung trong năm 2020. Còn Formosa cho hay, không thể nhập khẩu nguyên liệu thép từ Trung Quốc và việc hàng nghìn lao động Trung Quốc làm việc tại dự án Formosa phải sau ngày 15/2 mới được phép nhập cảnh vào Việt Nam đang ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp này.

Trên thế giới, nhiều nước đã tung ra các gói cứu trợ, nỗ lực hạn chế bớt sự ảnh hưởng của virus corona. Trung Quốc dự kiến tung ra gói cứu trợ 174 tỷ USD để cứu nền kinh tế đang "sốt cao", trong đó 22 tỷ USD dùng hỗ trợ trực tiếp các hoạt động kinh tế. Thái Lan công bố đợt cắt giảm lãi suất cơ bản về mức thấp kỷ lục, với hy vọng hạn chế bớt tác động của dịch bệnh.

Ngành công nghiệp hàng không bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh

Tuy nhiên, với Việt Nam, sử dụng giải pháp mở rộng tiền tệ được đánh giá là không phù hợp. Theo TS Phạm Thế Anh, việc "bơm tiền" sẽ không khả thi do sự khác biệt trong cấu trúc tăng trưởng.

"Ảnh hưởng chủ yếu từ phía Trung Quốc. Chúng ta bơm tiền không giúp khách Trung Quốc sang Việt Nam đông hơn, không giúp xuất nhiều nông sản hơn và càng không giúp các doanh nghiệp sản xuất có đủ nguyên phụ liệu đầu vào", TS Thế Anh nói.

Trong khi đó, Việt Nam những năm gần đây đã tăng trưởng phụ thuộc một phần vào việc cung tiền, dư địa cho chính sách không còn dồi dào như các nước khác.

"Tỷ lệ tín dụng trên GDP của Việt Nam đã đến ngưỡng 150%, cung tiền trên GDP khoảng 170%, cao hơn rất nhiều so với những nước trong khu vực. Điều này hạn chế phần nào dư địa cho chính sách". Chưa kể việc mở rộng tiền tệ còn tạo áp lực lên lạm phát, vốn đã tăng nhanh từ cuối năm 2019 do ảnh hưởng từ dịch tả lợn châu Phi.

Thay vì sử dụng chính sách tiền tệ, Kinh tế trưởng VEPR cho rằng Việt Nam nên tìm cách đa dạng hóa nguồn thu, tạo nên cấu trúc tăng trưởng bền vững hơn, dù không dễ trong ngắn hạn.

Theo khuyến nghị của Ban IV, Chính phủ nên hỗ trợ cho ngành du lịch thông qua việc miễn thị thực cho các nước EU và mở rộng một số thị trường quan trọng khác như Newzealand, Canada. Giải pháp này nhằm giảm bớt ảnh hường từ sụt giảm khách du lịch Trung Quốc.

Bên cạnh đó, trước tình trạng khó khăn của nhiều doanh nghiệp, cần có các gói kích cầu như giảm thuế, chậm trả, không phạt các doanh nghiệp chưa nộp thuế sau dịch tầm 12 tháng. Đồng thời, hệ thống ngân hàng cần có những giải pháp hỗ trợ như giãn nợ, tái cấu trúc nợ, ưu đãi vay.

( C. H sưu tầm)