"Cái nội dung này là các anh sai, kháng nghị đúng", nhưng biểu quyết gây bất ngờ (!?)

Ngày 8/5, công bố quyết định giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải, HĐTP TAND tối cao thừa nhận quá trình điều tra, xét xử vụ án Hồ Duy Hải ở cấp sơ thẩm, phúc thẩm còn một số thiếu sót, nhưng lại chỉ đề nghị các cơ quan liên quan tiến hành kiểm điểm làm rõ những sai sót này. Theo đó, HĐTP cho rằng, không cần thiết phải hủy các bản án để điều tra lại. Sau phán quyết trên, dư luận băn khoăn, thậm chí búc xúc đặt nhiều câu hỏi về nhận định trên của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao.

Điều tra viên biện minh "mua dao, mua thớt ngoài chợ về chỉ để mô phỏng"

Tại phiên xét xử giám đốc thẩm, đại diện VKSND tối cao đã phân tích rõ thêm về nội dung đã nêu trong kháng nghị.

Đại diện VKSND tối cao nhấn mạnh về những mâu thuẫn trong việc thu giữ dấu vân tay tại hiện trường vụ án. Trả lời về nội dung này, Điều tra viên vụ án cho rằng việc thu giữ dấu vân tay tại hiện trường không có dấu vân tay của Hồ Duy Hải là trùng khớp với lời khai của Hải vì có việc sau khi gây án, Hải đã đi rửa tay nên không để lại dấu vân tay (?).

Tuy nhiên, Điều tra viên tỏ ra lúng túng khi giải thích việc Hồ Duy Hải đi nhiều nơi nhưng không để lại vân tay và ĐTV cho rằng đây là điều… bình thường. Lí giải cho việc “bình thường” này, Điều tra viên cho biết thêm, khi khám nghiệm hiện trường phát hiện và thu giữ được 7 dấu vân tay, trong đó 2 dấu vân tay của nạn nhân và 5 dấu vân tay của ai không truy nguyên được, như nạn nhân Hồng ăn, ở, sinh hoạt tại hiện trường xảy ra vụ án nhưng lại không tìm được dấu vân tay nào của chị Hồng tại hiện trường.

Điều tra viên phát biểu thừa nhận có sai sót.

Đại diện VKSND tối cao đưa quan điểm: Đây là án truy xét, nên việc lấy dấu vân tay tại hiện trường của vụ án là rất quan trọng. Tuy nhiên, việc lấy dấu vân tay đang thể hiện có nhiều thiếu sót. Đại diện VKS còn nhấn mạnh về những tài liệu thể hiện thu giữ dấu vân tay tại hiện trường, trong đó, dấu vân tay tại hiện trường còn được đối chiếu và kết luận của hai đối tượng là Sol và Nghị.

Trong khi dấu vân tay thu được 7 mẫu nhưng lại không có dấu vân tay nào của Hải. Nhiều thành viên HĐXX cũng nêu quan điểm về việc khó có thể lí giải khi hiện trường vụ án lại không có dấu vân tay của cả nạn nhân và hung thủ, phải chăng còn nhiều vị trí mà Cơ quan điều tra chưa thu lấy dấu vân tay.

Về nội dung này, Điều tra viên thừa nhận có sai sót trong việc thu giữ mẫu vân tay tại hiện trường.

Về nội dung các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều vi phạm nghiêm trọng, khám nghiệm hiện trường nhưng không thu giữ vật chứng của vụ án: cái thớt, chiếc ghế là vật chứng quan trọng và là vật mang dấu vết của tội phạm; khám nghiệm hiện trường đã ghi nhận, chụp ảnh nhưng không thu giữ để truy nguyên là thiếu sót, vi phạm nghiêm trọng tố tụng.

Điều tra viên cho rằng, việc yêu cầu mua dao, mua thớt ngoài chợ về chỉ để mô phỏng, mục đích cho Hồ Duy Hải nhận dạng chứ không coi những vật dụng mới mua về đó là công cụ gây án. Tuy nhiên, trước câu trả lời của Điều tra viên, thành viên HĐXX đặt câu hỏi: Dao, thớt được mua về để chứng minh lời khai về công cụ gây án của Hồ Duy Hải, như vậy có đúng pháp luật không? Đại diện Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Long An cũng thừa nhận: Đây chính là sai sót của Cơ quan điều tra trong việc khám nghiệm hiện trường.

Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình: Nội dung này Điều tra viên sai, kháng nghị đúng

Về nội dung này, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhận định: Theo các anh (Điều tra viên- PV) lí giải, là khi khám nghiệm các anh không biết những cái đó (cái thớt, cái ghế dính máu- PV) là hung khí gây án, đến khi bắt được Hải rồi thì Hải mới khai dùng ghế và dùng thớt đánh mới biết. Tuy nhiên, cái ghế và cái thớt có dính máu mà các anh không thu, đấy là thiếu sót, các anh có thừa nhận không? Cái này là chúng ta sai rồi, cái gì sai mà VKS kháng nghị thì chúng ta phải chấp nhận là sai, đúng không? Thực ra thì chúng tôi cũng thông cảm với anh vì là các anh chỉ chăm chăm tìm cái dao vì thấy cắt cổ, nhưng không nghĩ là cái thớt và cái ghế, các anh tìm vật chứng gây án, nhưng không nghĩ là thớt, ghế. Đấy là điều tôi muốn trao đổi với các anh.

Kết luận nội dung kháng nghị của Viện trưởng VKSND tối cao về sai sót của cơ quan điều tra khi không thu giữ vật chứng của vụ án, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh: "Cái nội dung này là các anh sai, kháng nghị đúng".

Cần điều tra lại để khắc phục sai sót

Đại diện VKSND tối cao, ông Hồ Đức Anh cho rằng, căn cứ để Viện trưởng VKSND tối cao quyết định kháng nghị bản án là bởi trong hai bản án còn nhiều mâu thuẫn chưa được làm rõ: Thời gian xuất hiện của Hồ Duy Hải tại bưu điện Cầu Voi; Khám nghiệm tử thi chưa làm rõ thời gian tử vong của nạn nhân; Về những vật chứng, dao, thớt, ghế được mua về để thay thế là không đúng quy định của pháp luật. Đặc biệt, việc tài liệu tố tụng đưa ra ba con dao không nhất quán về mặt kích thước, thì không thể khẳng định con dao nào là công cụ gây án. Nhận định về mẫu than tro của việc đốt quần áo và dây lưng của Hải còn mơ hồ. Bên cạnh đó, quá trình tố tụng cũng chưa làm rõ việc bưu điện Cầu Voi hôm xảy ra án mạng có bị mất nước hay không; cũng như chưa làm rõ được việc bán tài sản mà Hải lấy của nạn nhân, mới chỉ dựa vào lời khai của Hải.

Cũng theo đại diện VKSND tối cao, có nhiều tình tiết phải chứng minh theo quy định của pháp luật nhưng không được làm rõ: Việc lấy dấu vân tay ở hiện trường phải truy nguyên nhưng chưa được làm rõ, chưa lí giải được vì sao lại có nhiều mẫu dấu vân tay của nhiều người ở hiện trường nhưng lại không có dấu vân tay của Hồ Duy Hải; Cơ quan điều tra chưa làm rõ được cơ chế hình thành vết thương ở trên vùng mặt và đầu của nạn nhân, hai vết thương trên cổ của nạn nhân giống nhau cả về độ sâu và chiều dài của vết cắt; Đồng thời, theo lời khai của nhân chứng thì khu vực bếp ăn có 2 con dao nhưng không được thu giữ, không có trong bản ảnh...

Đại diện VKSND tối cao cũng nhấn mạnh, trong phiên giám đốc thẩm, có 6  vi phạm về tố tụng Chủ tọa và Điều tra viên đều thừa nhận: Vi phạm việc khám nghiệm hiện trường không thu giữ vật chứng; Không truy nguyên dấu vân tay; Không trưng cầu thời điểm chết của nạn nhân; Không đưa biên bản, lời khai không nhận tội của bị cáo vào hồ sơ; các lời khai nhân chứng Đinh Vũ Thường, Nguyễn Văn Nghị, Phùng Phụng Hiếu, Nguyễn Mi Sol. Một số biên bản nhận dạng không có người chứng kiếm. Một số biên bản lời khai, hỏi cung của bị cáo không có ký xác nhận; Ghi nhận sai mã số ghế.

Đại diện VKSND tối cao nhấn mạnh sự cần thiết phải điều tra lại vụ án.

Đại diện Viện Kiểm sát đề nghị có 6 việc phải làm khi điều tra lại. Đó là thực nghiệm lại điều tra hiện trường; xác định dấu vân tay là của ai và các đối tượng tình nghi; trưng cầu giám định thời điểm nạn nhân chết; làm rõ cơ chế gây thương tích; xác định rõ hơn động cơ, mục đích gây án; bổ sung vào hồ sơ vụ án những tài liệu, chứng cứ đang có trong hồ sơ nghiệp vụ của cơ quan điều tra.

Viện Kiểm sát khẳng định có đủ căn cứ và thấy cần thiết kháng nghị 2 bản án sơ thẩm, phúc thẩm, để làm rõ mâu thuẫn, thiếu sót trong tố tụng. Những vấn đề trên cần phải khắc phục để bảo đảm việc giải quyết vụ án khách quan, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội và không bỏ lọt tội phạm. 

Đại diện VKSND tối cao trăn trở: Khi bản án còn nhiều mâu thuẫn có nên cứ vậy mà thi hành?

Kiểm sát viên VKSND tối cao Nguyễn Văn Nông cho rằng, kháng nghị VKSND tối cao có cơ sở pháp lí, đồng thời, quyết định kháng nghị của Viện trưởng VKSND tối cao ban hành để thay thế quyết định không kháng nghị của Viện trưởng VKSND tối cao trước đó.

Trích dẫn một số những lỗi sai sót trong các văn bản tố tụng của vụ án, Kiểm sát viên Nguyễn Văn Nông cũng cho rằng, đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng (có 2 nạn nhân bị sát hại, 1 người trước ngưỡng tử hình) nhưng lại thực hiện rất ẩu, ẩu từ điều tra, truy tố, xét xử. Về thủ tục xét xử không đủ thành phần, đại diện VKSND tối cao cho rằng, phiên tòa xét xử hai cấp không triệu tập một nhân chứng nào, chỉ có bị cáo, người nhà bị cáo, vậy có đúng không? Đây là vấn đề cần được làm rõ.

Phó Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến trăn trở khi nhận định về những mâu thuẫn của vụ án.

Phó Viện trưởng VKSND tối cao, Nguyễn Huy Tiến bày tỏ băn khoăn về nhiều tình tiết, nội dung của vụ án; việc thu thập, đánh giá chứng cứ, lời khai.

Dẫn lại bản án phúc thẩm có đoạn: Qua thẩm tra tại phiên tòa, đối chiếu với hồ sơ, tài liệu điều tra, có căn cứ để xác định: "hành vi phạm tội vì động cơ cá cược bóng đá." Theo Phó Viện trưởng VKSND tối cao, Nguyễn Huy Tiến, với những tình tiết khách quan của vụ án, đây là sự quy kết của bản án, thiếu thận trọng.

Bên cạnh đó, đối với 3 vật chứng quan trọng nhất của vụ án là con dao, cái thớt, cái ghế, Phó Viện trưởng VKSND tối cao rất băn khoăn về việc thu thập chứng cứ tại hiện trường: Việc con dao được thu tại hiện trường, theo mô tả, được rửa sạch, sạch đến mức như một con dao mới. Khi thực hiện hành vi tại hiện trường, con dao được rửa rất sạch sẽ, được cất giấu kỹ càng, nhưng cái thớt, cái ghế thì không cất giấu. Theo phân tích về mặt tâm lý tội phạm, tôi rất băn khoăn. Chi tiết này cần thận trọng, cần đánh giá khách quan.

Cũng phân tích về mặt tâm lý tội phạm, Phó Viện trưởng VKSND tối cao cho rằng, theo lời khai của Hải trong hồ sơ bản án, Hải chưa vào khu vực trong bưu điện trước đó, nhưng trong lời khai lại nhớ được và miêu tả rất tỉ mỉ, chi tiết căn phòng, đồ vật... liệu có khách quan? Bên cạnh đó, dấu vân tay trong khoa học hình sự hết sức quan trọng, nhưng khám nghiệm hiện trường lại có thiếu sót.

Phó Viện trưởng VKSND tối cao trăn trở: Có nhiều tình tiết mâu thuẫn, phân vân như vậy, có nên cứ vậy mà thi hành bản án?

Hội đồng thẩm phán khẳng định Cơ quan điều tra "thiếu sót", nhưng không đồng ý điều tra lại

Về dấu vân tay thu tại hiện trường, trong quá trình khám nghiệm, Cơ quan điều tra đã thu giữ một số vân tay và truy nguyên nhưng không có kết quả.

Theo Hội đồng thẩm phán, mặc dù không thu được dấu vân tay, song căn cứ vào biên bản, khám nghiệm hiện trường… đủ cơ sở xác định Hải là người thực hiện hành vi phạm tội.

Kháng nghị cho rằng một số biên bản nhận dạng không có người chứng kiến, một số biên bản ghi lời khai, hỏi cung có sự sửa chữa. Qua thẩm tra, Hội đồng thấy đây là thiếu sót, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án nên không cần điều tra lại.

Hội đồng thẩm phán TAND tối cao thừa nhận quá trình điều tra, xét xử còn nhiều thiếu sót, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án nên không cần điều tra lại.

Quá trình xem xét, đánh giá từng kháng nghị của Viện trưởng VKSND tối cao, Hội đồng thẩm phán cũng cũng kiến nghị Cơ quan điều tra tỉnh Long An kiểm điểm nội dung liên quan tới sai sót.

Về nội dung kháng nghị cho rằng một số lời khai của nhân chứng không được đưa vào hồ sơ vụ án, theo Hội đồng thẩm phán, kiến nghị này là đúng nhưng những sai sót này không làm thay đổi bản chất vụ án. Hội đồng thẩm phán đề nghị Cơ quan điều tra Công an tỉnh Long An tiến hành kiểm điểm làm rõ việc này.

Một trong những vấn đề mà kháng nghị đưa ra được dư luận đặc biệt quan tâm là hai vật chứng được cơ quan điều tra yêu cầu nhân chứng trong vụ án mua rồi đưa vào hồ sơ. Theo Hội đồng thẩm phán, việc mua dao là để nhận dạng, phục vụ điều tra, không phải là công cụ gây án.

Hội đồng thẩm phán phân tích thêm, ở những thời điểm quan trọng, Hồ Duy Hải luôn nhận tội. Lời nhận tội của bị cáo đã được các cơ quan tố tụng từ sơ thẩm đến phúc thẩm và đoàn liên ngành thẩm định, đánh giá.

"Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm kết án Hồ Duy Hải tội giết người, cướp tài sản là có căn cứ. Tòa các cấp xử phạt Hồ Duy Hải tử hình về tội giết người, 5 năm tù về tội cướp tài sản là đúng quy định pháp luật", Hội đồng thẩm phán nhận định.

Hội đồng thẩm phán biểu quyết nội dung có sai sót về tố tụng, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án.

Nhiều ý kiến Đại biểu Quốc hội (trong đó có ĐBQH Lê Thanh Vân, Tiến sĩ Luật) và của nhiều chuyên gia pháp luật khẳng định, Hội đồng thẩm phán cho rằng những sai sót trên không ảnh hưởng đến bản chất vụ án là một suy luận áp dụng cực kỳ đáng lo ngại cho Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành. Rõ ràng, những vi phạm về tố tụng xảy ra trong quá trình xét xử đã được VKSND tối cao chỉ ra trong bản kháng nghị được Hội đồng thẩm phán thừa nhận là những vi phạm về pháp luật hình thức. Khi pháp luật hình thức không bảo đảm thì tác động trở lại pháp luật nội dung và làm cho nó không còn bảo đảm tính khách quan, toàn diện nữa. Khi một vụ án được xem xét đánh giá mà chứng cứ thiếu khách quan, thì khó có thể mang lại kết quả xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.