Năm Mão nói chuyện Mèo

Hoàng Văn Kính

 

          Năm Quý Mão, người Việt gọi là năm Mèo nhưng người Trung Quốc và Hàn Quốc lại gọi đây là năm Thỏ trong cung hoàng đạo 12 con giáp. Lí giải về sự khác biệt này, theo ông Sim Sang - Joon, nguyên Giám đốc Trung tâm Giao lưu văn hoá Việt – Hàn cho biết: Trong Thập nhị chi (12 con giáp) của Trung Quốc, con Thỏ là chi thứ tư. Con Mèo được ghi âm chữ Hán giống với con thỏ (máo - âm Hán-Việt là “miêu”). Trong tiếng Trung Quốc, hai từ này khác nhau về dấu song về âm thì Thỏ (măo) và Mèo (máo) đều là mao. Điều thú vị nữa là trong Việt Nam tự điển chữ Mão - nghĩa là con thỏ - lại được dùng để chỉ con Mèo. Vậy tại sao người Việt lại biến Thỏ thành Mèo? Cũng theo ông Sim Sang - Joon, trước hết, Việt Nam không có điều kiện môi trường để loài Thỏ phát triển sinh sôi. Vì Việt Nam là văn hoá thảo mộc chứ không phải văn hoá thảo nguyên. Có lẽ do yếu tố môi trường tự nhiên này nên người Việt đã biến cải cho phù hợp với môi trường sống của mình.
         Ở Việt Nam hình ảnh con Mèo thân thuộc đã thay thế cho con Thỏ trong 12 con giáp. Ngoài ra việc thay đổi tinh tế chữ Máo - chỉ con Thỏ - sang con Mèo đã cho thấy tài trí của người Việt Nam trong tiếp biến văn hoá. Không rõ vì sao và từ bao giờ, Istanbul (Thổ nhĩ kì ) được coi là vương quốc của Mèo hoang với khoảng 30.000 con. "Nếu một ngày, Mèo không còn nữa, Istanbul sẽ chẳng còn là Istanbul", đó là một câu nói nổi tiếng trong bộ phim tài liệu Kedi (Mèo). Người dân Istanbul yêu Mèo vì họ nghĩ rằng lũ Mèo rất thông thái. Mèo được xem là những người bảo vệ trong thế giới Hồi giáo: Bảo vệ các thư viện khỏi sự phá hủy của chuột và có thể bảo vệ cư dân thành phố khỏi các bệnh dịch từ chuột. Do đó, Mèo là loài vật duy nhất được phép bước vào đại thánh đường Mecca – thánh địa của người Hồi giáo.Họ luôn dành tình cảm yêu thương đặc biệt cho những chú Mèo, bằng nhiều hành động thiết thực ý nghĩa. Ví dụ, trong túi của họ luôn có thức ăn cho Mèo phòng trường hợp họ bắt gặp một chú Mèo đang đói. Những chú Mèo hoang này như tự biết đây là “thiên đường” của chúng nên cứ tự do, thoải mái mà đi lại trên các đường phố, cọ đầu làm nũng với các du khách khi họ đang ngồi uống cà phê trên các quán bên đường.
        Người Ai Cập cổ đại tôn thờ nhiều loài động vật trong hàng ngàn năm. Tuy nhiên, Mèo được cho là loài đặc biệt nhất. Họ tin rằng Mèo là sinh vật huyền bí, có khả năng mang lại may mắn cho những người nuôi chúng. Các gia đình giàu có thậm chí đã đeo trang sức cho Mèo và cho chúng ăn những món ăn của giới quý tộc. Khi những chú Mèo chết, chúng được ướp xác. Như dấu hiệu của sự thương tiếc và thể hiện sự tôn trọng, những người chủ còn cạo lông mày của mình và tiếp tục để tang cho đến khi lông mày mọc lại. Mèo đặc biệt đến nỗi những ai giết chúng, dù chỉ là vô tình, cũng bị kết án tử hình. Theo thần thoại Ai Cập, các vị thần và nữ thần có khả năng biến mình thành các loài động vật khác nhau nhưng duy nhất chỉ có một nữ thần tên là Bastet mới có sức mạnh biến hình thành một con Mèo. Mặc dù ngày nay Mèo không còn được tôn kính ở Ai Cập, nhưng nhiều người vẫn coi là người bạn đồng hành yêu quý. Một số người dân tin rằng tổ tiên của những con Mèo sống với các Pharaoh vẫn đang lang thang trên đường phố Ai Cập.
         Trong hầu hết các nền văn hóa phương Tây, Mèo đen thường được coi là biểu tượng của những điềm xấu. Người Nga tin rằng nếu mơ thấy chú Mèo đen trước lễ Giáng sinh thì có nghĩa là sẽ mắc bệnh. Nếu con Mèo đen của người khác đến nhà của bạn thì sẽ có điều đau buồn xảy đến. Và nếu bạn gặp con mèo đen chạy ngang qua đường thì bạn không thoát khỏi rắc rối. Nhiều người nhổ nước miếng ba lần qua vai trái nếu họ bất chợt nhìn thấy một con Mèo đen chạy ngang qua đường mà họ đang đi để tránh những rắc rối mà con Mèo đen có thể mang lại.
        Với người Nhật, Mèo có một chỗ đứng rất đặc biệt. Hình ảnh Mèo chiếm một phần rất lớn trong cuộc sống hàng ngày của người dân nước này: từ quần áo đến phim hoạt hình, từ bao bì thực phẩm đến sách. Mèo mang một nét đẹp văn hóa lâu đời của người Nhật, mang đến may mắn và những điều tốt đẹp. Văn hóa dân gian Nhật Bản có rất nhiều câu chuyện về Mèo. Đó là truyền thuyết về chú Mèo thần tài (Maneki neko) nổi tiếng đã cứu mạng hai vị Samurai khỏi nguy hiểm. Ngoài ra, Mèo cũng xuất hiện trong tranh dân gian. Ở đây, mèo còn có hẳn 1 & quot;quốc đảo" riêng. Đến với đảo Aoshima thuộc tỉnh Ehime, Nhật Bản, du khách sẽ không khỏi ngạc nhiên vì số lượng Mèo nhiều hơn cả người ở trên đảo. Tính trung bình cứ 15 người dân có đến hơn 100 chú Mèo.
        Ở nước ta Mèo là loại động vật rất có ích, là khắc tinh của các loại chuột, sạch sẽ và rất đáng yêu (tuy lười nhác), ngoài ra nó còn là món ăn khoái khẩu trên bàn tiệc ở một số vùng quê. Nhưng tiếng kêu ra rả của Mèo động đực hoặc bị mất con khiến nhiều người không ưa. Tiếng kêu “ meo, meo” của Mèo cùng vần với chữ “ nghèo” khiến nó bị cấm kị, xua đuổi khi vô tình mò vào xông nhà trong dịp tết. Mặc dù vậy nhưng mèo vẫn là loài động vật thân thiện của mỗi gia đình, đặc biệt ở các vùng nông thôn nước ta.

                                                                                                               02- Giêng Quý Mão
                                                                                                                          HVK