Tăng huyết áp gây tổn thương vùng mạch máu ở mắt có thể gây ra các biến chứng võng mạc dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.
Bệnh võng mạc do tăng huyết áp
Võng mạc là nơi duy nhất trên cơ thể cho phép quan sát và nghiên cứu hệ thống mạch máu, từ đó sơ bộ đánh giá và tiên lượng tình trạng hệ mạch máu toàn thân do có cùng cấu tạo giải phẫu và chức năng sinh lý.
Trên thế giới đã có rất nhiều nghiên cứu về sự tổn hại của mạch máu võng mạc cũng như liên quan giữa những tổn hại này với hệ mạch của các cơ quan khác do tăng huyết áp và phân chia chúng thành bệnh võng mạc tăng huyết áp với các giai đoạn khác nhau.
Bệnh võng mạc do tăng huyết áp xảy ra khi huyết áp của người bệnh tăng quá cao, thành mạch máu của võng mạc sẽ dày lên, khiến những mạch máu này hẹp lại. Hậu quả là máu tới võng mạc bị hạn chế. Trong một số trường hợp còn xuất hiện phù nề võng mạc.
Theo thời gian, tăng huyết áp có thể gây tổn thương các mạch máu của võng mạc, hạn chế chức năng của võng mạc và tạo một áp lực lên thần kinh thị giác, gây ra các vấn đề về thị lực.
Lý giải nguyên nhân này, các nghiên cứu cho thấy khi huyết áp tăng cao sẽ làm tổn thương hệ thống mạch máu toàn thân và đặc biệt là những mạch máu nhỏ nuôi dưỡng võng mạc mắt, khiến chúng bị giãn, nứt vỡ, xuất hiện cục máu đông gây ra các biến chứng:
-
Tắc động mạch trung tâm võng mạc: Người bệnh thường có biểu hiện mắt bị mờ đột ngột, thậm chí mù một mắt hoàn toàn nhưng không thấy đau hay đỏ mắt. Thời gian vàng để cấp cứu khôi phục thị lực là trong vòng 2 giờ đầu, mức độ cải thiện sẽ giảm dần trong vòng 6 giờ đồng hồ sau đó.
-
Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc: Biến chứng gây phù nề võng mạc khiến thị lực giảm dần trong vài ngày, nhìn như có lớp sương mù trước mắt hoặc có những điểm tối vùng trung tâm. Tùy mức độ bệnh mà thị lực sẽ giảm ít hay nhiều, do vậy ngay khi phát hiện có dấu hiệu nhìn mờ, người bệnh cần đi khám ngay tại các cơ sở y tế uy tín.
-
Xuất huyết dịch kính: Biến chứng máu tràn vào dịch kính khi mạch máu nứt vỡ làm chắn đường truyền của tia sáng, khiến người bệnh nhìn thấy lớp khói đỏ, màng che màu đỏ di động. Tình trạng này có thể hết sau một vài ngày, tuy nhiên cũng có thể phát triển nặng hơn gây đục dịch kính khó điều trị.
-
Hiện tượng ruồi bay: Gặp phải biến chứng này, người bệnh sẽ cảm giác có rất nhiều đốm đen bay trước mắt. Nguyên nhân là do khi tĩnh mạch võng mạc bị tắc, trên võng mạc có thể xuất hiện những mạch máu mới. Những mạch máu mới này rất dễ vỡ và khi vỡ chúng gây chảy máu ở bên trong mắt tạo nên hiện tượng ruồi bay.
-
Tổn thương dây thần kinh thị giác: Một lượng máu, dịch thoát ra từ lòng mạch sẽ gây tổn thương dây thần kinh thị giác khiến người bệnh mất thị lực nhanh chóng và không thể hồi phục.
Vì vậy khi đã được chẩn đoán tăng huyết áp, thông thường các bác sĩ sẽ thăm khám, theo dõi các tổn thương mắt định kỳ cho bệnh nhân.
Cách phát hiện sớm bệnh võng mạc do tăng huyết áp
Đa số các trường hợp tổn thương võng mạc do tăng huyết áp diễn tiến nhanh, sẽ không có bất kỳ dấu hiệu nào cho đến khi bệnh nhân đột ngột bị giảm thị giác hoặc có xuất huyết ở võng mạc, đồng nghĩa với việc bệnh đã bước sang giai đoạn 3 và 4 của biến chứng.
Vì vậy khi đã được chẩn đoán tăng huyết áp thông thường các bác sĩ sẽ thăm khám chỉ định các xét nghiệm để kiểm tra tổn thương mắt bao gồm:
-
Chụp ảnh màu đáy mắt/ soi đáy mắt đánh giá tổn thương: Đây là phương pháp đơn giản và giá thành rẻ, được chỉ định ở hầu hết các trường hợp.
-
Chụp mạch huỳnh quang: Được sử dụng để đánh giá vùng thiếu máu, rò mạch… Bệnh nhân sẽ được sử dụng một chất phát quang để đánh giá, thông thường thuốc sẽ được tiêm tại mạch máu. Tuy nhiên chỉ định này có chi phí cao và điều kiện thực hiện khá khó khăn.
-
Chụp cắt lớp quang học võng mạc: Để chẩn đoán và đánh giá tổn hại hoàng điểm, bong võng mạc xuất tiết. Đây là phương pháp tiên tiến thường được chỉ định khi có các tai nạn va chạm tổn thương ở vùng mắt nhiều hơn là chỉ kiểm tra tổn thương mắt định kỳ.
Cần làm gì khi bị tăng huyết áp ?
Ăn nhiều rau quả và trái cây tươi như: cam, chanh, quýt... để nâng cao thể trạng.
Việc kiểm soát bệnh võng mạc do tăng huyết áp phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Vì vậy thực hiện kiểm soát huyết áp theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị kết hợp với theo dõi và tái khám thường xuyên để phát hiện sớm, ngăn ngừa biến chứng có thể xảy ra.
Bên cạnh đó, thực hiện một lối sống, chế độ dinh dưỡng phù hợp, giúp ổn định huyết áp và giảm tổn thương mắt, như: Ăn nhạt, tránh các thực phẩm chế biến sẵn, đông lạnh. Hạn chế hoặc kiêng rượu bia. Không hút thuốc lá. Ăn nhiều rau quả và trái cây tươi chứa nhiều vitamin, chất xơ như: cam, chanh, quýt, bưởi, rau cải, rau ngót…
Tóm lại: Những tổn thương trên mắt do tăng huyết áp tiến triển qua nhiều giai đoạn, có thể dẫn đến mù lòa nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm. Bệnh võng mạc do biến chứng tăng huyết áp có thể để lại những tổn thương trầm trọng gây suy giảm thị lực nặng và không hồi phục. Chỉ có kiểm soát tốt huyết áp mới phòng ngừa được các tổn thương mạch máu của mắt, cũng như các cơ quan khác như tim, thận và não. Vì vậy, người bệnh tăng huyết áp nên kiểm tra mắt thường xuyên để có biện pháp phòng ngừa, điều trị tích cực.
Bs. Nguyễn Thị Thu Hiền
(PS st theo SK&ĐS)