"Cuộc đời với những chuyến đi" - Ký ức của CCB – Thiếu tướng Hoàng Kiền (Tiếp theo 01)
Sự kiện Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao của Đảng và Nhà nước sang thăm hữu nghị chính thức CHDCND Lào; Dự Lễ khánh thành và trao tặng công trình Nhà Quốc hội Lào. Đây là hoạt động biểu tượng của mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, tình đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào trên tinh thần "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa".
Thiếu tướng Hoàng Kiền – Một Cựu chiến binh từng mang cái tên “người lính của một thuở Trường Sơn, một thời Biển đảo” đau đáu theo dõi và hướng về sự kiện của tinh thần "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa" mà lịch sử chỉ có giữa toàn Đảng, toàn quân và toàn dân hai nước Việt – Lào…
Và đây – Dòng ký ức của Cựu chiến binh – Thiếu tướng Hoàng Kiền về những chuyến đi, về những tháng năm ông gắn bó với mảnh đất, con người của đất nước “triệu Voi”, với con đường Trường Sơn vắt ngang qua hai nước Việt - Lào đã tuôn trào để rồi ông ngồi viết – viết cả loạt bài từ dòng ký ức ấy…
Trường Sơn xin trân trọng lần lượt giới thiệu cùng các đồng chí và bạn đọc loạt bài viết từ dòng ký ức của Cựu chiến binh – Thiếu tướng Hoàng Kiền.
.jpg)
CUỘC ĐỜI VỚI NHỮNG CHUYẾN ĐI
(Tiếp theo 01)
NHỮNG CHUYẾN MÁY BAY SANG LÀO
CHUYẾN MÁY BAY SANG GIÚP BẠN KHẢO SÁT LẬP DỰ ÁN ATK
Tháng 2 năm 2002 Đại tướng Phạm Văn Trà sang thăm nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào, lãnh đạo nước bạn đề nghị Việt Nam sang giúp khảo sát, qui hoạch khu vực ATK mới. Xuất phát từ tình hình thế giới diễn biến phức tạp sau vụ khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001, Mỹ phát động cuộc chiến tranh xâm lược Afghanistan làm cho các nước trong khu vực và trên thế giới lo ngại và có biện pháp tăng cường phòng thủ về các mặt.
Thượng tướng Phùng Quang Thanh - Tổng Tham mưu trưởng giao nhiệm vụ cho Bộ Tư lệnh Công binh, Thiếu tướng Trương Quang Khánh - Tư lệnh hội ý phân công người sang Lào. Tôi đề nghị để tôi sang vì trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước tôi có gần 6 năm hoạt động trên chiến trường Trường Sơn từ cuối năm 1970 sang Lào đến tháng 4 năm 1976 mới về nước, năm 1998 trong đoàn của Bộ Tư lệnh Công binh sang thăm làm việc với Cục Công binh Lào, tôi cũng nắm được thông tin có liên quan đến nhiệm vụ này. Tư lệnh Công binh nhất trí. Đoàn công tác Bay sang nước Lào gồm có:
Đại tá Hoàng Kiền - Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Công binh- Trưởng đoàn
Đại tá Nguyễn Thanh Hà - Phó Cục trưởng Cục Tác chiến - Phó đoàn.
Thượng tá Nguyễn Thanh Sơn - Đội trưởng đội khảo sát thiết kế thuộc Phòng Công trình Quốc phòng/ Binh chủng Công binh cùng một tổ nhân viên khảo sát đo đạc, các máy móc khảo sát đồng bộ.
Trong kháng chiến chống Mỹ Công binh Việt Nam đã giúp bạn xây dựng căn cứ Sầm Nưa với hệ thống hang động được cải tạo và đường hầm đào bổ sung rất vững chắc, nơi đây được coi là Thủ đô kháng chiến của bạn. Thắng giặc Mỹ, hoà bình lập lại bạn mở ra làm du lịch, cho khách trong và ngoài nước đến tham quan, một địa điểm thật hấp dẫn và rất ý nghĩa. Trong tình hình thế giới có những biến động khó lường cả ta và bạn đều khẳng định cần xây dựng ATK mới.
Đại tướng Phạm Văn Trà về nước triệu tập tôi lên chỉ đạo cụ thể những vấn đề cần thiết với định hướng chiến lược cho căn cứ TW bạn lâu dài. Bộ trưởng nói: không làm sát phía Bắc quá, cũng không làm sát phía Nam quá, chọn địa điểm để gắn kết với Việt Nam thuận lợi trong mọi tình huống.....Tôi cùng anh em cơ quan mở bản đồ ra nghiên cứu để xác định trước. Tháng 4 năm 2002 chúng tôi đáp Máy Bay sang Viên Chăn triển khai nhiệm vụ. Thiếu tướng Khăm Kèn Tổng tham mưu trưởng Quân đội Lào tiếp và chỉ đạo nhiệm vụ với chúng tôi. Sau đó chúng tôi làm việc với Cục Tác chiến và Cục Công binh của bạn thống nhất khu vực sẽ khảo sát để chọn ATK. Đại tá Thông Xay cán bộ Cục đối ngoại, nguyên Cục trưởng Cục Công binh và trung tá Xỉn Xa Vắt cục phó Cục Công binh đi cùng chúng tôi. Đại tá Thông xay đeo một ba lô tiền đi bảo đảm ăn uống cho chuyến đi, khi ấy tiền kíp Lào mệnh giá lớn nhất là 1.000 kíp tương đương 2.500 đồng Việt Nam. Cuộc hành quân vào rừng núi vùng sâu vùng xa của nước Lào được tiến hành theo phương án chúng tôi đã chuẩn bị trong nước và thống nhất với bạn tại Viên Chăn. Ngày đầu đi từ Viên Chăn đến Pac san - Khăm Muộn là xế chiều. Đã có điện báo trước nhưng đến nhà đồng chí Đại tá tỉnh đội trưởng, cửa khoá, chúng tôi ngồi chờ đến tối anh mới về.
Tôi hỏi:
- Đồng chí có nhận được điện từ Bộ Tổng tham mưu không?
- Có chứ!
- Sao không có ai đón chúng tôi?
- Các đồng chí thông cảm, hôm nay là Chủ nhật ngày nghỉ, tôi tranh thủ mang lưới đi đánh ít cá về ăn, đời sống còn khó khăn lắm…
Chúng tôi bắt tay nhau cùng cười.
Anh đưa chúng tôi vào cơ quan tỉnh đội Khăm Muộn để trao đổi công việc, thống nhất kế hoạch tiếp theo.
Buổi tối tỉnh đội chiêu đãi đoàn, có đồng chí Bí thư tỉnh uỷ kiêm Chủ tịch tỉnh Khăm Muộn dự, anh nói tiếng Việt rất tốt, chúng tôi trao đổi công việc, tình hình địa phương, thật thân tình thể hiện mối đoàn kết hai bên.
Tỉnh đội cử một tổ 5 chiến sỹ mang súng AK đi bảo vệ. Cuộc hành quân tiếp theo vào rừng tìm hang động kéo dài gần hai tuần qua nhiều tỉnh của nước bạn. Rất nhiều kỷ niệm lưu mãi trong lòng.
Thăm ngã ba Lằng Khằng điểm đầu của đường 129 tây Trường Sơn, đi vào vùng núi Phu Ắc, tôi nhớ lại lịch sử của Trung đoàn Công binh 83 năm xưa. Trong giai đoạn 1968 Không quân Mỹ đánh phá vô cùng ác liệt, làm tắc đường, chiến trường thiếu gạo. Trên giao nhiệm vụ, Trung đoàn đã làm cầu trượt bằng gỗ do kỹ sư Hoàng Yến Đệ thiết kế từ đỉnh núi Phu ắc dài 1.400 mét chuyển 5.000 tấn gạo vượt qua trọng điểm để đưa vào chiến trường. Cầu trượt nay không còn nhưng kỳ tích ấy in mãi vào đỉnh núi hùng vĩ tây Trường Sơn trên đất nước Lào tươi đẹp hôm nay và mai sau.
Một hôm đi đến huyện Viêng Thoong đường xa lại dốc, xe Uoat chạy nóng máy vừa đi vừa nghỉ. Khi qua một bản dọc đường phải dừng lại cho mát máy. Trong đêm tối bỗng dưng thấy một ông cụ từ trong Bản đi ra mang theo chai nước, ông mở nút rồi tưới lên nắp ca bô xe. Chúng tôi không hiểu gì cả, tôi hỏi thì được biết đây là phong tục, ông bảo con xe nó mệt, cho nó uống rượu để nó chạy. Thế rồi xe mát máy cũng chạy được, chúng tôi tìm đến huyện Viêng Thoong là 10 giờ đêm. Huyện mới thành lập, nhà cửa đơn sơ, đặc biệt là chưa có nước. Không có ai bán đồ ăn, anh Thông Xay đi tìm mãi mới mua được ít mì tôm và cá khô nấu ăn bữa chiều. Đêm chùi chân lên giường ngủ tạm. Sáng hôm sau làm việc với các đồng chí lãnh đạo huyện mới biết đây là trung tâm hoạt động của vùng phỉ Lào, trước nhà chúng tôi ngủ là thiếu tướng phỉ mới ra hàng, chúng tôi thận trọng hơn khi đi vào hang động rừng sâu.
Chúng tôi tiếp tục khảo sát rất nhiều địa điểm trên một khu vực rộng lớn, nhiều hang động rộng đẹp lắm.
Với tôi thật là gian nan, bị viêm họng, đồ ăn của dân bạn nấu cho nhiều ớt rất cay nên tôi bị ho dữ dội, khi về nước phải vào bệnh viện 354 kiểm tra ngay do nghi dịch sars , may mà không phải.
Sau thời gian khảo sát các hang động theo kế hoạch, đoàn về Viên chăn báo cáo với Thiếu tướng Khăm Kèn - Tổng tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Lào, sau đó Bộ Quốc phòng thống nhất kết luận vị trí ATK. Tôi giao nhiệm vụ cho đồng chí Nguyễn Thanh Sơn và tổ khảo sát ở lại khảo sát chi tiết phục vụ số liệu cho thiết kế. Tôi và anh Hà về nước trước. Hơn hai tuần nữa đồng chí Nguyễn Thanh Sơn về cung cấp số liệu khảo sát, tôi họp chỉ đạo lập báo cáo. Đại tá Phạm Tiến Nhượng - Trưởng phòng Công trình Quốc phòng đã lập dự án ATK của bạn cùng nhau trao đổi hoàn chỉnh, tôi lên báo cáo Tổng tham mưu trưởng và Bộ trường Bộ quốc Phòng. Sau đó chúng tôi ký hồ sơ theo ý kiến của Bộ trưởng và chuyển sang cho Bộ tổng tham mưu Quân đội nhân dân Lào. Phía Lào đề nghị Việt Nam giúp xây dựng, Bộ Quốc phòng chỉ đạo để Bạn xây dựng, ta có thể giúp trang bị và cán bộ kỹ thuật.....
Nhân chuyến đi này, tôi vào thăm làm việc với Cục Công binh Lào, trao đổi về vấn đề xây dựng lực lượng, trang bị của bạn và nhắc lại văn bản ghi nhớ, thay mặt đồng chí Tư lệnh mời đoàn cán bộ Cục Công binh Lào sang thăm Việt Nam.
Hơn 15 năm sau, trong đoàn Cựu chiến binh Trường Sơn do Trung tâm thăm chiến trường xưa thuộc Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam tổ chức thăm nước Lào, thăm chiến trường xưa, tôi vào thăm Cục Công binh Lào. Đại tá Viêng Xay Cục trưởng cùng cán bộ Cục đón tiếp thân tình, đồng chí thông báo dự án ATK đang triển khai, do đồng chí Cục phó phụ trách, đồng chí ấy đào tạo ở Trung Quốc về, Bộ Quốc phòng cấp kinh phí mua trang bị, đã mua một bộ máy khoan đường hầm của Trung Quốc rất to và hiện đại, không có điện lưới ba pha bảo đảm nên phải chờ mua một máy phát điện lớn nữa, phải mở đường để đưa bộ thiết bị khoan đường hầm vào. Tôi tham gia ý kiến, các đồng chí báo cáo với Bộ Quốc phòng đi, làm thế là hỏng. Khu vực ATK phải là khu vực tuyệt đối bí mật. Trước hết phải giải quyết trong sạch địa bàn, một số gia đình có người theo phỉ phải quản lý giáo dục, chúng tôi đã chỉ ra. Làm công trình phải bảo đảm các yếu tố bí mật cả trên không và mặt đất. Nay mở con đường lớn để đưa thiết bị khoan vào là lộ hết.... Hai bạn kể rất nhiều chuyện về Trung Quốc. Trung Quốc giúp Lào tiền xây dựng công trình phục vụ SEA Games 23, Lào cắt cho Trung Quốc một khu đất xây dựng khu phố Trung Quốc, đang xây dựng họ không cho người Lào vào kiểm tra. Trung Quốc sang thuê đất ở Bắc Lào 99 năm rất nhiều, người Trung Quốc sang Viên Chăn thuê nhà của dân Lào, hết thời hạn họ không trả, đòi họ còn gây sự, Chính phủ Lào vay tiền của Trung Quốc để trả lương, Trung Quốc đào tạo miễn phí cán bộ từ cấp huyện trở lên cho Lào, đường sắt Côn Minh - Viên Chăn đang được Trung Quốc xây dựng.... Các bạn tâm sự, không biết rồi sau này thế hệ chúng ta ra đi, mối quan hệ Việt - Lào sẽ ra sao, con cháu chúng ta có giữ gìn được như hiện nay không.
Sáng hôm sau trước khi đoàn lên đường rời Viên Chăn, Đại tá Viêng Xay Cục trưởng Cục Công binh và Trung tá Trưởng phòng Công trình đến khách sạn Lát xa vông tặng quà chia tay tôi. Bắt tay hai bạn tôi đọc bài thơ:
MÃI MÃI BÊN NHAU
Nếu mai ngày sự tình bên ấy
Tổ quốc Tôi biết mấy gian lao
Phòng khi có giặc giã vào
Bờ tây đằng đẵng binh đao chống chèo
Thương nhau Tôi - Bạn còn nghèo
Mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua
"Việt Lào hai nước chúng ta
Tình sâu hơn nước Hồng Hà - Cửu Long"
Mặt trời vẫn mọc đàng đông
Nghĩa tình Lào - Việt mãi không phai nhoà
Khó khăn gian khổ vượt qua
Con đường phía trước bài ca sáng lòng
Chuyến Máy Bay sang thực hiện nhiệm vụ giúp Bạn vô cùng quan trọng, lưu lại những kỷ niệm thật sâu sắc, nhưng nay vẫn còn bao điều suy tư...
Ngày 10 tháng 8 năm 2021
Thiếu tướng Hoàng Kiền
Nguyên Tư lệnh Công binh
Phó chủ tịch Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Việt Nam
(Còn nữa)