Sự kiện Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao của Đảng và Nhà nước sang thăm hữu nghị chính thức CHDCND Lào; Dự Lễ khánh thành và trao tặng công trình Nhà Quốc hội Lào. Đây là hoạt động biểu tượng của mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, tình đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào trên tinh thần "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa".

         Thiếu tướng Hoàng Kiền – Một Cựu chiến binh từng mang cái tên “người lính của một thuở Trường Sơn, một thời Biển đảo” đau đáu theo dõi và hướng về sự kiện của tinh thần "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa" mà lịch sử chỉ có giữa toàn Đảng, toàn quân và toàn dân hai nước Việt – Lào…
         Và đây – Dòng ký ức của Cựu chiến binh – Thiếu tướng Hoàng Kiền về những chuyến đi, về những tháng năm ông gắn bó với mảnh đất, con người của đất nước “triệu Voi”, với con đường Trường Sơn vắt ngang qua hai nước Việt - Lào đã tuôn trào để rồi ông ngồi viết – viết cả loạt bài từ dòng ký ức ấy…
         Trường Sơn xin trân trọng lần lượt giới thiệu cùng các đồng chí và bạn đọc loạt bài viết từ dòng ký ức của Cựu chiến binh – Thiếu tướng Hoàng Kiền.

 

CUỘC ĐỜI VỚI NHỮNG CHUYẾN ĐI
(Tiếp theo 05)

Bài số 7

NHỮNG CHUYẾN Ô TÔ ĐÁNG NHỚ BÊN LÀO
Chuyến Ô Tô đáng nhớ - Từ Nam Lào về phép.
       Ngày 27 tháng 1 năm 1973 Hiệp định Paris được ký kết, Mỹ ngừng ném bom trên toàn chiến trường Đông Dương và rút quân về nước, niềm vui mừng phấn khởi vô cùng đối với những người chiến sĩ Trường Sơn chúng tôi . Một đợt đi phép rất đông diễn ra, tôi là Trợ lý Phòng Tham mưu Công binh Sư đoàn 472, phần đông là các anh có vợ con gia đình nên được ưu tiên đi trước.
       Ngày 30 thàng 4 năm 1975, miền Nam được hoàn toàn giải phóng , đất nước thống nhất, Nam Bắc một nhà, niềm vui vô bờ bến đối với cả dân tộc và càng đặc biệt vui hơn đối với những chiến sĩ trên chiến trường chúng tôi. Vui chảy nước mắt ra.

Niềm vui vui đến như mơ
Miền Nam giải phóng mong chờ bấy lâu
Cờ sao rực rỡ tươi màu
Bắc Nam thống nhất một bầu trời xanh
Ước mơ chờ đợi đã thành
Đường đi tới đích tuổi thanh tự hào.

      Tôi đang công tác ở Ban Công binh - Phòng Tham mưu Sư đoàn 565, rất nhiều cán bộ được đi phép, tôi chưa có người yêu nên vẫn ưu tiên cho các anh lớn tuổi. Sư đoàn công binh 565 tiếp tục ở lại nước bạn thi công cho hoàn chỉnh Cầu treo Bản Đông, cầu đã thông phục vụ vận chuyển cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy năm 1975, nay hoàn thành các việc còn lại. Tiếp tục rải đá dăm nước, cấp phối đồi, cấp phối sỏi suối từ Bản Đông đến Sa ra Van.
       Đầu tháng 1 năm 1976 có thông báo tôi được về phép, thật hồi hộp, đợi chờ bấy lâu, chuẩn bị quà về phép. Ngày đi chiến trường mang theo 50 đồng, khi giải phóng miền Nam gửi Trung tá Nguyễn Đức Lợi sang miền Nam mua cho chiếc đài con to hơn hộp thuốc lá một chút. Tiền phụ cấp mấy năm ở Trường Sơn được cấp phiếu bách hoá Trường Sơn nay đổi thành tiền Việt Nam dân chủ cộng hoà, bán một bộ quân phục ga ba đin lấy tiền kíp Lào, thế là rủ bạn đi bộ gần hai chục cây số từ vị trí Sư đoàn bộ đóng quân sang thị xã Sa ra Van thăm phố xá và mua đồ. Trên đường đi nhìn thấy xác chiếc máy bay T28 của địch bị ta bắn rơi khi chúng mở cuộc tiến công hòng tái chiếm thị xã Sa ra Van tháng 10 năm 1972.
       Vào Cửa hàng mậu dịch Quốc doanh, sau sáu năm xa miền Bắc nay mới thấy cửa hàng mua bán của Nhà nước trên đất bạn. Tôi đã được Sư đoàn phân phối một chiếc khung xe đạp Thống nhất đưa vào thồ hàng trên đường Trường Sơn năm 1962, nay còn lại khung xe thôi, thế là mua được một bộ nan hoa cho hai bánh 72 nan x 2 bánh + 6 dự phòng = 150 cái. Mua được 2 chiếc chăn len cứng của Liên Xô, một số gói mì chính con gà của Trung Quốc, cùng với hai bạn đồng hương là Tặng và Khoa mỗi người góp một bộ quần áo Tô Châu - Trung Quốc đổi được một chiếc mật gấu rừng khô chia nhau, giành dụm được một ít thuốc B12, thế là mừng lắm.
Đầu tháng 12 năm 1976 chiếc xe tải có mui chở hơn ba mươi cán bộ cơ quan Sư đoàn bộ Sư đoàn 565 từ Sa ra Van nam Lào về Việt Nam. Trên đường đi ra, qua các bản làng, các cánh rừng Trường Sơn bom đạn tàn phá càng thấy sự ác liệt của chiến tranh, nhìn lại gần sáu năm chiến đấu hoạt động trên chiến trường Trường Sơn vẫn an toàn, không bị sốt rét trở về thật là may mắn. Đất nước Lào đang được xây dựng, sức sống đang vươn lên.
Dọc con đường đi ra mới xây dựng nâng cấp bảo đảm cho vận chuyển chi viện chiến lược, đặc biệt là cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 càng thêm tự hào. Đi qua cầu treo Bản Đông, nhìn cây cầu đã khẩn trương xây dựng hoàn thành kịp bảo đảm cơ động cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, thật là vui có góp phần công sức của mình.
       Dọc theo đường 9 đến Lao Bảo, đất nước Việt Nam, sau gần sáu năm hoạt động trên nước bạn, nay về Tổ quốc ai cũng rạo rực trong lòng. Dọc theo đường 9 về Đông Hà, không khí vui tươi phấn khởi tràn ngập lòng người. Đến chợ Đông Hà, xe dừng để anh em vào chợ mua đồ, hàng hoá nhiều lắm, tôi mua được một ít vải xa tanh về làm quà cho mẹ, các bác, các em ( sau này dùng giặt vài lần là rão ra bỏ đi). Từ Vĩnh Linh theo tàu Giao liên ra Nam Định rồi về quê. Đến nhà, cả nhà, cả khu xóm, cả làng đến thăm mừng anh Bộ đội từ chiến trường đã trở về.

Ngày vui mừng rỡ như mơ
Đã ngừng bom đạn, bố chờ tin con
Miền Nam giải phóng, mốc son
Ba lô con ngược đường mòn về quê
Lâng lâng rảo bước mải mê
Vẫn hằn chân mẹ ven đê sông Sò
Đường xưa, lối cũ, con đò
Bố mừng, mẹ đón, em dò ngắm anh
Mấy năm gặp lại đất lành
Bà con thôn xóm quây quanh sân nhà
Đêm khuya bao chuyện gần xa,
Con nâng thuốc quý món quà Trường Sơn .

       Tôi tặng bố mẹ quà mật gấu, thuốc bổ B12 chắt chiu mấy năm ở Trường Sơn, các em có quần áo, một cái đài nhỏ cả nhà nghe chung, cái khung xe đạp và bộ nan hoa để giành khi nào lấy vợ sẽ lắp tặng vợ. Các bác các anh chị ai cũng có quà, nhỏ nhất là gói mì chính con gà.
       Hết phép lai quay vào đơn vị, đến Sở chỉ huy Sư đoàn 565 tại Sa ra Van - Nam lào vào chiều 30 tháng 12 âm lịch năm 1975, Chuyến trả phép đì vào mới thật gian nan . Đón giao thừa, ăn cái tết thứ 6 năm mới 1976 trên đất Cham Pa, đất nước Triệu Voi, nước Lào với bao kỷ niệm đời quân ngũ.
 

Bài số 8
NHỮNG CHUYẾN Ô TÔ BÊN NƯỚC LÀO
Chuyến Ô Tô đáng nhớ - Rút quân từ bên Lào về Việt Nam
       Để chi viện sức người sức của cho cách mạng miền Nam, ngày 19 tháng 5 năm 1959 Bộ chính trị và Tổng quân ủy giao nhiệm vụ cho Đoàn công tác quân sự đặc biệt. Nhiệm vụ của Đoàn mở đường dây 559 bên Đông Trường Sơn, đã khẩn trương hoạt động giành được kết quả quan trọng bước đầu được Bác Hồ khen ngợi. Địch đã đánh hơi rình rập, trước nguy cơ bị lộ, trong một lần đồng chí Võ Bẩm lên báo cáo với Bí thư Thứ nhất Lê Duẩn. Đồng chí gợi ý: “Thử nghĩ xem có con đường nào khác có thể tránh được sự rình mò của địch không?”. Thượng tá Võ Bẩm đã nghĩ đến con đường phía tây Trường Sơn trên đất bạn Lào. Ông dẫn đầu một bộ phận luồn rừng tìm đường sang phía tây Trường Sơn. Khoảng tháng 1 năm 1961, ông về Hà Nội gặp đồng chí Trần Lương (Trần Nam Trung) báo cáo chuyển hướng sang Tây Trường Sơn. Đồng chí Trần Lương được cử thay mặt Đảng ta trao đổi với bạn Lào, được Đảng bạn đồng ý. Theo yêu cầu của Bạn, dưới sự chỉ đạo của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, từ tháng 1 năm 1961, quân tình nguyện Việt Nam phối hợp với bộ đội Pa Thét Lào tiến công địch, giải phóng Cánh Đồng Chum - Xiêng Khoảng, khu vực đường số 8, đường số 12. Cuối tháng 4 năm 1961, liên quân Việt - Lào tiến công địch trên đường số 9, giải phóng một loạt căn cứ quan trọng Sê Pôn, Mường Phìn, Mường Pha Lan.
- Với thắng lợi liên tiếp của liên quân Việt - Lào, một vùng giải phóng rộng lớn từ Cánh Đồng Chum - Xiêng Khoảng xuống Khăm Muộn, Xa Va Na Khét, nối thông với vùng giải phóng Hạ Lào và miền Nam Việt Nam tạo điều kiện cho Đoàn 559 lật cánh sang Tây Trường Sơn.
       Ngày 16 tháng 4 năm 1961, Đoàn 559 khẩn trương “lật cánh” sang Tây Trường Sơn, mở tuyến chi viện qua đất bạn Lào.
- Tháng 5 năm 1961 hai tuyến đường giao liên trên đất Lào đã khai thông từ Việt Nam vượt Trường Sơn sang Lào vào đến La Hạp để vượt Trường Sơn sang Thừa Thiên của Việt Nam.
Từ đường giao liên phát triển lên đường gùi thồ rồi đường ô tô. Cho đến năm 1975 hình thành một mạng đường với 5 trục dọc trong đó có 4 trục bên Tây Trường Sơn trên đất bạn Lào, 21 trục ngang trong đó có hai phần ba trên đất bạn Lào. Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, đường Tây Trường Sơn là tuyến chính bảo đảm cho các lực lượng cơ động vào chiến trường giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Đường Trường Sơn còn vận chuyển chi viện giúp cách mạng Lào tiến công giải phóng thủ đô Viên Chăn, giải phóng đất nước.
       Sau chiến tranh, bên Tây Trường Sơn còn duy nhất Sư đoàn 565 tiếp tục cải tạo tuyến Tây Trường Sơn từ Bản Đông - Đường 9 vào đến Phi Hà, ngã ba Đông Dương. Sư đoàn nhận được bộ máy cưa xẻ gỗ để xây dựng Sở chỉ huy Sư đoàn đàng hoàng hơn, toàn bộ các công trình Hội trường, Sở chỉ huy, nhà ở, nhà ăn, nhà bếp đều làm bằng gỗ xẻ lợp tôn rất khang trang để chỉ huy các đơn vị thi công đường Tây Trường Sơn, theo thiết kế cầu cống vĩnh cửu, mặt đường đá dăm nước.
       Tháng 4 năm 1976 có lệnh rút quân về nước. Chúng tôi được phổ biến là Đảng và Nhà nước Lào thống nhất đề nghị Quân đội nước ngoài rút hết khỏi lãnh thổ nước Lào, mọi hoạt động thực hiện theo hiệp định Nhà nước Lào ký kết với các nước.
       Cuộc hành quân về nước được triển khai. Tôi là trợ lý kế hoạch Ban Công binh- Phòng Tham mưu Sư đoàn được tham gia xây dựng kế hoạch chung của toàn Sư đoàn. Cơ quan Sư đoàn bộ mới xây dựng, tất cả bàn giao lại hết cho tỉnh Sa ra Van. Chỉ duy nhất nhà ở của Trung tá Đào Kim Sơn - Tư lệnh Sư đoàn, cơ quan làm việc với bạn xin mang về tặng gia đình ông ở Bắc Ninh.
       Cả Sư đoàn hành quân về nước, đoàn quân thắng trận trở về sau 15 năm hoạt động trên đất nước Cham Pa, đất nước Triệu Voi , đoàn kết bên nhau chống kẻ thù chung. Nhân dân các bản làng ra hai bên đường lưu luyến tiễn đưa nhìn theo đoàn xe với tình cảm trìu mến thân thương vô cùng lưu luyến.
       Trung đoàn Công binh 34 là đơn vị rút về sau cùng, trong đó có Đại uý Nguyễn Duy Nghênh - Tham mưu trưởng Trung đoàn, thủ trưởng trực tiếp khi tôi công tác ở Trung đoàn 34 chỉ huy hành quân. Hơn sáu trăm cán bộ chiến sĩ đưa gần bốn trăm rưỡi bộ hài cốt đồng đội của Trung đoàn về cùng, số hi sinh còn cao hơn nhiều, có thể gấp hai lần, do đạn bom vùi lấp, đánh đi đánh lại ở các trọng điểm ác liệt vô cùng, cả những người ở trong nghĩa trang cũng chưa được nằm yên. Cuộc chiến đấu trên chiến trường Trường Sơn vô cùng khó khăn, gian khổ, ác liệt, hy sinh rất lớn để góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại của dân tộc.
       Sau gần sáu năm chiến đấu công tác trên đất bạn, tôi được trở về Tổ quốc thân yêu. Ngồi cùng xe con với Trung tá Nguyễn Đức Lợi - Phó Tư lệnh Sư đoàn, giúp Thủ trưởng đi sau đội hình kiểm tra đôn đốc xử lý các tình huống, là những người cuối cùng chào tạm biệt nhân dân và đất nước Lào tươi đẹp với sự lưu luyến trào dâng trong lòng. Sư đoàn về qua Lao Bảo dừng chân, đóng quân trên khu vực Khe Sanh - Lao Bảo để chuyển sang làm nhiệm vụ mới.

Sư đoàn về nước hành quân
Hàng dài xe tiến bản dân vẫy chào
Chia tay lưu luyến Việt- Lào
Con đường đánh Mỹ tự hào vẻ vang.

Thiếu tướng Hoàng Kiền
Phó chủ tịch Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam.
(Còn nữa)