"Cuộc đời với những chuyến đi" - Ký ức của CCB – Thiếu tướng Hoàng Kiền (Tiếp theo 16)
Sự kiện Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đoàn đại biểu cấp cao của Đảng và Nhà nước sang thăm hữu nghị chính thức CHDCND Lào; Dự Lễ khánh thành và trao tặng công trình Nhà Quốc hội Lào. Đây là hoạt động biểu tượng của mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, tình đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào trên tinh thần "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa".
Thiếu tướng Hoàng Kiền – Một Cựu chiến binh từng mang cái tên “người lính của một thuở Trường Sơn, một thời Biển đảo” đau đáu theo dõi và hướng về sự kiện của tinh thần "hạt gạo cắn đôi, cọng rau bẻ nửa" mà lịch sử chỉ có giữa toàn Đảng, toàn quân và toàn dân hai nước Việt – Lào…
Và đây – Dòng ký ức của Cựu chiến binh – Thiếu tướng Hoàng Kiền về những chuyến đi, về những tháng năm ông gắn bó với mảnh đất, con người của đất nước “triệu Voi”, với con đường Trường Sơn vắt ngang qua hai nước Việt - Lào đã tuôn trào để rồi ông ngồi viết – viết cả loạt bài từ dòng ký ức ấy…
Trường Sơn xin trân trọng lần lượt giới thiệu cùng các đồng chí và bạn đọc loạt bài viết từ dòng ký ức của Cựu chiến binh – Thiếu tướng Hoàng Kiền.
CUỘC ĐỜI VỚI NHỮNG CHUYẾN ĐI
(Tiếp theo 16)
Bài số 23
NHỮNG CHUYẾN Ô TÔ BÊN LÀO
Chuyến Ô Tô đáng nhớ - Sang Nam Lào tìm đường công vụ
Trong giai đoạn một xây dựng Đường Tuần tra biên giới (2006 - 2010), trên địa bàn tỉnh Quảng Nam có một dự án từ đồn Đăk Pre ra biên giới. Ban quản lý dự án giao cho Xí nghiệp khảo sát thiết kế của Công ty Xây dựng Lũng Lô khảo sát thiết kế. Đơn vị đi thị sát tuyến về báo cáo, tôi xem sơ đồ hướng tuyến thấy rất khó, chỉ có một đường vào cuối tuyến, chưa làm đường dọc biên ra cửa khẩu. Tháng 3 năm 2008 trên đường đi kiểm tra giao ban các dự án Tây Nguyên, tôi đến đồn Biên phòng Đắk Pre trao đổi với chỉ huy đồn về nhu cầu của con đường này. Anh em nói do hiện tượng chặt phá rừng khai thác gỗ trái phép diễn ra rất nghiêm trọng, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội khu vực cũng phức tạp, đồn biên phòng xa biên giới quá, cần làm đường để lập trạm biên phòng sát bên giới. Khi làm Trung đoàn trưởng Trung đoàn Công binh 83, tôi lên khu vực này rất nhiều tham gia thi công đường dây 500 kv, máy húc cho thuê khai thác gỗ tôi lên tìm cách mang về... nên cũng biết về tình hình và địa hình. Tôi đề nghị đồng chí Đồn trưởng cho cán bộ đi cùng ra thị sát biên giới và sang bên Lào tìm đường lên biên giới xem sao. Thế là ô tô có sĩ quan biên phòng dẫn đường lên đến cửa khẩu Đắk Tà Ooc , đi qua cửa khẩu sang đất Lào khoảng hai chục ki lô mét. Đây là tỉnh Tà Ven Ọc - Nam Lào, tiếng Lào Tà ven là mặt trời, ooc là đẻ, Tà Ven Ọoc là Mặt trời đẻ tức là Mặt trời mọc, tỉnh phía cực đông của nước Lào, nay đã đổi thành tình Sê Công. Trong những năm đánh Mỹ, đường Trường Sơn Tây đi qua tình này nhưng cách xa biên giới nên khu vực biên giới hai nước rừng còn nhiều gỗ quý, xem cả hai bên Việt Nam và Lào không có đường ngang, không có đường công vụ lên biên giới.
Khi ra Hà Nội tôi lên gặp trực tiếp Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên - Tổng tham mưu trưởng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Phó ban chỉ đạo thường trực của Bộ Quốc phòng về xây dựng Đường Tuần tra biên, trực tiếp là chủ đầu tư để trình bày. Nghe xong TTM Trưởng nói : Anh giao cho Công ty hữu nghị Nam Lào 206 của Quân khu 5 hiện đang giúp bạn bên Nam Lào làm từ bên Lào về sẽ tìm được đường công vụ để thi công. Thế là anh cho tôi số điện thoại của anh Nhưỡng - Đại tá, Giám đốc Công ty, anh Cường- Thượng tá, Phó Giám đốc Công ty. Anh Nghiên nói tiếp: Tôi là Trưởng ban chỉ đạo nhiệm vụ C của Bộ Quốc phòng, sắp tới tôi sang Nam Lào kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ giúp bạn của Công ty 206, anh Kiền đi với tôi để biết sau này còn làm đường Tuần tra biên giới dọc biên tiếp theo.
Tôi điện thoại mời giám đốc Công ty 206 ra Hà Nội ký hợp đồng kinh tế cùng với Trung đoàn Công binh 83 thi công dự án này. Trung đoàn Công binh 83 thi công gói thầu số 1 bên ngoài, Công ty 206 thi công gói thầu số 2 bên trong, giáp biên giới Việt Nam - Lào, làm từ bên Lào sang. Thực tế trong quá trình thi công gặp rất nhiều khó khăn. Vướng mắc nhất là công tác giải phóng mặt bằng, tôi dẫn đầu đoàn cán bộ Ban quản lý dự án Đường Tuần tra biên giới đến làm việc với ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam để giải quyết. Đang thi công tôi vào kiểm tra phát hiện ra giao tuyến sai, vẫn đi theo tuyến cũ quá dốc, phải làm lại công tác giải phóng mặt bằng một đoạn, vô cùng khó khăn, lại đến thăm làm việc với Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam lần thứ hai. Thi công vẫn chậm tiến độ, mùa mưa kéo dài tới 7 - 8 tháng một năm đường độc đạo, thật là gian nan.
Công ty 206 cũng không tìm được đường công vụ từ bên Lào sang, do rừng già, núi cao, khá xa đường ô tô của Lào. Vận chuyển thi công vẫn phải đi qua đường của Trung đoàn 83, khó khăn đủ thứ. Một lần vào kiểm tra giao ban đầu xuân 2013, phát hiện ra tiền cấp cho thi công công ty 206 đưa vào việc khác chưa kịp cấp cho công trường , không có tiền cho thi công đường tuần tra biên giới, Trung đoàn 83 chưa tập trung cho nhiệm vụ này, tiến độ chậm quá, đi kiểm tra công trường xong về giao ban, tôi kết luận, đọc bài thơ
CUNG ĐƯỜNG ĐẮK PRE - NAM GIANG - QUẢNG NAM
Một nhánh đường ngang hướng ra biên
Năm năm dựng mở vẫn chưa liền
Miền Tây đất Quảng xa vời vợi
Xe quay mòn lốp bước triền miên
Lội suối trèo đèo lên đỉnh non
Một năm tám tháng mưa mỏi mòn
Rừng sâu đâu quản lòng thôi thúc
Thủ tục đất giao vướng vẫn còn
Hôm nay vào tuyến trọn một vòng
Véo von chim hót suối xanh trong
Vượt đèo leo dốc xe trơn trượt
Man mác Nam Giang nặng trĩu lòng
Công trường vươn tới giữa trời mây
Máy thưa người vắng chửa lên đây
Con đường đang mở bao mong đợi
Nắng rát mưa chan vẫn bụi, lầy
Từng ngày tháo gỡ giải cho nhanh
Chuyên chi mau mở tiền đã giành
Dầu bơm máy nổ vang triền núi
Chung sức vượt lên quyết hoàn thành.
Bực quá, đọc xong gọi anh em đi luôn, Trung tá Đặng Dương - Lữ đoàn phó Lữ đoàn Công binh 83 Hải quân, đơn vị cũ tôi là Trung đoàn trưởng trước đây mời đoàn ra quán ăn cơm, tôi nói : không cơm nước gì cả, không phong bì phong bao gì cả, làm ăn thế này thì lỗ chỏng gọng ra, sau này các anh lại bảo do chiêu đãi đoàn Ban quản lý dự án Đường Tuần tra biên giới nên lỗ. Chúng tôi đi luôn lúc 12 giờ trưa ra thị trấn Thạnh Mỹ ăn cơm. Thật là khó khăn, tháng 8 năm 2014 tôi về vui vườn, hai đơn vị vẫn chưa hoàn thành, năm 2015 sau 7 năm thi công đoạn đường ngót hai chục ki lô mét mét, tất cả đều lỗ, ảnh hưởng chung đến hai đơn vị và các cá nhân trực tiếp chỉ huy thi công trên công trường. Anh em có gặp tôi đề nghị giúp đỡ về giá vật liệu, cước vận chuyển, tôi có hướng dẫn nhưng về hưu rồi nên không giúp được nhiều. Cũng thông cảm, có chứng kiến những khó khăn thực tế mới đứng ra xử lý được. Cũng thương anh em nhưng đành chịu.
Kiểm tra thực địa thi công Đường tuần tra Biên giới
CÔNG TY HỮU NGHỊ NAM LÀO 206
Thực hiện thỏa thuận giữa Chính phủ Lào và Việt Nam về phối hợp hoạt động triển khai đầu tư xây dựng cụm bản phát triển trên tuyến biên giới Việt Nam - Lào, năm 2006 Công ty Hữu nghị Nam Lào - ngày nay là Công ty TNHH MTV Hữu nghị Nam Lào (Quân khu 5) được thành lập. Công tác trên đất nước Triệu Voi, công ty đã góp phần tô thắm tình hữu nghị đoàn kết đặc biệt giữa hai dân tộc Việt Nam - Lào. Vượt khó khăn giúp bạn xây dựng Cụm bản xây dựng địa bàn. Ở bản Thông Kà Lổng (huyện Pắk Sòng, tỉnh Chămpasăc) - tiếng Lào có nghĩa là “Đồng rừng hoang vắng”, nhân dân phần lớn là người dân tộc thiểu số La Vên, Tà Ôi, Nha Hớn, đời sống, tập quán còn lạc hậu, có nơi chủ yếu sản xuất tự cung tự cấp, tỷ lệ đói nghèo ở mức cao. Thực hiện nhiệm vụ được giao, tập thể Công ty TNHH MTV Hữu nghị Nam Lào không ngại đường xa, mưa gió, mùa lạnh rét cắt da cắt thịt, tỏa về “Nói cho dân hiểu, làm cho dân tin”, vận động nhân dân tích cực chăn nuôi, tăng gia phát triển kinh tế, xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, giữ gìn vệ sinh môi trường... Trong 2 năm 2007 - 2009, dự án trị giá 38 tỷ kíp (tương đương 85 tỷ đồng Việt Nam) đã hoàn thành trước thời hạn một năm. Điện, đường, trường, trạm, nhà văn hóa, 2 công trình thủy lợi hiện đại, khu đất sản xuất cấp cho nhân dân... mọc lên, trở thành địa điểm lý tưởng mời gọi các doanh nghiệp của Lào và nước ngoài vào đầu tư. Từ mô hình này, Công ty tiếp tục xây dựng cụm bản Đắk Mun, huyện Đắk Chưng, tỉnh Sê Kông với tổng mức 17 tỷ kíp. Công ty còn thành lập bệnh xá, trang bị tương đối đồng bộ về con người, cơ sở vật chất, trang thiết bị, thường xuyên khám và điều trị bệnh, cấp thuốc trị giá nhiều triệu kíp cho cán bộ, nhân dân 4 tỉnh Nam Lào. Những năm qua, các thầy thuốc Bộ đội Cụ Hồ đã tham gia phối hợp dập tắt dịch tả tại cụm bản Đắc Mun, điều trị khỏi bệnh cho 130 người bị mắc dịch. Vun đắp tình hữu nghị, Công ty cũng đầu tư hơn 600 triệu đồng phối hợp với bạn duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa, cải tạo một số hạng mục công trình thiết yếu của cụm bản Thông Kà Lổng và xây mới 2 nhà ở diện tích 60m2 cho học sinh nội trú ở cụm bản Đắk Mun. Hỗ trợ bản Kong Tun (tỉnh Chămpasắc) 350 triệu đồng, 50 nghìn viên gạch, trên 500 ngày công xây dựng nhà sinh hoạt cộng đồng, 1 phòng học mẫu giáo. Đơn vị còn phối hợp với tỉnh Chămpasắc xây mới cây cầu tại bản Nọng Mếch; hỗ trợ Sư đoàn 5 làm mới 200m đường bê tông. Đặc biệt, Công ty triển khai liên doanh, liên kết đầu tư trồng và thu mua sản phẩm cà phê, giúp bà con giải quyết đầu ra sau thu hoạch. Tháng 7.2018 xảy ra sự cố vỡ đập thủy điện Sepien huyện Sanamsay, tỉnh Attapư, thực hiện Chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Quân khu 5, Công ty đã huy động toàn bộ lực lượng cơ động tới Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Attapư hỗ trợ tiền, vận chuyển nước uống, lương thực, thực phẩm, khám chữa bệnh, cung cấp nhu yếu phẩm… để bà con sớm ổn định cuộc sống. Trong 13 năm bền bỉ hành trình xây dựng và phát triển 2 cụm bản tại 2 tỉnh Chămpasắc và Sê Kông bảo đảm chất lượng và tiến độ, Công ty TNHH MTV Hữu nghị Nam Lào đã được Nhà nước Lào tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba năm 2008, Huân chương Lao động hạng Nhì năm 2009, Huân chương Lao động hạng Nhì (lần thứ 2) năm 2010; năm 2015 Bộ Quốc phòng Lào tặng Bằng khen vì đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ xây dựng Đài Tưởng niệm liên minh chiến đấu Lào - Việt Nam tại huyện Pắk Sòng, tỉnh Chămpasắc. Đó là những minh chứng thuyết phục, góp phần vun đắp tình hữu nghị Việt - Lào ngày càng đơm hoa, kết trái ngọt lành.
VỚI THƯỢNG TƯỚNG NGUYỄN KHẮC NGHIÊN
Một hôm anh điện thoại gọi tôi lên trao đổi công việc, anh nói chuẩn bị họp Quốc hội sau đó đi Nam Lào thăm Công ty Hữu Nghị Nam Lào 206. Chỗ thân tình, chúng tôi cùng học một lớp A11 Học viện Chính trị - Quân sự, anh làm lớp trưởng. Năm 2004 cháu ruột anh thi vào trường sĩ quan Pháo Binh thiếu nửa điểm, sang Công binh thì đủ, khi ấy Anh là Tư lệnh Quân khu 5, anh điện thoại nhờ tôi giúp chuyển cho cháu sang học Trường sĩ quan Công binh. Tôi là tư lệnh Công binh nhận lời giúp anh.
Hôm nay anh nói: khi điều anh Kiền từ Tư lệnh Công binh sang làm Giám đốc Ban quản lý dự án Đường Tuần tra biên giới, thường vụ cũng biết anh không hài lòng, có tâm tư, thôi vì công việc chung cố gắng vậy. Tôi nói : tôi sẽ cố gắng hết sức mình để hoàn thành nhiệm vụ các anh giao, việc này khó khăn vướng mắc vô cùng. Một dự án phải chịu sự điều chỉnh của rất nhiều bộ luật: Luật xây dựng, luật đất đai, luật bảo vệ và phát triển rừng, luật bảo vệ môi trường, luật ngân sách, đánh giá tác động môi trường....dưới luật là các nghị định của Chính phủ, dưới nghị định là thông tư hướng dẫn của các Bộ. Bầy ra bàn một dãy thì cái nọ đá cái kia có mà giời gỡ, như mớ bòng bong vậy. Anh Nghiên nói: mai tôi họp Quốc hội, anh viết những kiến nghị cần sửa đổi để tôi phát biểu.
Việc thứ hai là chất lượng con đường, tôi hơn Anh một tuổi vài năm nữa sẽ về, anh còn làm Thứ trưởng tiếp tục chỉ đạo con đường này. Đây là con đường ô tô bằng bê tông xi măng dài nhất Việt Nam, tới 8 nghìn cây số, sẽ còn làm lâu mới xong, điều kiện thi công vô cùng khó khăn, chưa xong đã hỏng thì mang tiếng lắm. Hiện nay chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật, qui trình thi công, tiêu chuẩn nghiệm thu mặt đường bê tông xi măng. Nay mai thanh tra kiểm toán vào là họ vặn đủ thứ.
Anh nói: trước hết anh Kiền viết cho tôi kiến nghị về sửa đổi luật, mai họp Quốc hội tôi phát biểu, sau đó xây dựng bộ tài liệu về Tiêu chuẩn kỹ thuật, Qui trình thi công, Tiêu chuẩn nghiệm thu mặt bê tông xi măng Đường Tuần tra biên giới.
Chiều về tôi bắt tay vào viết luôn, trắng đêm bốn mặt, 2 tờ giấy phê đúp các kiến nghị về sửa đổi các luật. Sáng hôm sau, 5 giờ gọi xe mang lên cho anh ngay. Kết quả góp phần vào luật 38 sửa đổi một số điều chồng chéo mâu thuẫn trong các bộ luật được Quốc hội ban hành.
Bộ tài liệu về Tiêu chuẩn kỹ thuật, Qui trình thi công, Tiêu chuẩn nghiệm mặt đường bê tông xi măng đường tuần tra biên giới Anh trực tiếp chù trì hội nghị thẩm định thông qua và ký ban hành.
Đầu xuân 2010, một hôm anh nói chú Thành trợ lý gọi tôi lên trao đổi về bệnh tiền liệt tuyến, anh nói tôi bị nghi ung thư Tiền liệt tuyến ông Kiền ạ, nghe nói ông cũng bị nghi thế phải không. Tôi ngồi nói chuyện với anh rất lâu, ung thư tiền liệt tuyến thì không lo, tôi bị nghi sai. Nếu bi ung thư, đây là loại ung thư dễ điều trị nhất trong các loại ung thư, cũng sống được vài chục năm nữa, anh nên kiểm tra một số nơi xem sao. Có chỗ nghi ung thư phổi. Chú Quang đưa sang Singapore hai lần kết luận ung thư phổi di căn. Tôi đến thăm anh thường xuyên, anh nói số phận rồi anh Kiền ạ, còn ngày nào tôi còn cố gắng làm việc cho đến hết sức thì thôi. Anh mất đột ngột khi đang điều trị ngay tại Viện quân y 108 – Hà Nội vào ngày 13/11/2010, hưởng dương 59 tuổi. ( Thực tế anh sinh năm 1952, khai hồ sơ 1951). Thật là thương tiếc anh Nguyễn Khắc Nghiên, Thủ trưởng, đồng chí, bạn học thật trân trọng của tôi. Con đường Tuần tra biên giới con đang dang dở, Anh ra đi sớm quá.
Mỗi khi nhớ đến Đường Tuần tra biên giới Đắk Pre - Quảng Nam, lại nhớ thương Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên, nhắc đến Trung tá - Kỹ sư Lực ở Trung đoàn Công binh 83 đã chuyển sang đơn vị khác do công trình thua lỗ, nhắc đến Đại tá Cường công ty 206 với bao vất vả do công trình thua lỗ. Nỗi buồn cứ man mác trong lòng.
Trong 7 năm xây dựng Đường Tuần tra biên giới, tôi đã sang thăm Công ty Hợp tác Quốc tế 705 Quân khu 2 xây dựng các cụm bản ở Bắc Lào, thăm Công ty 1105 Phát triển miền núi của Quân khu 4 xây dựng các cụm bản ở Trung Lào, chuẩn bị sang thăm Công ty hữu nghị Nam Lào 206 Quân khu 5 xây dựng các cụm bản ở Nam Lào, chưa kịp đi, Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên đã ra đi sớm, thế là kế hoạch chưa thành.
Ngày 21 tháng 8 năm 2021
Hoàng Kiền
Phó chủ tịch Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam
(Còn nữa)