"Chữa pháo đón giao thừa" - Ký ức trong chiến tranh của Đặng Kim Âu
--------------------------------------------------------
CHỮA PHÁO ĐÓN GIAO THỪA
Tác giả Đặng Kim Âu
Trong những năm cuối của thập niên 60 thế kỷ XX , Đế quốc Mỹ tăng cường mở rộng cuộc chiến tranh leo thang đánh phá bằng không quân ra miền Bắc nước ta. Cuộc chiến “ đất đối không” của quân và dân ta phát triển không ngừng, đã giáng cho không lực Hoa Kỳ những đòn chí mạng. Cũng trong thời kỳ này, thực hiện phương châm “ Lý luận liên hệ với thực tiễn, nhà trường gắn liền với chiến trường, với đơn vị”, học viên các lớp đào tạo quân khí viên của Trường Sỹ quan Hậu cần ( nay là Học viện Hậu cần ) thường được tổ chức đi thực tập dài ngày ở các đơn vị cơ sở. Nhiều khi tổ chức cả lớp học lý thuyết và hướng dẫn thực hành ngay tại trận địa. Với phương pháp này, chẳng những củng cố nhận thức, nâng cao kỹ năng thực hành cho học viên mà còn trực tiếp giúp cho đơn vị trong bảo đảm kỹ thuật, phục vụ chiến đấu thắng lợi .Mỗi đợt đi như vậy đều để lại trong lòng cán bộ giáo viên và học viên những kỷ niệm đẹp đẽ và sâu sắc.
Chiều 28 tết (Mậu Thân), không khí ở các trận địa phòng không nhộn nhịp khác thường. Người củng cố công sự, hầm hào; người huấn luyện bổ xung; người cảnh giới sẵn sàng chiến đấu; người phân phối tiêu chuẩn và quà tết do Chính quyền và nhân dân địa phương gửi tặng; người dọn vệ sinh; trang trí đón Xuân. Giữa màu xanh cây lá ngụy trang có điểm thêm hoa tươi, khẩu hiệu, câu đối tết. Hòa cùng lòng người, những dàn Anten Ra đa quay đều đều chăm chú rõi theo những tín hiệu lạ, tiếng vo vo hòa trong tiếng gió. Những khẩu pháo ngẩng cao nòng kiêu hãnh sẵn sàng nhả đạn khi quân thù xuất hiện.
Trên đường từ Sở chỉ huy Trung đoàn trở về, Trung úy Trần Đồng Chí ghé qua Tiểu ban tác chiến Trung đoàn thăm một người bạn. Cơ quan này bao giờ cũng bận rộn nhất trong Sở chỉ huy, vậy mà hôm nay các anh vẫn dành thời gian cho việc đón tết thật chu đáo. Bàn thờ Tổ quốc được đặt ở khu trung tâm vừa kín đáo, trang trọng vừa ấm cúng. Nổi bật hai bên bàn thờ là cặp câu đối tết:
“Vui tết đến không lơi cảnh giác
Đón Xuân sang hẹn lập chiến công”.
Câu đối do anh em tự chế. Chỉ với một chiếc lược cũ, một bàn chải đánh răng cũ, một ít thuốc đỏ xin quân y mà vẩy thành hàng chữ nổi thật đẹp. Về niêm luật: danh từ đối với danh từ, động từ đối với động từ, lại có tính thơ. Về nội dung đã hướng vào nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu của đơn vị thì cũng đủ thấy cái hay, cái thiết thực của nó rồi. Ôi những người lính dũng cảm và tài hoa.
Về tới doanh trại, Trần Đồng Chí hội ý anh em trong tổ thợ (chủ yếu là số học viên thực tập). Nghe đồng chí Nhụ phản ảnh tình hình pháo cao xạ, đồng chí Du phản ảnh tình hình khí tài Rada và máy chỉ huy. Chí rất hài lòng thấy anh em đều có trách nhiệm cao, nắm chắc tình hình. Trong thời gian vừa qua, anh em đã không quản ngại gian khổ, ác liệt cùng đơn vị làm việc hết sức mình, biết áp dụng những kiến thức được trang bị vào thực tế, đã cùng đơn vị đưa hệ số chiến đấu của Trung đoàn lên con số 100% được Đảng ủy và Ban chỉ huy Trung đoàn khen ngợi, được Đoàn kiểm tra của Trường sỹ quan hậu cần đánh giá cao. Anh nhắc nhở mọi người những công việc cần tiếp tục tiến hành, nhất là việc chấp hành nội quy, quy định trong dịp tết.
Với giọng khôi hài, đồng chí Nhiên đế vào:
-Thày giáo cứ yên tâm đi, cứ với đà này, mọi công việc tới chiều 30 tết, tất tật sẽ hoàn thành, em xin phép được sang bên sân bay đón giao thừa “năm con khỉ”với chị em thông tin không quân cho thêm phần vui vẻ.
Tiếng cười vui chưa dứt, Trung úy Nguyễn Xuân Quế chủ nhiệm quân giới của Trung đoàn bước vội tới:
- Báo cáo các anh, toàn bộ số pháo của đại đội 23mm bị hỏng nặng. Trung đoàn trưởng lệnh cho chúng ta phải sửa chữa gấp.
Đại đội 23mm. Cả Chí và anh em trong tổ thợ đều rất ngạc nhiên vì từ hôm về thực tập tới nay, không ai nghe nói tới đại đội này.
Trung úy Quế giải thích:
- Đại đội 23mm này là của Trung đoàn 260 vừa bị bom vùi lấp toàn bộ. Theo yêu cầu nhiệm vụ, Sư đoàn điều động trung đoàn 260 sang chiến đấu ở hướng khác và bàn giao lại Đại đội này cho Trung đoàn ta. Khó khăn đấy, toàn bộ số pháo còn nằm dưới đất. Cán bộ chỉ huy và các pháo thủ đều bị thương vong cả. Cả trung đoàn ta chưa ai am hiểu về loại pháo này. Trung đoàn chỉ còn biết hy vọng vào các đồng chí.
Tất cả các cặp mắt đều đổ dồn vào Chí chờ đợi. Trong đầu Chí thoáng một chút đắn đo: “Cả anh và số học viên thực tập chưa ai qua thực tế sửa chữa loại pháo 23mm này, họ chỉ quen sửa chữa loại pháo 37mm; 57mm; 100mm” nhưng anh đã kịp thời chấn tĩnh lại ngay. Trước mệnh lệnh cấp trên, anh là người thợ. Trước mặt học viên, anh là thầy giáo. Mọi người đang chờ đợi ý kiến của anh. Anh đã đưa ra một quyết định dứt khoát:
- Đây là một tình huống ngoài dự kiến, một thử thách lớn cả về ý thức trách nhiệm và trí tuệ. Chúng ta không được phép trả lời: “Đợi chúng tôi về trường học sửa chữa loại pháo này rồi sẽ tiến hành. Chúng ta phải vừa làm, vừa mày mò nghiên cứu . Có trí tuệ của tập thể, nhất định chúng ta sẽ làm được”. Các đồng chí chuẩn bị khẩn trương để bắt tay vào công việc.
(4).jpg)
Ảnh minh họa
Đêm cuối năm, sương dày, giá lạnh. Trong ánh sáng mờ ảo, lúc ẩn, lúc hiện của những chùm pháo sáng Hoa Kỳ từ phía trong hắt ra. Bộ đội, dân quân cùng nhau đào bới. Mọi người làm việc hết sức khẩn trương. Những giọt mồ hôi lấm tấm trên trán đã đẩy lùi cái lạnh giữa đêm đông tháng giá. Gần sáng, cả 6 khẩu pháo của đại đội 23 mm đã được bới lên từ trong lòng đất và đưa về nơi quy định. Ai nấy, lớp áo ngoài thấm ướt sương đêm, lớp áo trong ướt đẫm mồ hôi như được cộng hưởng với gió trời cùng tác động lên những cơ thể đã thấm mệt làm cho cái rét trong mỗi con người như được nhân lên. Chí đã bắt gặp những cái rùng mình kín đáo như cố giấu đi nỗi vất vả ở những người cộng sự.
Nhìn những khẩu pháo hỏng đứng im lìm dưới rạng tre làng. Chí thầm ao ước “Có một cán bộ hay một pháo thủ của đại đội 23 mm ở đây giúp các anh thao tác pháo an toàn để có cơ sở nghiên cứu sửa chữa”. Nhưng ý nghĩ ấy lại tan biến ngay khi nghe tin Quân lực Sư đoàn thông báo “Tất cả cán bộ chỉ huy và pháo thủ của Đại đội này đều bị bom vùi. Người hy sinh, người bị thương đưa đi viện cả rồi” .Vậy là các anh xác định vào cuộc một mình.Nhưng rồi một may mắn đã tới : Trời vừa sáng rõ, đồng chí Mậu quân khí viên của Đại đội sau 2 ngày điều trị tại Bệnh xá do bị sức ép bom đã hồi tỉnh trở về đơn vị. Như vớ được của quý, Chí vồn vã:
- Chào anh bạn, chúng tôi vừa bắt tay vào công việc đây, chắc anh sẽ giúp chúng tôi được ít nhiều chứ. Nhất là phần thao tác pháo.
- Báo cáo Thủ trưởng, tuy là quân khí viên của đại đội nhưng em cũng mới được điều về đơn vị này. Vừa qua, em mới chỉ làm được công việc nắm tình hình vũ khí, khí tài, phương tiện, đạn dược trước và sau chiến đấu để báo cáo lên trên và nhận bổ xung. Phụ trách chính về kỹ thuật là anh Trần Nâng Trung đội phó chỉ huy.
- Thế anh Nâng đâu?
- Báo cáo, anh Nâng là người chiến đấu dũng cảm và cũng rất giỏi về kỹ thuật, các thao tác của anh ấy rất mau lẹ và chuẩn xác. Cách đây hai ngày, khi đang chỉ huy chiến đấu, một quả bom rơi cách hầm chỉ huy của anh ấy chỉ trong gang tấc. Nếu là quả bom nổ ngay chắc anh ấy không còn. Nhưng may thay, đó lại là một quả bom đào, nó chui sâu xuống lòng đất rồi mới nổ hất cả công sự và anh Nâng lẳng đi một đoạn xa lắc. Khi bộ phận cứu thương đến thì anh ấy đã bất tỉnh nhân sự do bị sức ép và sai khớp cột sống. Hiện giờ không biết điều trị ở bệnh viện nào.
Trong thời gian vừa qua, em đã học được ở anh Nâng một số động tác về thao tác pháo. Em sẽ cùng làm với các anh.
Miệng nói, tay làm, Mậu nhanh nhẹn nhảy lên mâm pháo Chí; Nhụ; Thông tháo đạn, thao tác chuyển động pháo. Trong quá trình thao tác, Trung úy Trần Đồng Chí và anh em trong tổ thợ đã hình dung ra nguyên lý chuyển động của loại pháo này. Qua phân tích, nghiên cứu kỹ giá pháo đối chiếu cấu tạo của từng bộ phận, Chí tự tin kết luận “Giá của loại pháo này cũng xuất phát từ giá pháo 14,5 mm kiểu 3Y-2 phát triển lên mà Chí đã trực tiếp hướng dẫn cho bộ đội tháo rời thành từng khối đưa lên đỉnh vì kèo cầu Long Biên để chiến đấu với máy bay giặc Mỹ cách đây không lâu” . Dựa trên nguyên lý đó, anh hướng dẫn tổ thợ tháo rời khẩu pháo 23 mm thành 7 khối để kiểm tra chuyển động của từng bộ phận. Thấy công việc bước đầu thuận lợi, trên nét mặt mọi người lộ rõ niềm phấn khởi. Mậu nhấc từng bộ phận lên xem xét kỹ, giọng đầy hứng thú:
- Ước gì cấp trên cho tháo rời loại pháo này khênh lên núi Tam Đảo để quật vào đầu lũ không lực Huê Kỳ.
Lật ngửa bệ pháo, Chí hướng dẫn Thông tháo tấm che vành răng hướng. Sau khi nắn thật phẳng, các anh tiến hành sửa chữa các bộ phận hỏng hóc và tập trung lắp lại hoàn chỉnh khẩu pháo. Tốp thợ ngồi lên mâm pháo quay tầm, hướng và bắt mục tiêu. Chí trực tiếp kiểm tra, điều chỉnh bảo đảm các số liệu kỹ thuật. Khẩu pháo đầu tiên được sửa chữa xong đã củng cố niềm tin cho cả tổ thợ. Nhìn khẩu pháo mà khi nhận lệnh sửa chữa, cả thày và trò chưa ai thông hiểu về nó, bây giờ đã sửa chữa hoàn chỉnh, trong lòng mọi người rộn lên niềm phấn khởi.
Giọng thỏa mãn Nhiên nói:
- Tôi biết ngay là sẽ làm được mà. Thày giáo của chúng ta đã từng tháo thân pháo100 mm nặng hàng tấn không cần dùng đến Pa lăng để thay dầu cho ống hãm lùi ở ngay trận địa. Bây giờ sửa chữa loại pháo tép này lại chả dễ như bóc bánh chưng ngày Tết.
Trung úy Nguyễn Xuân Quế nói thêm:
- Tôi còn biết cả chuyện thầy Chí đã từng sửa chữa hệ thống điện của súng tự động lắp trên máy bay T128 chiến lợi phẩm cho tổ lái Nguyễn Văn Ba đi săn máy bay C130 của Mỹ đấy.
Du nói:
- Thày giáo của chúng tôi chưa chịu bó tay trước loại súng nào. Đợt thực tập lần này được thày trực tiếp hướng dẫn thích thật đấy. Hai tai Chí đỏ bừng trước những lời tán dương của mọi người mặc dù đó đều là sự thực. Có khi anh trực tiếp sửa chữa, hướng dẫn cho anh em sửa chữa, có khi chỉ là người tham gia hoàn thành từng chi tiết, từng công đoạn. Cũng chính từ đó mà anh học tập được ở những người thợ, người pháo thủ và cả chuyên gia nước bạn được nhiều điều bổ ích và biết vận dụng khi cần thiết. Chí nghĩ: “ Thời gian này đâu phải để tán dương nhau, công việc còn nhiều . Tết nhất lại đến nơi rồi”. Anh nhắc nhở mọi người:
- Không chủ quan được đâu, còn những 5 khẩu pháo nữa đấy, phải gắng sức hoàn thành trước giao thừa.
Dựa trên nguyên lý chuyển động của loại pháo 23 mm vừa nắm được qua sửa chữa khẩu thứ nhất. Căn cứ vào tay nghề của từng người và mức độ hỏng hóc của từng khẩu pháo, Chí đề ra yêu cầu kỹ thuật, hình thành quy trình và phân công lực lượng để sửa chữa các khẩu pháo còn lại. Anh chịu trách nhiệm chung, theo rõi bổ xung phương pháp và điều động lực lượng, động viên anh em hỗ trợ nhau để cùng hoàn thành nhiệm vụ.
Qua hai ngày đêm làm việc căng thẳng, cán bộ địa phương và dân quân tới hợp đồng chiến đấu và chúc tết đơn vị tấp nập nhưng bộ phận sửa chữa pháo cũng không có thời gian để giao tiếp. Khi tốp cuối cùng đi qua, Trung úy Nguyễn Xuân Quế vỗ vai Chí chỉ vào một cô gái có thân hình cân đối, ăn mặc diêm dúa, mái tóc Ô van bập bồng trong gió rất hợp với làn da trắng hồng của cô, miệng Quế ngâm nga:
“ Hỡi anh chữa pháo hai nòng/ Chữa luôn cô gái hai lòng dở dang”
Chẳng để ý xem Chí có phản ứng gì hay không. Quế tiếp tục thì thầm:
- Cô nàng cũng xinh thật, có thể xếp vào loại hoa khôi của vùng ven đô này được. Trước đây đã đính ước với một chú lính cao xạ nhà ta. Khi có một cậu chàng đi học công nhân kỹ thuật ở nước ngoài về ve vãn, cô nàng quyên lời hẹn ước bỏ theo cậu chàng. Ít lâu sau bị dư luận lên án, cậu chàng vội cao chạy xa bay bỏ mặc cô nàng cùng với 26 cái lá vàng rơi. Các chàng lính nhà mình được dịp hát trêu:
“ Đẹp thì đẹp đấy em ơi / Bởi chưng giăng gió thành người dở dang”
Câu chuyện của Quế kể tưởng là chỉ có tác dụng gây cười cho vui, cho quyên đi nỗi vất vả nhưng những từ: pháo hai nòng; cô gái hai lòng và dở dang lại cứ lởn vởn trong đầu Chí làm anh liên hệ tới một yếu tố trong kỹ thuật sửa chữa pháo.
Đúng rồi, qua sửa chữa khẩu thứ nhất, việc thao tác bắn tự động đã dễ dàng, nhưng còn việc hiệu chỉnh cho hai nòng pháo cùng bắn vào một mục tiêu thì chưa tiến hành vì chưa có thông số kỹ thuật. Nếu không chủ đông tìm cách khắc phục sửa chữa để đến khi bắn, mỗi nòng nhả đạn về một hướng thì có khác gì cô gái kia vẫn dở dang. Chí quyết định kiểm tra máy ngắm của các khẩu pháo, lấy một khẩu pháo đã sửa và áp dụng phương pháp hiệu chỉnh bằng vật chuẩn xa. Thay nòng dự bị vào và tiếp tục kiểm tra. Sau khi kiểm tra, kết quả thu được vẫn thống nhất. Chí ghi thông số kỹ thuật và bổ sung vào quy trình sửa chữa cho từng khẩu.
Khi khẩu pháo cuối cùng báo cáo sửa chữa xong, cũng là lúc tiếng pháo giao thừa mừng mùa Xuân mới đã rộ lên. Giọng chúc tết ấm áp của Bác Hồ kính yêu qua làn sóng điện vang vọng tới mọi miền đất nước và kiều bào ở nước ngoài:
“Xuân này hơn hẳn mấy Xuân qua
Thắng trận tin vui khắp nước nhà
Nam –Bắc thi đua đánh giặc Mỹ
Tiến lên –Toàn thắng ắt về ta”
Anh em trong đơn vị tới đón tổ thợ đi “hái hoa dân chủ”. Bộ đội dân quân tập trung rất đông quanh cây hoa Xuân sắc mầu rực rỡ. Các chuyên gia kỹ thuật Ra đa và máy chỉ huy cũng tới dự. Mọi người lân lượt vào hái hoa. Tiếng cười vui và tiếng vỗ tay rộ lên không ngớt. Theo gợi ý của Chính ủy Trung đoàn, Trung úy Trần Đồng Chí vào hái hoa. Trong bông hoa anh hái có dòng chữ: “ Đòng chí hãy hát một bài hoặc đọc một đoạn thơ nói về tình hữu nghị Việt –Xô . Chí nhìn xuống sân, thấy các đồng chí chuyên gia Liên Xô đang ngồi sát cánh cùng bộ đội, dân quân Việt Nam. Trần Đồng Chí ứng khẩu đọc mấy vần thơ:
“Quê anh nhen lửa tháng Mười
Mùa Xuân cách mạng loài người từ đây
Quê tôi là đất: “ Rồng bay”
Ta cùng chung sức, chung tay diệt thù”.
Đồng chi trưởng đoàn chuyên gia Liên Xô bước tới xiết chặt tay Trung úy Trần Đồng Chí, miệng “Kha ra xô” . Chính ủy bắt nhịp bài ca “ kết đoàn”. Các đồng chí chuyên gia cùng vỗ tay theo nhịp bài hát làm cho âm hưởng của bài ca như mạnh mẽ hơn, vang xa hơn và dạt dào tình hữu nghị.
Chí về đến doanh trại đã 1 giờ sáng. Trong lòng anh thấy nâng nâng một niềm hạnh phúc. Tổ thợ học viên do anh phụ trách đã hoàn thành nhiệm vụ.
Tinh thần hăng say công việc và trí tuệ tập thể đã chiến thắng. Chỉ trong ngày nay, ngày đầu tiên của năm mới. Những khẩu pháo do các anh vừa sửa chữa sẽ được kéo ra trận địa. Pháo lại ngẩng cao nòng nhả đạn vào đầu thù hòa với chiến công chung của quân và dân cả nước .,.
Trung tá ĐẶNG KIM ÂU
Nguyên Trợ lý Tuyên huấn Học viên Hậu cần