Ngày ấy trên đất nước triệu voi

Bút ký: Nguyễn Quốc Lập

Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kết thúc thắng lợi, giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước 30/4/1975. Nhưng tình hình cách mạng Campuchia và Lào diễn biến khá phức tạp, vì nhiệm vụ quốc tế cao cả đơn vị tôi (Sư đoàn 968 quân tình nguyện) vinh dự được trở lại đất nước Lào lần thứ II, giai đoạn 1978 - 1988. Tròn mười năm, cán bộ và chiến sỹ Sư đoàn đã kề vai sát cánh, đồng cam cộng khổ cùng cấp ủy Đảng, chính quyền, lực lượng vũ trang và nhân dân bạn chiến đấu bảo vệ và xây dựng chính quyền cơ sở trên nước bạn Lào.

Cựu chiến binh F968 thăm lại chiến trường xưa tại Lào, ảnh Bùi Thượng Toản

Tháng 6/1977, Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 giao nhiệm vụ cho Sư đoàn 968 cơ động làm nhiệm vụ lâu dài ở chiến trường Lào, theo yêu cầu của bạn. Ngày 6 tháng 12 năm 1977, Thiếu tướng Lê Ngọc Hiền thay mặt bộ Tổng tham mưu ra lệnh: "Điều Sư đoàn 968 thuộc Quân đoàn 2 sang làm nhiệm vụ Quốc tế ở khu vực Trung, Hạ Lào, phối hợp với các lực lượng tại chỗ của bạn vừa chiến đấu vừa tham gia công tác xây dựng cơ sở trên địa bàn thị xã Thà Kẹt đến Không Xê Đôn, Pắk xế. Nhiệm vụ cụ thể của Sư đoàn là:

-Nắm chắc tình hình địch, lực lượng phản động khác, kịp thời thực hiện nhiệm vụ trước mắt và chuẩn bị cho phương án liên quan.

-Sẵn sàng cơ động lực lượng, phối hợp với bạn, kịp thời đập tan các vụ bạo loạn, chủ yếu là khu vực Xa Van Na Khẹt, Xa La Van và Pắk Xế, giữ vững địa bàn chiến lược quan trọng và tuyến đường giao thông chủ yếu.

-Làm tốt công tác dân vận, cử cán bộ có năng lực giúp bạn bồi dưỡng các đội vũ trang công tác, truy quét bọn phỉ theo yêu cầu của bạn.

-Giúp bạn huấn luyện xây dựng các trung đoàn chủ lực ở Hạ Lào, xây dựng các đơn vị địa phương tỉnh, huyện theo yêu cầu của bạn.

-Tham gia công tác xây dựng kinh tế trên địa bàn đóng quân như xây dựng thị trấn, trường học, bệnh viện, đường sá, công trình thủy lợi, góp phần xây dựng địa phương bạn.

-Bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, rèn luyện chiến sỹ, nỗ lực sản xuất tự túc lương thực, thực phẩm.

-Chuẩn bị chiến trường, phục vụ kế hoạch tác chiến trước mắt và lâu dài.

-Bộ Tư lệnh kiểm soát quân sự bắc đường 9, Hạ Lào".

Trở lại địa bàn Trung - Hạ Lào lần thứ 2, Sư đoàn đã được chuẩn bị kỹ về tư tưởng và tổ chức; nhận thức của cán bộ chiến sỹ được nâng lên, có quyết tân, sẵn sàng nhận và thực hiện tốt nhiệm vụ, các đơn vị được bổ sung quân số, trang bị hoàn chỉnh theo quy định của Bộ. Cơ quan lãnh đạo các cấp được kiện toàn. Phần lớn cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đã hoạt động trên đất bạn trong thời kỳ chống Mỹ. Quen thuộc địa hình và quen biết cán bộ bạn.

Ngày 21 tháng 12 năm 1977, Trung đoàn 19 do thiếu tá Lê Quang Huân – Trung đoàn trưởng và thiểu tá Ngô Xuân Hình – Chính ủy chỉ huy, lên đường làm nhiệm vụ. Gần 100 xe nối đuôi nhau theo trục đường 9 đến Sê Nô, xuống đường 13 về vị trí tập kết, tiếp đến 75 xe vận tải của Bộ tăng cường và 25 xe vận tải của Sư đoàn thành đội hình khối thứ 2 trở Trung đoàn 9 bộ binh. Tiếp theo khối thứ 3 và 4 gồm 86 xe chở Trung đoàn 4 pháo binh, tiểu đoàn công binh, cơ quan Sư đoàn, các đơn vị trực thuộc...

Đi đến đâu Sư đoàn cũng được Đảng bộ, Chính quyền, Nhân dân các bộ tộc Lào niềm nở đón tiếp như đón chính những người thân của họ vừa đi xa trở về.

Chỉ sau một ngày hành quân đến vị trí đóng quân trên đất bạn, các đơn vị đã lập tức phải triển khai lùng sục chiến đấu. Ngày 25 tháng 12 năm 1977, một bộ phận của Đại đội 15 thuộc Trung đoàn 19 cùng với du kích, được sự giúp đỡ của Nhân dân địa phương đã phục kích một toán địch gồm 14 tên đang lén lút hoạt động gần bản Đàn Na Lao, huyện La Khôn Phêng (Xa La Van). Sau 25 phút chiến đấu, ta và bạn diệt tại chỗ 5 tên, thu 3 súng. Với chiến công đầu Đại đội 15 ĐKZ, được tặng thưởng huân chương chiến công hạng ba.

Tại mặt trận Lào lúc bấy giờ lực lượng phản động tàn quân ngụy và “phỉ” Vàng Pao được đế quốc Mỹ và bọn phản động Thái Lan nuôi dưỡng. Chúng cố gắng dàn xếp nội bộ, thành lập tổ chức phản động dưới cái tên “Lực lượng Phù Cạt Phiêu Cang”, ra sức hoạt động phá hoại chính quyền nước bạn. Chúng thành lập ban chỉ huy ở Trung Lào, Hạ Lào. Ra sức khôi phục các cơ sở bị tan vỡ, dụ dỗ lôi kéo thanh niên nhẹ dạ cả tin sang Thái Lan. Chúng thành lập các đơn vị tập trung, đưa các toán biệt kích, thám báo từ Thái Lan trở về hoạt động khủng bố, đẩy mạnh hoạt động chiến tranh tâm lý, gián điệp, chia rẽ nội bộ, chia rẽ tình đoàn kết Việt Nam - Lào. Đặc biệt, chúng tập chung từng toán, từng tốp vũ trang đánh vào cấp huyện và cơ sở xã, phường của bạn, làm cho nhiều xã chính quyền phải rút vào hoạt động bí mật như thời kỳ chiến tranh trong vùng địch tạm chiếm.

Cựu chiến binh E19 - F968 thăm chiến trường xưa tại tỉnh Xa Ra Van.

Ở Lào từ đầu năm 1977, hoạt động của địch có tính chất tự phát; từ đông xuân năm 1977-1978, hoạt động đã có tổ chức. ở Huội Sai, Luông Pha Băng, Viêng Chăn, Thà Khẹt, Xa La van, Pắk Xế, Xa Va Na Khẹt đều phát hiện có những âm mưu lật đổ.

Trên địa bàn Trung – Hạ Lào, bọn phản cách mạng đã hình thành 3 nhóm:

-Lực lượng Lào trung lập, do tên đại tá Khăm Bu chỉ huy, có khoảng 850 đến 900 tên hoạt động chủ yếu nam – bắc đường số 9, La Hả Nặm thuộc tỉnh Xa Va Na Khẹt và phần phía nam tỉnh Khăm Muộn.

-Lực lượng Lào "cứu nước", do tên đại tá Sao Chíp chỉ huy, có khoảng 150 - 200 tên, hoạt động mạnh ở nam huyện Song Khôn – Xa Va Na khẹt và bắc tỉnh Xa La Van, chủ yếu khu vực Huội Mừn, dọc đường số 23 đến nam Mường Phìn.

-Lực lượng chống đối quyết liệt nhất do các tên Thía Chăn, Bua Xay, Bua Liêm, Pặc Xếp chỉ huy, lực lượng có khoảng 750 – 800 tên, hoạt động từ La Khôn Phêng (Xa La Van) đến giáp biên giới Cămphuchia.

Sở chỉ huy Sư đoàn 968 đứng chân ở nam Sê Nô đảm nhiệm khu vực Trung – Hạ Lào thuộc các tỉnh của Quân khu 3, Quân khu 4 của bạn, các đơn vị của Sư đoàn đóng quân trực tiếp ở 98 xã phường, 9 huyện thuộc tỉnh Xa Va Na Khẹt và Xa La Van, 1200 bản làng, dân số trên 46 vạn người; địa bàn chủ yếu nằm trong vùng các trục đường giao thông chiến lược, 8 trên tổng số 9 huyện là vùng giải phóng sau mùa xuân năm 1975.

Để bảo vệ và xây dựng chính quyền của bạn, bộ đội tình nguyện Việt Nam phối hợp với lực lượng vũ trang của bạn, xuống tận buôn bản. Cùng bạn chiến đấu, xây dựng lực lượng bảo vệ chính quyền, thực hiện “Một đội quân chiến đấu, một đội quân công tác” và “Cùng ăn, cùng ở, cùng làm việc với Nhân dân”.

Nhiệm vụ của đơn vị lúc bấy giờ là: Giáo dục cho cán bộ chiến sỹ quán triệt sâu sắc, nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ quân sự và đường lối quân sự quốc tế của Đảng, đồng thời nắm vững và vận dụng sáng tạo đường lối, nhiệm vụ của Đảng bạn trong giai đoạn cách mạng mới. Để giữ vững và xây dựng chính quyền cơ sở. Đập tan mọi âm mưu hoạt động của địch, trực tiếp xây dựng nền quốc phòng toàn dân, bộ đội tình nguyện Việt Nam phối hợp với lực lượng vũ trang của bạn làm tốt công tác dân vận. Đơn vị chúng tôi đã vượt qua mọi khó khăn, kiên trì giáo dục vận động quần chúng nhân dân một cách công phu. Chúng tôi khắc phục nơi ăn chốn ở, tự học tập để hiểu biết phong tục tập quán của bạn, học ngôn ngữ để giao tiếp, tuyên truyền vận động nhân dân. Bộ đội tình nguyện Việt Nam đã thể hiện rõ trách nhiệm của mình bằng những công việc cụ thể hàng ngày cùng với nhân dân lao động tăng gia sản xuất, khai thác gỗ xây dựng các công trình như trường học, trạm xá, làm nhà giúp dân, hướng dẫn và cùng nhân dân vệ sinh môi trường…Đặc biệt, tham gia  xây dựng và huấn luyện lực lượng vũ trang tại chỗ giúp bạn.

Để rút kinh nghiệm chỉ đạo chung, Bộ tư lệnh sư đoàn triển khai một đợt hoạt động lùng sục chiến đấu ở 3 huyện phía nam là: Không Xê Đôn, Pa Vi và La Khon Phêng. Sau 30 ngày phối hợp hoạt động giữa ta và bạn, các đơn vị loại khỏi vòng chiến đấu 137 tên, có 2 tên chỉ huy; cùng bạn phát động quần chúng ở 177 bản, bồi dưỡng được 86 cán bộ nòng cốt. Từ kết quả của đợt phát động trên, Sư đoàn đã triển khai đồng loạt ở các đơn vị bước vào hoạt động.

Thấm thoát 10 năm, lớp lớp cán bộ, chiến sỹ Sư đoàn 968 cùng Đảng bộ, chính quyền, lực lượng vũ trang địa phương các tỉnh Trung - Hạ Lào đập tan mọi âm mưu phá hoại của kẻ thù. 10 năm làm nhiệm vụ quốc tế, Sư đoàn nổ súng 897 lần, loại khỏi vòng chiến đấu 1.029 tên địch, bắn bị thương và bắt sống 833 tên, thu 811 súng các loại và 12.000 viên đạn các loại.

Hoàn thành nghĩa vụ quốc tế cao cả của Đảng, kết thúc 10 năm Hiệp ước Hữu nghị Việt Nam - Lào giai đoạn 1978 - 1988 trở về nước tiếp tục công tác cho đến khi nghỉ hưu. Xa nước bạn Lào gần 30 năm. Song, chúng tôi những người đồng đội một thời của Sư đoàn 968 quân tình nguyện Việt Nam giúp Lào, mỗi khi gặp nhau vẫn nhắc về những kỷ niệm trận mạc trên đất bạn Lào. Đặc biệt là: “những trận đánh sau chiến tranh (1975)”...

Tôi còn nhớ, giai đoạn 1979 - 1983 tàn  quân địch “Phỉ” Vàng Pao trên mặt trận Lào” hoạt động tương đối ráo riết trên toàn tuyến biên giới Lào - Thái Lan. Chúng tăng cường phục kích, tập kích, bắt cóc và khống chế, đe dọa các cơ sở chính quyền của bạn. Ở nhiều xã và buôn bản, cán bộ của bạn không dám hoạt động công khai. Chúng gây mất lòng tin, chia rẽ tình đoàn kết Việt Nam - Lào.

Nhận lệnh, đơn vị tôi (C7-D5-E19-F968) hành quân từ Xa La Van về địa bàn xã Sê Noan, huyện Song Khôn, tỉnh Xa Va Na khẹt, tiếp giáp giữa hai tỉnh Xa La van với Xa Va Na Khẹt là tuyến hành lang địch thường xuyên qua lại giữa Thái Lan – Lào. Vừa tới nơi chưa ổn định nơi ăn chốn ở, nhận được tin báo có lực lượng địch khoảng 200 tên đang tổ chức tụ họp tại Phù Săng He, Huội Mừn, đơn vị hành quân từ 4 giờ sáng, đến 9 giờ phát hiện địch trong tình thế bất lợi, buộc đơn vị phải nổ súng tiến công sau khoảng 30 phút đơn vị cũng làm chủ trận đánh, nhưng địch rút hết phát hiện gì để lại. Lệnh cho đơn vị rút quân, sau chưa đầy 30 phút lại bị địch bao vây chặn đánh, cứ như vậy một ngày nổ súng 6 lần, đạn hết mà không phân thắng bại, sau trận này đơn vị đã họp rút ra kinh nghiệm sâu sắc cho các trận chiến đấu sau.

Từ đó bằng kinh nghiệm hoạt động thực tế trên đất bạn Lào, đơn vị đã hoàn thành tốt nhiệm vụ chiến đấu, công tác dân vận với chính quyền và nhân dân trên địa bàn. Chỉ trong một thời gian ngắn, đơn vị đã được chính quyền tin tưởng, nhân dân giúp đỡ. Chiến đấu giành thắng lợi liên tục trong 4 năm liền, giai đoạn (1979 – 1983). Tổng kết nhiệm vụ chiến đấu đơn vị tôi (c7 – d5) được Bộ Tư lệnh Sư đoàn ghi nhận, khen thưởng là đơn vị diệt địch nhiều nhất chiến trường Lào. Góp phần bảo vệ, xây dựng chính quyền bạn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị được giao.

Năm 1983. Khi đó tôi là đại đội trưởng, nhận lệnh hành quân chiến đấu bảo vệ và xây dựng chính quyền xã Phơi Khao, huyện Song Khôn, tỉnh Xa Va Na Khẹt. Đây là địa bàn phức tạp, giáp biên giới Thái Lan. Địch qua lại thường xuyên, vì vậy theo yêu cầu của bạn, đơn vị tôi đóng quân tại bản Noọng Cung, xã Phơi Khao, huyện Song Khôn, giúp bạn khôi phục và xây dựng chính quyền.

Nhiệm vụ của đơn vị là vừa sẵn sàng chiến đấu bảo vệ và xây dựng chính quyền. Do phong, tục tập quán địa phương, khi bộ đội Việt nam mới đến đồng bào sợ “con ma rừng” bắt nên không nhà nào cho bộ đội lên cầu thang. Cán bộ, chiến sỹ phải mắc võng ngủ ở gốc cây xung quanh bản, mưa rét, bửn thỉu vẫn phải chịu. Lấy hành động thực tế để kiên trì thuyết phục nhân dân, bằng lời nói và hành động thực tiễn của mình. Dần dần thấy bộ đội Việt Nam hay lam, hay làm, hiền lành nên nhân dân bảo nhau nhà nào cũng đón anh em bộ đội vào nhà ở. Đơn vị đã huy động hơn 1000 ngày công giúp dân tu sửa nhà cửa, làm nương rẫy giúp những gia đình gặp khó khăn, gia đình có công với cách mạng, chỉ đạo quân y đơn vị chữa bệnh cho nhân dân bị ốm đau, lùng sục đánh địch…Sau gần một năm vừa lùng sục chiến đấu bảo vệ chính quyền vừa làm công tác dân vận và xây dựng lực lượng tại chỗ, đơn vị chúng tôi đã chiếm được tình cảm thương yêu giúp đỡ của chính quyền và nhân dân bạn. Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đơn vị chúng tôi lại nhận lệnh bàn giao địa bàn cho bạn, tiếp tục hành quân nhận nhiệm vụ mới trong sự luyến tiếc của Nhân dân địa phương.

Ngày 4 tháng 9 năm 1983, một phụ nữ người Lào tên là Nàng Khon, bản Noọng Cung, xã Phơi Khao, huyện Song Khôn, tỉnh Xa Va Na Khẹt đã chạy bộ gần 30 km, báo tin cho đơn vị: Có một toán “Phỉ” Vàng Pao hơn 40 tên hoạt động tại bắc bản Noọng Cung đang uy hiếp chính quyền của bạn. Ngay lập tức tôi (đại đội trưởng c7) chỉ huy đơn vị nhanh chóng cơ động đến vị trí tạm dừng, bám nắm địch bổ xung phương án chiến đấu. Thời cơ đã đến, đúng 5 giờ sáng ngày 05/9/1983 đơn vị nổ súng, diệt tại chỗ 19 tên, trong đó có tên Pạc Xếp toán trưởng, bắn bị thương và bắt sống 17 tên thu 21 súng các loại và các đồ dùng quân sự khác.

Ảnh minh họa quân "phỉ Vàng Pao" Copbi trên mạng.

Sau trận đánh này, nhân dân càng tin tưởng bộ đội tình nguyện Việt Nam. Sư đoàn kịp thời tổ chức báo cáo rút kinh nghiệm kết quả chiến đấu; động viên các đơn vị học tập nâng cao trách nhiệm đánh địch trong mọi tình huống. Đơn vị và cá nhân tôi được tặng thưởng huân chương chiến công hạng ba.   

Đây cũng là một trong những trận chiến đấu thường gặp của bộ đội tình nguyện Việt Nam giúp Lào thời bấy giờ, có khác là hiệu xuất chiến đấu cao, tiêu diệt gọn. Nhưng cái được lớn hơn của chiến thắng đó là: công tác dân vận của chiến sỹ quân tình nguyện Việt Nam giúp bạn Lào. Chúng tôi đã biết khai thác thế mạnh trong quần chúng nhân dân, làm cho bạn tin, bạn mến để chiến thắng kẻ thù. Nỗ lực của chúng tôi đã góp phần giữ vững an ninh chính trị - trặt tự an toàn xã hội, xây dựng chính quyền cơ sở của bạn. Những nỗ lực ấy đã góp phần tô thắm thêm truyền thống đoàn kết chiến đấu tốt đẹp giữa hai Nhà nước Việt Nam - Lào mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững./.

Nguồn: Biên niên sự kiện Sư đoàn bộ binh 968 (1968-2008)

          Nguyễn Quốc Lập – Nguyên cán bộ Tiểu đoàn 5 Trung đoàn 19

ĐC: Song Hồ - Thuận Thành – Bắc Ninh

Gmail: nguyenquoclapsongho@gmail.com

 ĐT 0936221634