-----------------------
KHẮC CHẾ AC-130
Nguyễn Kim Chúc
Những năm tháng “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Bộ đội Trường Sơn chịu tổn thất không hề nhỏ, bởi sự ngăn chặn của không quân Mỹ. “Chỉ tính mùa khô 1970 - 1971 địch tăng cường dùng AC130 đánh phá tuyến. Vì thế ta chịu tổn thất lớn: 2.842 xe các loại bị đánh hỏng, 2.087 cán bộ chiến sỹ hy sinh …”*. Ngày ấy Bộ tư lệnh khu vực 471 Trường Sơn ở Nam Lào không được không quân và tên lửa của ta chi viện. Nhưng với ý chí sắt đá “Đoàn kết, hợp đồng, lập công tập thể” đã từng bước khắc phục và chế áp rồi bắn rơi AC130. Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cấp trên giao.
Lính Trường Sơn không lạ lẫm gì với AC130. Nhiều người trong chúng tôi còn nhiều lần trong vòng bắn phá của nó. Nó chính là loại máy bay cường kích cánh quạt được hoán cải từ máy bay vận tải cỡ lớn C130. Với chiều dài 29,8 m, sải cánh 40,4 m, cao 11,7 m, kíp lái 13 người, trọng lượng cất cánh tới 70 tấn, nó có thể bay tuần tiễu, bắn phá nhiều giờ liền trên một khu vực rộng lớn.
Với tiềm lực to lớn về tiền của AC130 luôn luôn được Mỹ cải tiến về vũ khí, trang bị để đối phó với ta. Mới đầu chỉ có 4 súng 6 nòng cỡ 7,62 mm và 4 súng 6 nòng cỡ 20 mm, sau cải tiến 2 súng 6 nòng 7,62 mm 2 súng 6 nòng cỡ 20 mm và 2 pháo 40 mm. Tháng 2 năm 1971 chúng cải tiến một lần nữa với: 2 súng 6 nòng 20 mm, 1 pháo 40 mm và 1 pháo cỡ nòng 105 mm. Tất cả các loại vũ khí này đều được gắn bên trái máy bay.
Với hỏa lực mạnh nhiều tầng, nhiều lớp lại được công nghệ tìm kiếm mục tiêu lắp đặt ở đầu máy bay; AC130 gây khó khăn lớn cho bộ đội Trường Sơn. Nhiều đêm chúng thiêu rụi nhiều xe của ta trên tuyến. Chúng tôi những cán bộ thuộc phòng tham mưu tác chiến Bộ tư lệnh khu vực 471 Trường Sơn ở khu vực Nam Lào; nhiều đêm liền trên đài quan sát 593 của Bộ tư lệnh; nhiều đêm ở ngay trọng điểm bắn phá của AC130 để nghiên cứu cách vận hành của nó. Dần dần chúng tôi đã hiểu rõ hơn về AC130 và tìm cách hạn chế nó.
Cũng phải thừa nhận Mỹ tham chiến ở Việt Nam với những tham vọng lớn nên chúng đã đổ công sức một cách bài bản để thực hành cuộc chiến. Trong đó việc đo vẽ bản đồ địa hình bằng không ảnh vô cùng chính xác và mau lẹ. Ở cơ quan Bộ tư lệnh khu vực 471 Trường Sơn, chúng tôi mới chỉ nhận được những mảnh bản đồ khu vực hoạt động tỷ lệ là 1/500.000 thật sự đơn giản mới chỉ thể hiện sơ bộ địa hình. Cũng thời điểm này qua các trận chiến đấu đánh trả máy bay Mỹ, lực lượng cao xạ bắn rơi tại chỗ nhiều loại máy bay và qua những trận đánh chặn bọn biệt kích thám báo quân ta thu được những tấm bản đồ địa hình khu vực tỷ lệ 1/100.000 do Mỹ in ấn. Những tấm bản đồ địa hình này thể hiện đầy đủ và chính xác về địa hình, về dân cư và nhất là hệ thống đường ô tô, đường bộ hành, đường mòn cũ và mới. Ở những tấm bản đồ này cũng thể hiện chính xác hệ thống đường ô tô bộ đội Trường Sơn đang vận hành để cung cấp vũ khí đạn dược … cho các chiến trường. Điều này rất hữu ích cho không quân Mỹ.
Đêm đêm AC130 bay dọc theo các thuyến đường 128, 22, 24, đường B46… Bao trọn khu vực mà các Binh trạm 35, 36, 38, 44, 46, 47 thuộc Bộ tư lệnh khu vực 471 Trường Sơn quản lý. Ở thời điểm này mỗi Binh trạm đều có một đến hai Tiểu đoàn xe vận chuyển hàng theo cung đường phụ trách. Do vậy đêm đến cả khu vực rộng lớn này các tuyến đường đều có xe ta hoạt động. Bắt đầu vào mùa khô 1972 trên tuyến còn nhiều đoàn xe đi thẳng chi viện cho các chiến trường. Có đoàn cả mấy chục chiếc cùng chạy trên tuyến. Đây cũng là nỗi lo lắng cho chiến sỹ Trường Sơn đã có thâm niên trực tiếp đảm bảo giao thông ở khu vực này. Bởi vì các đoàn xe đi thẳng ít kinh nghiệm đối phó với AC130, lái xe thường non tay lái, lại không thuộc đường xá. Vì thế mà các đội hình xe bị AC130 bắn phá, phần lớn là các đoàn xe đi thẳng hứng chịu.
Bộ tư lệnh Trường Sơn cử nhiều đoàn vào Bộ tư lệnh khu vực 471 để chỉ đạo đối phó với AC130. Bộ tư lệnh khu vực được tăng cường thêm hai Trung đoàn cao xạ có cả cỡ nòng 57ly để quyết đánh AC130. Song cũng không thể đáp ứng với hàng trăm km đường ô tô với nhiều ngầm vượt sông Sê Kông, Sê ka mán, nhiều trọng điểm như khu vực Bản Phồn, các đèo dốc, các ngầm vượt sông. Trọng điểm là ngầm N22. Nơi đây có mặt ngầm rộng hai đầu ngầm bằng phẳng. Xe qua ngầm dễ phát ra ánh sáng, rất dễ lộ đội hình xe. Đội hình xe qua ngầm chẳng may AC130 phát hiện, chúng lượn vòng, tìm độ cao thích hợp nhả đạn luôn. Các trận địa cao xạ đồng loạt nổ súng nhằm hất AC130 ra xa khu vực. Tức thì bọn F4 bay cùng AC130 bổ nhào cắt bom. Phần lớn là bom bi hình quả dứa. Mới đầu ta chưa có kinh nghiệm đối phó, nên các trận địa cao xạ bị tổn thất. Sau này ta cũng có cách hạn chế được thủ đoạn của bọn F4 này.
Chúng tôi cũng đã được thông báo đội hình bay của AC130 bao giờ cũng có 3 chiếc F4 bay quanh, để vừa làm nhiệm vụ bảo vệ AC130 vừa thực hiện cắt bom bắn phá khi chúng phát hiện đội hình xe ta hoặc trận địa cao xạ.
Biết là thế song nhiều lúc ta cũng bị bất ngờ. AC130 bay lượn cùng với các khí tài gắn đầu máy bay tìm kiếm mục tiêu. Tuy chúng thường bay với độ cao ba, bốn ngàn mét. Song tiếng động cơ cánh quạt của nó vang vọng cả một vùng. Thành thử không nghe thấy tiếng lũ F4 bay vòng quanh. Chỉ đến khi AC130 bị các trận địa cao xạ bắn cản hoặc AC130 thấy mục tiêu bắn phá xe ta bị cháy lũ F4 mới bu lại cắt bom bi bắn phá. Với thủ đoạn này đã gây cho ta nhiều thiệt hại. Nhiều xe bị bắn cháy cùng một lúc. Chỉ cần một viên bi gắn thùng xăng cũng gây cháy xe, chết người.
Sau nhiều đêm nghiên cứu tại trận, chúng tôi cũng đã thu thập được những điều cốt lõi về AC130. Trước hết đường bay của AC130 ổn định. Độ cao bay của nó cao, thấp tùy thuộc vào địa hình và khu vực có trận địa cao xạ hay không. Khi bắn phá chúng lượn vòng từ phải qua trái tùy thuộc vào cự ly tới mục tiêu để sử dụng pháo 20 mm hay 40 mm … Bọn F4 khi cắt bom bi đều có chớp nhằng khi bom mẹ tung hàng trăm quả bom bi xuống mặt đất. Khi bị hỏa lực cao xạ của ta bắn trả AC130 tăng độ cao thoát ly ra ngoài tầm bắn của cao xạ, làm hạn chế độ chính xác súng pháo của nó. Các địa điểm xe ta bị bắn cháy nhiều là ở các ngầm vượt sông Sê Kông, ngầm N22, ngầm vượt sông Sê Ka Mán Binh trạm 36, ngầm vượt sông Sê ka mán Binh trạm 44 và các đoạn đường thẳng leo đèo …
Các đơn vị báo về: Một số bếp Hoàng Cầm của Công binh gần đường cũng bị đạn 40ly của AC130 bắn trúng. Điều đó chứng tỏ bọn chúng dùng khí tài tìm nhiệt để tìm kiếm mục tiêu. Bếp Hoàng Cầm đêm ủ lửa có sức nóng tương tự như sức nóng của xe hơi phá ra … Như vậy ngoài tìm kiếm xe ta qua ánh đèn gầm, chúng còn tìm kiếm xe ta qua sức nóng tỏa nhiệt đầu máy xe. Điều đó giải thích thắc mắc của cánh lái xe: xe đã vào hầm xương cá, mà vẫn bị AC130 bắn trúng …
Phòng tham mưu tác chiến hành quân Bộ tư lệnh khu vực 471 Trường Sơn đứng đầu là Phó tư lệnh tham mưu trưởng Phạm Lê Hoàng cùng với các cộng sự đắc lực: Trung tá Hoàng Thọ Đống phó tham mưu trưởng, thiếu tá Bùi Năng Nhuận trưởng Ban tác chiến … đã trình Bộ tư lệnh kế hoạch đối phó với AC130. Thay mặt Bộ tư lệnh khu vực Tư lệnh Nguyễn Lạn đưa ra chủ trương, biện pháp đối phó với AC130:
- Công binh khẩn trương hoàn thiện hệ thống đường kín để xe hoạt động ban ngày nhằm giảm mật độ xe ban đêm trên tuyến.
- Các Trung đoàn cao xạ tìm cách bắn hạ AC130, kiên quyết đánh trả
máy bay địch bảo vệ đội hình xe trên tuyến, giữ an toàn cho người và vũ khí.
- Các lực lượng đảm bảo giao thông, đội hình xe tìm mọi cách để phân tán hỏa lực AC130 và F4 bảo đảm an toàn cho người và xe máy theo kế hoạch đã thông qua …
.jpg)
Máy bay AC-139, ảnh minh họa
Kế hoạch đối phó với AC130 đã có. Hơn hai mươi sỹ quan của ban tác chiến được cử về các Binh trạm, các Trung đoàn đôn đốc thực hiện kế hoạch. Hàng trăm cây số đường ô tô thuộc sáu Binh trạm đều được đào thêm nhiều hầm xương cá cho ô tô vào tránh trú. Các hầm trú ẩn đều được gia cố nắp che chắn chống bom bi. Cửa hầm đều có những mảnh vải trắng từ dù pháo sáng của Mỹ để ban đêm dễ nhận ra cửa hầm. Cử người cảnh giới thấy chớp nhằng là bọn F4 bổ nhào cắt bom bi bắn báo hiệu cho mọi người vào hầm ẩn nấp. Két nước và thùng xăng của xe đều được phổ biến làm dàn mướp và những bó cây nhỏ, buộc thành từng bó, buộc bao quanh thùng xăng … Những biện pháp này rất hữu hiệu trong phòng chống bom đạn, sát thương của Mỹ.
Công binh các Binh trạm tìm những đoạn đường hiện không sử dụng, điều động những cán bộ chiến sỹ có kinh nghiệm đốn củi đào hầm đốt thành than như người dân miền núi đốt củi lấy than trên những đoạn đường này. Sức nóng của hầm đốt củi được lấp một lớp đất cháy âm ỉ, tạo ra sức nóng như máy xe ô tô leo dốc. Đêm đến AC130 bay tuần tiễu đã bắn vào những hầm than này. Rút kinh nghiệm những đêm sau, lính ta để ít xăng gần hầm than. Ac130 bắn hầm than, xăng bốc cháy. Lũ F4 tưởng xe cháy, bổ nhào cắt bom, bắn phá. Hàng tram lò than giả sức nóng của xe trên hàng trăm cây số các trục dọc 128, 22, 24 và hơn trăm cây số trục ngang B46 đã đánh lừa được AC130 và lũ F4 trút bom đạn vào chỗ không người thu hút được một lượng lớn bom đạn của bọn giặc Mỹ. Thực hiện được việc chia lửa đạn cho các đoàn xe hoạt động trên tuyến.
Thực hiện kế hoạch đối phó với AC130 của Bộ tư lệnh khu vực 471 Trường Sơn. Trung đoàn cao xạ 593 thuộc Bộ tư lệnh và các Trung đoàn cao xạ 210, 232 phối thuộc cũng thực hiện nghiêm kế hoạch. Các Trung đoàn đều tổ chức củng cố công sự ngụy trang, bố trí trận địa phù hợp để bảo vệ đội hình xe, trọng tâm là tuyến từ Bản Phồn qua ngầm N22 về Sê Sụ. Nhiều trận địa giả được thiết lập. Trung đoàn 593 tổ chức lực lượng tìm trận địa phục kích bắn hạ AC130. Tiểu đoàn 10 thuộc Trung đoàn 593 được giao nhiệm vụ này. Đêm 18 tháng 3 năm 1972 cũng như mọi đêm AC130 từ hướng đông theo đường bay ổn định hạ thấp độ cao nhằm bắn phá ngầm N22. Chỉ chờ có thế, Tiểu đoàn 10 nổ súng. AC130 trúng đạn bốc cháy như bó đuốc to dần rơi tại chỗ. Đài quan sát của Bộ tư lệnh thấy rõ và báo về Bộ tư lệnh: AC130 trúng đạn cao xạ bốc cháy rơi sườn đông dãy Phù kà tè thuộc Binh trạm 35.
Lệnh ban bố tìm máy bay rơi. Trưa hôm sau Binh trạm 35 báo cáo đã tìm thấy AC130 rơi, đang cử người đem mảnh máy bay có dòng chữ AC 130 và một quả đạn 105ly giao nộp cho Bộ tư lệnh. AC130 bị bắn hạ. Phải hàng chục ngày sau AC130 mới lại bay trên tuyến. Lần này bọn chúng cảnh giác hơn, ít hung hăng hơn. Các trọng điểm bắn phá của chúng, đã có các trận địa cao xạ 57ly của ta trực chiến. Vì vậy AC130 phải bay tít trên cao nên việc phát hiện xe ta, đạn bom của chúng ít tác dụng hơn. Hệ thống đường kín của ta hoàn tất. Nhiều khu vực có cả đường đôi: vào, ra rất thuận tiện cho xe hoạt động ban ngày. Giảm hẳn mật độ xe hoạt động ban đêm trên tuyến. Về cơ bản ở khu vực Nam Lào ta đã khắc chế được AC130 từ mùa khô 1972.
Nguyễn Kim Chúc
Phó CT TT Hội Trường Sơn Sư đoàn 471
Hội viên Hội VHNT Trường Sơn VN
-------------------------------------------------------
* Sách: “Lịch sử & dấu ấn Trường Sơn”. NXB Thanh niên Tr102.103.