ĐƯỜNG ỐNG XĂNG DẦU TRƯỜNG SƠN " HUYỀN THOẠI TRONG HUYỀN THOẠI "
Nhân dịp kỷ niệm 45 năm thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng Sài Gòn, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Xin giới thiệu bài viết về Đường ống xăng dầu Trường Sơn, một loại đường đặc biệt trên đường Trường Sơn, góp phần quan trọng vào thắng lợi của chiến dịch.
XĂNG DẦU CHO XE Ô TÔ TRƯỜNG SƠN
Khối lượng vận chuyển chi viện cho chiến trường qua đường Trường Sơn bằng cơ giới là chủ yếu, xăng dầu trở thành nhu cầu cấp thiết rất quan trọng. Địch tập trung đánh phá vô cùng ác liệt, các xe chở xăng dầu không thể vượt qua các trọng điểm, hơn nữa việc vận chuyển xăng dầu trên đường Trường Sơn, đường dã chiến tiêu tốn nhiên liệu rất cao nên vận chuyển bằng ô tô vào sâu chi phí cho xe vận chuyển xăng dầu chiếm tỷ lệ rất lớn.
Đã có sáng kiến vận chuyển xăng dầu bằng đường ống dùng cây lồ ô nhưng không thành công. Chuyển sang kiệu phuy xăng qua các trọng điểm, lót ni lon vào ba lô gùi xăng, vần các phuy xăng qua suối. Tất cả các biện pháp đó đều phải bỏ. Trong lần gùi xăng qua trọng điểm 468 của Binh trạm 12 có 40 chiến sĩ cả nam và nữ bị ngộ độc xăng, có người đã hi sinh. Đợt vần các phuy xăng dọc suối qua trọng điểm Trạ Ang của Binh trạm 14, bị địch đánh bất ngờ, có đêm đưa được 30 phuy xăng qua trọng điểm thì 29 người hy sinh và hàng chục người bị thương. Bộ đội Trường Sơn phải đổi máu lấy xăng.
Những ngày trên suối Trạ Ang
Chiến sĩ ngược nước đẩy xăng kiên cường
Bom thù trút xuống tang thương
Mỗi phuy xăng đổi máu xương một người.
"Yêu xe như con, quí xăng như máu" - từ thực tế chiến trường đã bật ra như vậy. Các biện pháp đưa xăng vào qua các trọng điểm đều bế tắc. Cần một biện pháp đột phá mới.
Đại tá Đồng Sỹ Nguyên – Tư lệnh Bộ Tư lệnh 559 báo cáo Đại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, Trung tướng Đinh Đức Thiện - Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần được cử vào nghiên cứu thực tế.
Trên cơ sở tham quan diễn tập quân sự khối Warszawa, đồng chí Đinh Đức Thiện phát hiện quân đội Liên Xô trang bị cho cấp quân đoàn bộ đường ống có đường kính 100 mm, mỗi bộ dài 100 km và có 13 trạm bơm đẩy. Đồng chí đặt ngay vấn đề xin viện trợ và được bạn đồng ý.
Với đặc tính đây là phương tiện vận chuyển xăng dầu hiện đại, có thể vượt qua mọi địa hình thời tiết phức tạp ở Trường Sơn. Tháo lắp dễ dàng, ống dẫn xăng dầu làm bằng hợp kim nhôm, có trọng lượng 30 kg dễ mang vác, khi bị bom đạn địch đánh phá dễ tháo lắp thay thế, khắc phục.
Khi đưa phương án này ra, có những ý kiến còn nghi ngại. Đồng chí Đinh Đức Thiện đã quyết tâm thực hiện. Được Quân uỷ Trung ương thông qua, mở ra một con đường mới trên chiến trường Trường Sơn.
Binh chủng đường ống hình thành, triển khai xây dựng từ năm 1968. Việc triển khai xây dựng có nhiều cung đoạn rồi phát triển nối dần lại thành hệ thống thông suốt.
Năm 1968, cuộc chiến tranh phá hoại trên miền Bắc diễn ra vô cùng ác liệt đặc biệt là khu vực tam giác Vinh - Nam Đàn - Linh Cảm. Địch tập trung đánh phá ngăn chặn xe vận chuyển của ta nhất là các xe chở xăng dầu. Trước tình hình đó, Tổng cục Hậu cần báo cáo, Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp chỉ đạo triển khai xây dựng tuyến đường ống xăng dầu từ Nam Thanh (Nam Đàn) đến Nga Lộc (Hà Tĩnh) dài 42 km. Đây là đợt thử nghiệm đầu tiên để giải quyết đưa xăng dầu qua khu vực trọng điểm và mở ra kinh nghiệm xây dựng trên chiến trường Trường Sơn vô cùng khó khăn, ác liệt. Từ tháng 8 đến tháng 10/1968, bộ đội đường ống đã cấp cho Bộ Tư lệnh 559 được gần 600 tấn xăng. Con số tuy không lớn nhưng có ý nghĩa hết sức quan trọng, vì trước đó có lúc hết xăng xe phải ngừng hoạt động.
Ngày 1/11/1968, đế quốc Mỹ buộc phải ngừng ném bom miền Bắc. Nhiệm vụ thi công đường ống vượt Trường Sơn bắt đầu triển khai. Các cung đoạn được triển khai tích cực ở cả hai hướng Đông và Tây Trường Sơn. Lực lượng được xây dựng và phát triển theo yêu cầu nhiệm vụ. Đơn vị ban đầu từ tháng 3/1969 là X40, đến năm 1971 từ X40 thành lập Trung đoàn 592, năm 1972 thành lập Trung đoàn 532 và Trung đoàn 671 trên cơ sở tiếp quản Binh trạm 171 của TCHC, sau đó là Trung đoàn 537.
Các đơn vị đã tập trung xây dựng hình thành nên hệ thống đường ống ở hai hướng Tây và Đông Trường Sơn.
Tuyến Tây Trường Sơn từ Km 34 đường 12 vượt qua đèo Mụ Giạ sang Tây Trường Sơn đi hết đất Lào sang Plei Khốc - Kon Tum của Việt Nam, kéo đến Bù Gia Mập ở miền Đông Nam Bộ, bảo đảm cho các lực lượng của Trường Sơn, cho chiến dịch Tây Nguyên và chiến dịch Hồ Chí Minh.
Tuyến Đông Trường Sơn bắt đầu Từ Bến Quan - Vĩnh Linh vào Cam Lộ rồi đi theo đường 14 gặp tuyến phía Tây ở Plei Khốc, bảo đảm cho bộ đội Trường Sơn và các các đơn vị chiến đấu bên Đông Trường Sơn
HỆ THỐNG ĐƯỜNG ỐNG XĂNG DẦU TRONG CHỐNG MỸ
Từ hai ngả thuộc biên giới Việt - Trung là Lạng Sơn và Quảng Ninh, hai tuyến đường ống cùng dẫn về trạm Nhân Vực, thuộc huyện Thường Tín, Hà Tây. Từ đây, có một đường ống chạy thẳng vào miền Trung qua Hà Nam, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. Đến đây lại chia làm hai ngả để vào Trường Sơn
Hai hệ thống Đông và Tây Trường Sơn hội tụ tại trạm cuối cùng ở miền Đông Nam Bộ.
Từ đây xăng dầu được cấp trực tiếp cho các xe vận tải chở tiếp trên những tuyến ngắn từ miền Đông đến miền Tây. Xăng dầu được chuyển từ Bắc vào Nam đã cung cấp cho hoạt động trên các chiến trường trong những năm đánh Mỹ, góp phần quan trọng vào những trận chiến đấu , chiến dịch thắng lớn.
Trên toàn bộ hệ thống này, đã có tới 316 trạm bơm đẩy, 101 kho với sức chứa trên 300 nghìn m3. Bộ đội xăng dầu đã phát triển thành 9 trung đoàn đường ống, 2 trung đoàn công trình, 1 trung đoàn thông tin, 2 nhà máy cơ khí, 3 tiểu đoàn xe vận tải. Trong đó Bộ đội Trường Sơn có 4 trung đoàn và một số phân đội độc lập lắp đặt 1967 ki lô mét vượt Trường Sơn, sử dụng hiệu quả 1400 km. Có thể coi đây như một binh chủng xăng dầu trong đội hình Binh chủng hợp thành trên chiến trường Trường Sơn.
Trong 7 năm, mạng lưới đường ống dẫn dầu dài gần 5.000 km nêu trên tính từ biên giới phía Bắc nước ta, bắt đầu từ hai điểm đầu mối tiếp nhận thuộc tỉnh Quảng Ninh và tỉnh Lạng Sơn; còn điểm khởi đầu là từ cảng Phòng Thành, Trung Quốc dẫn vào đến miền Đông Nam Bộ đã hình thành.
Cảng Hải Phòng bị máy bay Mỹ đánh phá rồi bị phong toả. Những con tàu lớn chở xăng, dầu từ Liên Xô cập cảng Phòng Thành của Trung Quốc, vận chuyển đến hai điểm biên giới Việt – Trung. Nguồn nhiên liệu từ đó theo hệ thống đường ống như những mạch máu chảy vào phía Nam, cung ứng một nguồn vật chất hết sức thiết yếu cho từng trận đánh, cho những chiến dịch...
Trong thời chiến, hệ thống đường ống này vừa tăng nhanh khối lượng xăng, dầu vận chuyển ra tiền tuyến, vừa giảm được rất nhiều hy sinh, tổn thất cho những chiến sĩ lái xe và xe tải chở nhiên liệu.
Tuỳ theo địa hình có đoạn nổi, đoạn chìm, có đoạn vắt qua suối, luồn dưới dòng sông... nhưng phần lớn nằm trên địa bàn rừng núi hoang vắng hoặc dân cư thưa thớt, khí hậu khắc nghiệt, có chỗ vượt qua đỉnh cao tới gần một nghìn mét.
ĐƯỜNG ỐNG XĂNG DẦU TRƯỜNG SƠN TRONG CHIẾN DỊCH HỒ CHÍ MINH
Trước khi mở ra Chiến dịch Hồ Chí Minh, tuyến đường ống đã hình thành hệ thống khép kín cả hai hướng Đông và Tây Trường Sơn. Đúng 21 giờ 30 ngày 14/3/1975, xăng dầu Trường Sơn đã vào đến Bù Gia Mập. Từ đây xăng dầu được chuyển tiếp đến kho Làng 7 và Làng 9 ở thượng nguồn Sông Bé bảo đảm cho đầy đủ nhu cầu xăng dầu cho binh khí kỹ thuật của đại quân từ cánh Tây tiến về Sài Gòn.
Với hệ thống đường ống đó, theo Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên, Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn : Hệ thống đường ống " Đã thực sự thỏa mãn kịp thời cho vận tải, đảm bảo yêu cầu cơ động cao của các quân, binh chủng với mọi quy mô, mọi thời gian, mọi địa điểm, phục vụ đắc lực cho các chiến dịch". Đặc biệt trong Cuộc tổng tiến công và nổi dậy màu xuân năm 1975, Bộ đội xăng dầu đã đáp ứng kịp thời, đầy đủ cho hàng nghìn lượt xe mỗi ngày chở quân và binh khí kỹ thuật cơ động trên tuyến vận tải chiến lược, trong chiến dịch Tây Nguyên và đại quân cánh Tây trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Bộ đội Đường ống Trường Sơn đã can trường vượt qua mọi gian khổ hy sinh, mưu trí sáng tạo để chiến thắng địa hình vô cùng khó khăn, thời tiết khắc nghiệt, sự đánh phá vô cùng ác liệt của không lực Hoa Kỳ. Những trận máy bay phản lực đánh phá, những trận oanh tạc của pháo đài bay B52, tổn thất rất lớn về đường ống, xăng dầu và sinh mạng. Bom đạn đánh trúng, xăng dầu cháy bùng lên như dòng sông mang lửa. Các chiến sỹ đường ống vô cùng dũng cảm, không sợ gian khổ hi sinh, khắc phục hậu quả để xăng dầu cứ cuồn cuộn chảy ra chiến trường.
Đường Trường Sơn, con đường đã làm nên HUYỀN thoại trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đường ống xăng dầu là một trong năm loại đường trên tuyến vận chuyển chi viện chiến lược này.
ĐÁNH GIÁ
Đường ống xăng dầu với tổng chiều dài gần 5000 ki lô mét, vượt qua dãy Trường Sơn hùng vĩ trên hai hướng Đông và Tây Trường sơn , là tuyến đường ống dài nhất thế giới lúc bấy giờ.
Cho đến trước tháng 7/2010, khi Trung Quốc khánh thành đường ống dẫn khí tự nhiên dài 8.700 km thì kỷ lục thế giới trong hàng chục năm vẫn thuộc tuyến ống dẫn xăng dầu của Việt Nam.
Tuyến ống dẫn xăng dầu từ biên giới Việt - Trung đến miền Đông Nam Bộ được xây dựng nên từ chủ trương sáng suốt tại "Tổng hành dinh" chỉ đạo kháng chiến của Việt Nam, quyết tâm, lòng dũng cảm, trí thông minh và cả sự hy sinh của cán bộ chiến sĩ Ngành Xăng dầu Quân đội nhân dân Việt Nam mà nơi khó khăn gian khổ ác liệt nhất do Bộ đội Xăng dầu Trường Sơn đảm nhiệm.
Đó là một dòng chảy huyền thoại được xây dựng nên, song hành với các con đường vượt Trường Sơn. Đường ống xăng dầu vào Nam là kỳ tích của cả dân tộc góp phần "đánh Mỹ và thắng Mỹ, xứng đáng với lịch sử đã ghi: "Nếu đường Trường Sơn là huyền thoại thì đường ống xăng dầu là huyền thoại trong huyền thoại đó".
Đây cũng là con đường đầy huyền thoại mà người Mỹ không thể nào biết rõ, bởi họ không thể tưởng tượng được rằng trong điều kiện kỹ thuật của Việt Nam, lại bị bom đạn đánh phá liên tục bất cứ ở điểm nào mà Việt Nam vẫn hình thành được một đường ống dẫn xăng dầu dài hàng nghìn ki lô mét, lại còn nối với nhiều cảng nhỏ để tiếp nhận xăng dầu từ các tàu biển...
Tuy nhiên, không chỉ người Mỹ, mà cả những nước bạn của Việt Nam như Liên Xô, Trung Quốc, những người đã trực tiếp viện trợ và giúp đỡ cả xăng dầu và vật tư cũng không hình dung Việt Nam có thể làm được một hệ thống đường ống dẫn xăng dầu vĩ đại như thế. Người ta không ngờ được rằng các kỹ sư Việt Nam đã thiết kế thi công để dòng xăng dầu vượt những đỉnh núi cao tới cả nghìn mét so với mặt biển cuồn cuộn chảy vào chiến trường.
Khi biết tin, Thủ tướng Trung Quốc - Chu Ân Lai đã nói: "Tôi không ngờ là Việt Nam lại làm được đường ống xăng dầu dài đến 5.000 km" và ông đã cử một phái đoàn gần 20 kỹ sư và Tiến sĩ về đường ống xăng dầu đi tham quan từ Hà Nội theo đường ống đến Mụ Giạ (Quảng Bình).
Khi nói đến tuyến đường này, Viện trưởng Viện Dầu khí Pháp, cùng chung nhận định với hai tướng không quân Hoa Kỳ HarryAderholt và Richard Serd: "Đường ống xăng dầu của các ông là huyền thoại có thật".
Năm 2014, khi là Giám đốc Ban quản lý dự án Đường tuần tra biên giới thuộc Bộ Tổng Tham mưu , trong chuyến đi kiểm tra đường, tôi vào thăm nhà bia điểm cuối cùng của tuyến đường ống xăng dầu tại rừng quốc gia Bù Gia Mập - huyện Đồng Xoài - tỉnh Bình Phước, đọc văn bia, cùng với thực tế ở Trường Sơn, những hiểu biết của mình và tìm hiểu thêm, tôi đã viết bài thơ dài, trong đó có đoạn.
Đường ống xăng dầu của ta
Dòng sông mang lửa chảy ra chiến trường
Liên Xô, Trung Quốc đâu lường
Ranh như người Mỹ, điên cuồng dã man
Cũng không ngờ tới Việt Nam
Làm được đường ống giỏi giang phi thường
Mưu trí, dũng cảm, ngoan cường
Con đường huyền thoại sáng gương tự hào!
NHỮNG PHẦN THƯỞNG CAO QUÍ.
Trong 7 năm xây dựng và vận hành hệ thống đường ống xăng dầu trên đường Trường Sơn, cán bộ chiến sĩ "Binh chủng" xăng dầu Trường Sơn đã vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ ác liệt, hi sinh để đưa nguồn nhiên liệu chảy ra chiến trường, bảo đảm cho hoạt động của bộ đội Trường Sơn và đặc biệt bảo đảm cho các chiến dịch mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Rất nhiều tập thể và các nhân đã được khen thưởng. Với những thành tích, chiến công đặc biệt xuất sắc, Đảng, Nhà nước đã phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho 3 tập thể: Tiểu đoàn 668 thuộc Trung đoàn 592, Trung đoàn 592, Trung đoàn 537. Niềm tự hào của Bộ đội xăng dầu Trường Sơn nói riêng và Bộ đội Trường Sơn nói chung.
Hà Nội, Ngày 28/4/2020
Thiếu tướng Hoàng Kiền -Anh hùng LLVTND, Phó chủ tịch Hội Trường Sơn Việt Nam.
Một só hình ảnh tư liệu về Đường ống - Xăng dầu Trường Sơn xưa và nay ( QH sưu tầm)
Bộ đội đường ống vác ống lên tuyến.
Bộ đội đường ống ghép ống qua sông
Nữ Bộ đội đường ống vác qua trọng điểm.
.jpg)
Nữ Bộ đội đường ống nối đường ống trên tuyến.
Nữ Bộ đội đường lắp đường ống qua trọng điểm.
.jpg)
.jpg)
Thiếu tướng Hoàng Kiền chúc mừng Chủ tịch Hội ĐÔ- XD Trường Sơn - Hồ Sỹ Hậu.
.jpg)
.jpg)
Thiếu tướng Hoàng Kiền chúc mừng Đại tá Mai Trọng Phước - Nguyên Cục Trưởng XD-ĐÔ TS nhân kỷ niệm 60 năm Bộ Đội Trường Sơn.
Thiếu tướng Hoàng Kiền chúc mừng Đại tá Đào Quang Nghiêm - Nguyên Cán bộ Kỹ thuật Cục XD-ĐÔ TS nhân kỷ niệm 60 năm Bộ Đội Trường Sơn.
Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội TSVN trao tặng Bằng khen cho Hội XD-ĐÔ Trường Sơn.
Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội TSVN tặng hoa chúc mừng BCH Hội XD-ĐÔ Trường Sơn khóa II .