TRỞ LẠI VANG NHAO
Vang Nhao (huyện Lầu Ngam, tỉnh Saravane) là địa điểm mà vào năm 1972 đội phẫu 49 của sư đoàn 968 quân tình nguyện Nam Lào đứng chân. Lúc ấy đội phẫu sư đoàn chỉ có bác sĩ Đinh Xuân Lam là đội trưởng còn sinh viên Ngô Xuân Trọng đang học dở năm thứ sáu của Đại học Y khoa Hà Nội thì được lệnh nhập ngũ cùng với sáu Y sỹ, mười hai Y tá và khoảng chục chiến sĩ làm công tác hậu cần phục vụ đơn vị chuẩn bị đánh Khongsedone. Nhiệm vụ của đội phẫu 49 là tổ chức cấp cứu, điều trị thương binh và nhân dân các bộ tộc Lào trong cuộc chiến khốc liệt giữa một bên là lực lượng quân tình nguyện Việt Nam và Pathet Lào còn bên kia là quân phái hữu Viêng Chăn và quân đội hoàng gia Thái Lan được Mỹ hậu thuẫn trong chiến dịch mùa khô 1972-1973. Khi ấy tại Khongsedone, địch có ba tiểu đoàn (BV47, BR71 và BC207). Phía tây Khongsedone chừng ba cây số địch bố trí hai đại đội cối 106,7 mm và pháo105mm ở điểm cao Phù Khống khống chế hoàn toàn thị trấn và vùng phụ cận. Khongsedone là một mắt xích quan trọng trong hệ thống phòng ngự của địch trên quốc lộ 13 chia cắt Saravane và Hạ Lào. Trong suốt mùa mưa 1972 và sang mùa khô 1972-1973, Trung đoàn 19 cùng các đơn vị bạn hai lần đánh Khongsedone, ba lần đánh Saravane. Cũng thời điểm này, anh Trọng nhận được thông tin Trường ĐHY Hà Nội công nhận tốt nghiệp và cấp bằng bác sĩ vì đã có thời gian thực tập thực tế tại chiến trường. Khi Trung đoàn 19 được thành lập thì anh Trọng được bổ nhiệm làm đại đội trưởng quân y của trung đoàn. Có thể nói trong mọi thắng lợi của đơn vị đặc biệt là nhiệm vụ cứu chữa cho thương binh qua các trận đánh, quân y trung đoàn đã nhận được sự giúp đỡ hết sức to lớn từ nhân dân của nhân dân các bộ tộc Lào ở bản Vang Nhao và các bản ở Lầu Ngam, Saravane đã giúp đỡ khiêng cáng thương binh, nhường từng tip xôi, ngụm nước cho đội phẫu 49…
Tháng 4/2024 nhân dịp Bun Pimay của Lào, tôi và bác sĩ Ngô Kim Trọng cùng một số cựu chiến binh trở lại Lầu Ngam (Saravane) thăm chiến trường xưa. Tại bản Vang Nhao, bác sĩ Trọng tặng bà con 27 triệu kíp Lào để sửa chữa điểm trường tiểu học- trung học cơ sở đang xuống cấp nghiêm trọng và 3 triệu kíp ăn Tết.
Năm nay, kỷ niệm 50 năm quốc khánh nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (02/12/1975-02/12/2025), nhóm cựu chiến binh sư đoàn 968 quân tình nguyện Nam Lào cùng thân nhân từ Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Nam Định, Nghệ An, Bình Thuận về thăm lại bản Vang Nhao vào ngày 30/11/2025. Khi biết tin chúng tôi về lại Saravane, nhân dân bản Vang Nhao tập trung từ rất sớm và đón đoàn từ ngay ngoài đường cái dẫn vào điểm trường học. Đủ mọi lứa tuổi, trên tay mỗi người ai nấy đều có một bó hoa tự hái ở vườn nhà. Nét mặt rạng rỡ, chân hơi khịu xuống để chào, miệng cười tươi nói “sabaidi” và trao bó hoa cho từng thành viên trong đoàn. Địa điểm tổ chức được chính quyền bạn bố trí ngay tại các lớp học đã được sửa chữa khang trang. Đón tiếp đoàn có đồng chí Phosi Luang Sulivan, Tỉnh ủy viên Tỉnh ủy Saravane-Bí thư huyện ủy kiêm Chủ tịch huyện Lầu Ngam cùng các đồng chí Chủ tịch Hiệp hội Cựu chiến binh, Phòng Giáo dục huyện, trưởng bản và nhân dân bản Vang Nhao.
Trong lời phát biểu chào mừng các đồng chí Chủ tịch Hiệp hội Cựu chiến binh huyện Lầu Ngam và Trưởng bản Vang Nhao xúc động nhắc đến tình đoàn kết keo sơn trong chiến đấu chống kẻ thù trước đây và trong xây dựng đất nước hiện nay, nhân dân các dân tộc Lào nói chung và của Saravane, Lầu Ngam, Vang Nhao nói riêng luôn nhớ tới sự hi sinh vô bờ bến của nhân dân và bộ đội Việt Nam, đặc biệt là bộ đội sư đoàn 968 quân tình nguyện. Nhiều chiến sĩ hi sinh đến nay còn chưa tìm được hài cốt. Có thể nói, mỗi cánh rừng, con suối ở Nam Lào đều thấm đẫm máu xương của chiến sĩ tình nguyện Việt Nam. Hòa bình, các đồng chí vẫn nhớ, vẫn thăm lại và còn tặng kinh phí giúp đỡ con em chúng tôi có chỗ khang trang học tập…
Trong lời đáp từ, trưởng đoàn CCB là Thầy thuốc ưu tú-Bác sĩ Lê Lợi cám ơn chính quyền và nhân dân Lầu Ngam, bản Vang Nhao tổ chức đón đoàn thịnh tình như những người thân đi xa trở về. Bác sĩ Lợi nhấn mạnh, hôm nay đoàn CCB sư đoàn 968 chúng tôi trở về nhà, về với bà con các bộ tộc Lào đã từng cưu mang, đùm bọc chiến sĩ tình nguyện, những người đã từng chia nhau tip xôi, hạt muối. Có thể nói, nam Lào nói chung, Saravan, Lầu Ngam và bản Vang Nhao nói riêng luôn trong trái tim của những người lính tình nguyện sư đoàn 968 các thời kỳ. Rằng cả tuổi thanh xuân, cả một phần máu xương của chúng tôi để lại nơi đây đã không uổng phí đã vun đắp cho tình hữu nghị đặc biệt Việt-Lào mãi mãi bền vững.
Thay mặt đoàn CCB sư đoàn 968 Bác sĩ Lê Lợi, Nhà báo Bùi Thượng Toản, Đại tá Phan Thế Hùng, Đại tá Nguyễn Trần Trung… trao tặng sách “Tình anh em bên Tây Trường Sơn” do Hội Trường Sơn mới xuất bản bằng hai thứ tiếng Lào-Việt và Kỷ niệm chương của CCB sư đoàn 968 cho các đồng chí Bí thư huyện ủy kiêm Chủ tịch huyện, Chủ tịch Hiệp hội CCB huyện, nguyên Phó Chủ tịch Hiệp hội CCB tỉnh, Trưởng bản Vang Nhao…Đoàn và các thành viên tặng quà là hiện vật cùng 5 triệu kip cho nhân dân bản Vang Nhao. Đoàn CCB cũng nhận được bằng của Phòng Giáo dục huyện ghi nhận năm 2024 đã hỗ trợ kinh phí xây dựng điểm trường ở Vang Nhao cùng sản phẩm của địa phương là café thơm nức.
Sau thời gian gặp mặt thân mật là lễ “phục khén”. Đây là nghi lễ tâm linh đặc trưng, một phong tục cổ truyền cực kỳ quan trọng với ý nghĩa cầu phúc và thể hiện tình cảm sâu sắc, hiếu khách của người Lào với lễ buộc chỉ cổ tay được dân bản tổ chức một cách trang trọng, cùng với đó là lời chúc phúc, cầu mong sức khỏe, may mắn. Và một phần hội vui tươi không thể thiếu sau liên hoan ẩm thực vui vẻ đó là các điệu lăm vông Saravane trong tiếng trống rộn ràng ngay tại điểm trường tiểu học - trung học cơ sở Vang Nhao. Những bước chân tập tễnh do thương tích trong chiến tranh, do tuổi già lại nhịp nhàng ba tiến, một lùi và xoay ngang, các bàn tay uốn lượn của các cựu chiến binh cùng dân bản đi theo vòng tròn làm các anh như trẻ lại tuổi thanh xuân hơn năm mươi năm về trước.
Saravane, 30/11/2025.
Bác sỹ Lê Lợi
Phó Chủ tịch Hội VHYNT Trường Sơn