Ngày 4/10, đại diện Trường Viễn đông Bác cổ Pháp cùng chính quyền huyện Đăk Pơ đã công bố bản dịch những dòng chữ Chăm Pa khắc trên bia đá từ thế kỷ 15.
Nội dung bản dịch có đoạn: "Ngợi ca! đã từng có một chúa tể tối cao của các vị vua, con trai hoàng thượng Jayasinhavarma thuộc dòng dõi Vrsu, quý tộc của thành phố hoàng gia Nauk Vijaya...".
 |
|
Các chuyện gia tham quan bia đá ngày 4/10. Ảnh: Trần Hóa.
|
Năm 2010, một nông dân ở thôn Tư Lương, xã Tân An, huyện Đăk Pơ phát hiện trong bụi rậm có tảng đá khắc nhiều ký tự lạ. Ông Nguyễn Quang Tuệ, cán bộ Phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch Gia Lai xuống tìm hiểu thì thấy khối đá granit được đẽo thô sơ hai mặt tương đối bằng phẳng.
Tảng đá cao 220 cm, rộng 180 cm, dày 140 cm. Mặt chính bia đá gồm 8 dòng, mặt sau có 3 dòng. Ông Tuệ đã nhờ nhiều nhà ngôn ngữ học, văn hóa... nhưng không ai đọc, dịch được.
Phải tám năm sau, giáo sư Arlo Griffiths (Pháp) - người chủ trì dự án Sưu tập văn khắc Chăm Pa của Viện Viễn đông Bác cổ (EFEO) và chuyên gia Khom Sreymom (Campuchia) đã sang Việt Nam, tiến hành dập, đọc, dịch nội dung khắc trên bia đá.
 |
|
Những ký tự được khắc trên khối đá ở thôn Tư Lương. Ảnh: Trần Hóa.
|
Gần một tháng làm việc tại huyện Đăk Pơ, ông Arlo cùng các chuyên gia thực hiện được 3 bản dập bia đá Chăm Pa. Rời Việt Nam, giáo sư Arlo đã tặng hai bản cho bảo tàng tỉnh Gia Lai và Nhà truyền thống huyện Đăk Pơ. Một bản được gửi đến Paris để lưu trữ trong thư viện của EFEO.
"Trong quá trình làm việc, ông không hề tiết lộ những thông tin về nội dung khắc trên tấm bia đá đó", ông Tuệ cho biết.
Do quá trình bào mòn của thời gian, văn bia khắc 11 dòng chữ Chăm Pa ở Tư Lương chứa đựng một số từ ngữ vẫn chưa lý giải hết. Theo các nhà khảo cổ học, bia đá này được lập từ năm 1438 -1439 (tức năm 1360, niên đại Saka, dưới thời vua Yura Bhadravarman Deva). Đây là những dấu vết hiếm hoi của giai đoạn lịch sử cuối cùng của vương quốc Chăm Pa trên vùng cao nguyên.
Ông Andrew Hardy, Trưởng văn phòng đại diện Trường Viễn đông Bác cổ (Hà Nội) cho biết, từ những nội dung ghi trên bia đá, có thể khẳng định thời đó vua của Chăm Pa có lên đây, và lập bia. "Bia Chăm Pa cổ ở Tư Lương đã được đưa vào bản đồ nghiên cứu khảo cổ của thế giới", ông Hardy nói.
|
|
|
Bản dập lưu giữ tại Nhà truyền thống huyện Đăk Pơ. Ảnh: Trần Hóa.
|
Trong quá trình chờ các chuyên gia giải mã nội dung bia đá, Phòng văn hóa thông tin huyện Đăk Pơ đã xây dựng mái che và hàng rào xung quanh để tránh bia đá bị phong hóa, hư hỏng. Ngoài ra, tạo thuận lợi cho việc nghiên cứu, phát triển du lịch của địa phương.
Trần Hóa