Tướng Nguyễn Văn Vịnh và nỗi oan 3.000 ngày:

Kỳ 1: Được phục hồi, nhưng nỗi oan sau nửa thế kỷ vẫn chưa được giải mã

                                      Trung tướng Nguyễn Văn Vịnh sau lễ phong hàm trung tướng năm 1959

Vì sao một con người như thế lại gặp nỗi oan trái và vì sao sau gần 3 ngàn ngày chịu đựng, đợi chờ trong hy vọng, thậm chí có lúc tuyệt vọng, ông mới được minh oan và phục hồi công tác?

Kỳ 1: DUYÊN PHẬN CỦA 2 NGƯỜI CON CÓ CHA CÙNG LÂM NẠN

Để làm rõ câu chuyện, tôi (nhà báo Quốc Phong) quyết định tìm gặp lại ông Bùi Huy Hùng, người bạn học với tôi ở trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc khóa 15 (1988-1990) để tìm hiểu thông tin. Ông Bùi Huy Hùng, theo tôi biết, là người thân trong gia đình tướng Vịnh. Ông cũng đã từng sống bên ông một thời gian.

Ông Huy Hùng từng công tác trong một cơ quan nghiên cứu của Bộ Quốc phòng rồi chuyển ngành ra làm việc tại một số cơ quan của Đảng và Nhà nước ở Trung ương. Có thời gian ông làm thư ký riêng cho cố bộ trưởng Đoàn Trọng Truyến, Tổng thư ký Hội đồng Bộ trưởng.

Sau khi tốt nghiệp Học viện Chính trị cao cấp Nguyễn Ái Quốc (là khi trường đã đổi tên) cùng tôi , ông đã làm điều "chẳng giống ai" thời đó, là rời cái chức vụ cũ trước lúc đi học (ngang cấp vụ phó của bộ Nội Thương) sớm ra làm doanh nghiệp tư nhân. Ông cùng một số người đứng ra thành lập Công ty 3C đình đám một thời sau thời kỳ đổi mới. Ông làm Tổng giám đốc 3C rồi tiếp đó là Tổng giám đốc Ngân hàng Ngoài quốc doanh (VP Bank)...

Chúng tôi và nhiều người trong giới công nghệ thông tin ngày đó quen gọi ông là “ Hùng 3C” là vì vậy.

Sau đây là nội dung cuộc trao đổi giữa tôi với ông Bùi Huy Hùng nhân ngày đầu Xuân Mậu Tuất 2018.

- Nhà báo Quốc Phong: Chắc anh đã đọc bài viết về tướng Vịnh trên báo Thanh Niên các ngày 26-27.2 vừa qua. Anh em chúng tôi mới được biết rằng, anh có mối liên hệ gần gũi với tướng Nguyễn Văn Vịnh lúc sinh thời và có nhiều thông tin về ông. Đầu tiên, xin anh cho biết mối duyên nào đã đưa anh đến gần với tướng Vịnh?

- Ông Bùi Huy Hùng: (Cười…) Chuyện rất lý thú, khá dài, vừa tình cờ và vừa không tình cờ. Nó còn thú vị ở chỗ, cuộc gặp lần đầu của tôi với tướng Vịnh vào cuối năm 1975 không ngờ lại là bước ngoặt đối với cuộc đời tôi. Nói theo ngôn ngữ của đám lính trẻ thời đó, là một “chú đại bàng gẫy cánh rời khỏi bầu trời tự do”, tức lấy vợ.

Chuyện là trước đó vài năm, cha tôi, một quan chức ở tỉnh lẻ Vĩnh Phúc, là Trưởng ty lâm nghiệp thời ông Kim Ngọc làm Bí thư, bị các đồng chí của mình ở phía tỉnh Phú Thọ “đánh” tơi bời sau hơn 1 năm sáp nhập hai tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ thành tỉnh mới Vĩnh Phú. Ông bị kỷ luật mất chức tuy người ta chẳng tìm ra được chứng cứ gì buộc tội ông. Vào khoảng 1973-1974, cha tôi, người rất mê săn bắn, với khẩu súng săn 2 nòng cỡ 16 của Tiệp Khắc cũ do Thủ tướng Phạm Văn Đồng tặng vì có thành tích xuất sắc trong tổ chức thực hiện phong trào trồng cây gây rừng do Bác Hồ phát động, ông cưỡi xe máy đi lang thang các vùng đồng quê tỉnh Vĩnh Phúc. Rồi một hôm, ông vào hồ Đại Lải săn vịt, ngỗng trời,... Những đàn vịt trời, ngỗng trời vào sáng sớm mùa đông, thường bay từng đàn từ những cánh đồng ven sông Hồng thuộc huyện Mê Linh bây giờ đến hồ bơi lội. Tại đó, ông đã gặp tướng Vịnh.

Tướng Vịnh khi đó cũng đã bị kỷ luật, bị cách mọi chức vụ trong Đảng, Nhà nước và quân đội. Ngồi nhà mãi cũng buồn chán, thỉnh thoảng ông cùng vài người bạn đi săn cho khuây khỏa. Hai ông già đã gặp nhau tình cờ, không biết các ông có nói chuyện với nhau về công việc và nỗi oan trái của mình hay không, chỉ biết sau lần gặp đó họ đã kết thân với nhau. Tướng Vịnh xem cha tôi, người bạn mới, như người em (ông hơn cha tôi 4 tuổi), đặc biệt hai ông có cùng thú vui nên đã thường rủ nhau đi săn bắn ở nhiều nơi, trao đổi kinh nghiệm bắn chim, thú,...

Sau khi tốt nghiệp đại học ở Liên Xô về nước vào năm 1975, tôi thường từ thị xã Vĩnh Yên về Hà Nội để hỏi han về việc phân công công tác ở đâu. Có một lần cha tôi nhờ tôi đem đến ngôi nhà số 34A Cao Bá Quát một khẩu súng săn, dặn rằng gặp tướng Vịnh trả lại ông khẩu súng mà ông cho mượn dùng đã lâu. Tôi đã gặp ông lần đầu như vậy. Ông đã tiếp tôi ở phòng riêng trên gác hai, tự tay pha trà mời tôi uống với bánh kẹo. Ông đã rất cởi mở, thân tình, hỏi han tôi về việc học hành, về cuộc sống ở Liên Xô, về xã hội Xô viết đang xây dựng chủ nghĩa cộng sản như thế nào...

Tôi nhớ hôm đó tôi được ông tiếp chuyện khá lâu, ông cũng kể về chuyến đi sang Liên Xô cùng Bác Hồ và ông Lê Duẩn xin viện trợ vũ khí để đánh Mỹ, và chia sẻ cảm xúc về đất nước, con người Xô viết mà ông có dịp ghé thăm vào năm 1960.

Có điều thú vị là trong thời gian ông chuyện trò với tôi thì có một cô gái khá xinh xắn ra vào phòng vài lần và xưng hô với ông bằng ba, con... Sau này tôi mới biết đó là cô cháu gái, con của một bà chị của ông ở quê nhà (Nam Định) được ông đón về nuôi cho ăn học ở Hà Nội từ nhỏ.

-Thế rồi, có phải chính cô gái đó trở thành vợ anh không?

Ông Bùi Huy Hùng: (Lại cười...) Sau lần gặp đấy khoảng một tháng gì đó, ông tổ chức một cuộc đi săn ở vùng đầm hồ chiêm trũng ở huyện Mê Linh cùng với ông Song Tùng, Thứ trưởng bộ Lao động & TBXH và ông Trần Long, nguyên Giám đốc Công an Hà Nội, có đem theo cô cháu gái và mời tôi tham gia.

Từ đó, chúng tôi gần nhau. Một năm sau, vào đầu năm 1977, ông và cha tôi tổ chức lễ cưới cho chúng tôi tại chính ngôi nhà 34A phố Cao Bá Quát. Ông đã dành cho chúng tôi một căn phòng riêng tại ngôi nhà đó. Vậy là tôi trở thành người trong gia đình ông và được sống bên ông một thời gian. Ông rất dễ gần, trong công việc nghe nói rất nghiêm khắc và nguyên tắc, nhưng khi tiếp xúc với ông, tôi lại thấy ông rất hiền từ, mềm mỏng, tôi gọi ông là ba, xưng con.

- Thật thú vị, đúng như người ta nói gặp gỡ là duyên phận. Xin hỏi, thời gian anh gặp tướng Vịnh và sau đó được sống bên ông, có bao giờ anh được ông tâm sự về câu chuyện ông bị kỷ luật, về nỗi oan trái của mình không?

- Ông Bùi Huy Hùng: Bạn thử hình dung, trong khuôn viên ngôi biệt thự 2 tầng ở phố Cao Bá Quát có một cái vườn nhỏ. Vào khoảng 5 giờ sáng khi cả nhà vẫn còn chưa dậy thì có ông già (thực ra lúc đó tướng Vịnh cũng chưa thể gọi là già lắm với cách nhìn của chúng ta bây giờ) cặm cụi xới đất, chăm sóc, tưới nước cho mấy luống rau, trên đó ngoài vài loại rau phổ biến ngoài Bắc ra, ông còn trồng rau của miền Nam là hẹ và đậu bắp. Chắc là ai đó, trong số các chiến hữu từ miền Nam ra đã mang giống rau đó tặng ông.

Rồi tối muộn, trên gác thượng vắng vẻ, ông đi lại trầm tư. Ban ngày ông đọc sách, đôi khi thấy ông ngồi vào bàn làm việc viết gì đó. Ông rất ít khi ra ngoài, chủ yếu tiếp khách (mà cũng không nhiều) là những người thân quen bạn bè ở nhà.

Gần 3.000 ngày đêm như vậy.

Tất nhiên, chắc là vài năm sau khi bị đình chỉ công tác để kiểm điểm và bị điều tra (từ khoảng cuối năm 1968) ông đã ít nhiều nguôi ngoai, bắt đầu đi săn bắn ở các nơi để giải tỏa bớt nỗi đau. Vào những năm 1976-1977 tôi có dịp đi với ông vài lần, khi thì đi với những người bạn của ông như tướng Đinh Đức Thiện (nguyên Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần), ông Song Tùng, ông Long..., khi thì đi với mấy anh em trong gia đình tôi và bạn bè chúng tôi, có lúc đi xe ô tô, nhiều lần chúng tôi đèo ông bằng xe máy đi bắn sâm cầm vào mùa đông, bắn sít vào mùa hè, đi vào tận vùng Nho Quan, Gia Viễn - Ninh Bình rồi cả Thanh Hóa, Vĩnh Phú... Phải nói tướng Vịnh là một thợ săn rất giỏi, ông thực sự là một xạ thủ tài năng.

Ngoài cánh đồng thoáng đãng, bên sông, hồ lộng gió, tôi thấy ông vui vẻ, khỏe mạnh, tươi tỉnh, chuyện trò rất sôi nổi, ông nói chuyện về thơ văn, kể chuyện hài hước...

Về “vụ án xét lại, chống Đảng” mà lúc đầu điều tra người ta đã gán ghép cho ông, do đó bị kỷ luật rất nặng, ông không kể chuyện với ai, chắc vậy. Ông từng nắm nhiều trọng trách trong một công việc không được phổ biến rộng liên quan đến tổ chức, điều hành chiến tranh giải phóng miền Nam, có lúc với tư cách là Thường trực Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Quốc phòng, Phó Tổng tham mưu trưởng, ông còn phụ trách cả công tác tình báo quân đội, cho nên ông rất kín tiếng và nguyên tắc. Dù vậy, có lúc tôi được ông tâm sự, chia sẻ một số chuyện, đặc biệt trong một chuyến đi dài ngày với ông cùng cha tôi lên một tỉnh miền núi phía Bắc. Ngoài ra, sau này tôi cũng có ý thức tìm hiểu về chuyện của ông, qua một số chiến hữu, đồng đội cũ của ông, đặc biệt là được nghe chú Bảy Dự, người từng phụ trách công tác binh vận của Trung ương cục miền Nam, sau này là Phó Bí thư Thành ủy TP.Hồ Chí Minh, kể lại nhiều chuyện về ông. Tôi đã chuyện trò nhiều với bà Trương Thị Châu, người vợ gắn bó với ông từ khi còn ở chiến trường Đông Nam Bộ thời chống Pháp... cũng như qua những người thân khác của ông trong gia đình. Nhờ đó mà tôi có được khá nhiều thông tin về ông, về nỗi oan trái của ông để có thể chia sẻ với các bạn.

Chia sẻ những câu chuyện về tướng Vịnh, như về số phận một con người mà tôi rất kính trọng, về một vị tướng tài ba bị oan trái trong lịch sử nước nhà, tôi cũng có suy nghĩ riêng và muốn gửi vài thông điệp.

                                                                                                                                                           Quốc Phong