“Đọc thơ Đường luật “Nhật ký World Cup” của Hồ Văn Chi” – TG: Châu Thạch, Đà Nẵng
ĐỌC THƠ ĐƯỜNG LUẬT
“NHẬT KÝ WORLD CUP” CỦA HỒ VĂN CHI
Châu Thạch
World Cup là giải vô địch bóng đá thế giới, là giải đấu bóng do Liên đoàn Bóng Đá Quốc Tế (FIFA) tổ chức với chu kỳ 4 năm một lần cho tất cả các đội tuyển bóng đá quốc gia của những nước thành viên FIFA. Năm 2022 World Cup được diễn ra tại Qatar từ ngày 20/11 đến 18/12/2022. World Cup 2022 được nhiều chuyên gia đánh giá là giải vô địch bóng đá thế giới hay nhất lịch sử với 32 đội bóng đá từ 5 liên đoàn, 8 địa điểm thi đấu tại 5 thành phố chủ nhà, đội vô địch là Argentina, á quân là Pháp, thứ ba là Croatina, thứ tư là Maroc, số trận đấu là 64, số bàn thắng là 172, số khán giả 3.404.252, vua phá lưới Kylian Mbappé (Pháp), cầu thủ suất sắc nhất Lionel Messi (Argentina), thủ môn suất sắc nhất Emiliano Martinez (Argentina).
Trong không khí sôi động theo dõi World Cup của những người hâm mộ bóng đá toàn thế giới và trong nước, thì những nhà văn, nhà thơ cũng không tránh khỏi. Ngoài niềm vui theo dõi các trận đấu sôi nổi, còn có những niềm vui như dự đoán, bàn luận, họ còn có niềm vui sáng tác những bài thơ về World Cup, ghi nhật ký từng trận đấu, mở ra một đề tài mới cho thi ca, truyền nguồn cảm hứng thể thao đến cho người đọc.
Một trong những thi nhân thành công trong đề tài này là nhà thơ Hồ Văn Chi, Phó chủ tịch Hội Thơ Đường Luật Việt Nam, Chủ tịch Chi hội thơ Đường luật Đà Nẵng. Trong World Cup 21 năm 2018 tại Nga, nhà thơ Hồ Văn Chi đã bỏ công theo dõi 64 trận đấu để sáng tác hơn 70 bài thơ, xuất bản tập thơ với đề tài “Nhật Ký World Cup 21 Nga - 2018” để lưu làm kỷ niệm cho mình và tạo thêm niềm vui cho những ai yêu văn chương và yêu bóng đá. Qua World Cup 22 này, nhà thơ Hồ Văn Chi cũng theo dõi 64 trận đấu và viết nên “Nhật Ký FIFA World Cup 22 Qatar 2022”với 69 bài thơ. Đặc biệt, cả hai tập thơ Nhật Ký World Cup tác giả đều sáng tác theo thể thơ Đường Luật.
Kể từ khi người Việt sử dụng chữ quốc ngữ để ghi văn tự đến nay, các thể loại văn chương truyền thống đều phát huy giá trị của chính mình. Tuy nhiên thể thơ Đường Luật đã bị ngưng trệ một thời gian rồi phát triển lại trong những năm gần đây. Mỗi một thể loại trong hệ thống thành tựu văn chương Việt Nam có một vị thế riêng. Đối với thể thơ Đường luật, sự tao nhã và thanh cao là yếu tố luôn được khẳng định.
Về hình thức, thơ Đường luật có nhiều dạng, nhưng dạng "thất ngôn bát cú" (tám câu, mỗi câu bảy chữ) được xem là dạng chuẩn. Phải nói là nhà thơ Hồ Văn Chi mạnh dạn làm tiên phong trong việc sử dụng thể thơ này để tường thuật, để mô tả và để bình luận thể thao, vì thơ Đường luật bị gò bó bởi một hệ thống quy tắc phức tạp được thể hiện ở luật, niêm, vần, đối và bố cục, cần người sáng tác phải am hiểu luật thơ, phải có trình độ nghệ thuật cao thì mới cô đọng, làm súc tích được sự kiện diễn ra trên sân bóng đá trong những bài thơ bị gò bó câu và chữ.
Nhà thơ Hồ Văn Chi đã vượt qua những điều khó khăn nói trên, không những thành công ngoạn mục trong việc khái quát, hình dung, dự đoán tài tình và nhận xét tinh vi từng trận đấu của tác giả, ngoài ra ông đã thành công trong nghệ thuật sáng tác, đã cho người đọc thơ Đường luật, dầu hâm mộ hay ít hâm mộ bóng đá, đều có nhiều cảm xúc khi đọc tập thơ này.
Ta hãy thử đọc một vài bài thơ mà nhà thơ Hồ Văn Chi đã khái quát một vài trận đấu hấp dẫn, sẽ thấy nhà thơ đã đem sự lôi cuốn trên sân bóng đá vào vần thơ của mình như thế nào. Ngày hội bóng đá trên đất Qatar cho người xem chứng kiến nhiều cuộc so tài rất đáng xem, như trận đấu giữa Đức - Tây Ban Nha hay Anh – Pháp được đánh giá nằm trong danh sách các cuộc so tài hấp dẫn nhất World Cup 2022. Đọc bài thơ tường thuật trận đấu giữa hai đội bóng Anh - Pháp người không xem trận đấu cũng hình dung được cuộc chiến cam go của hai đối thủ cân tài ngang sức:
Ngang sức cân tài quá hiểu nhau
Công nhanh thủ vững xứng hàng đầu
“Tam sư” hảo thủ đang nhiều lắm
“Gà trống” thiên tài chẳng ít đâu
Bị rủi Anh đành ôm quả đắng
Gặp may Pháp mới thoát thần sầu
Nếu Kane chẳng vuột pha pen ấy
Cuộc chiến còn dài...sẽ biết nhau
Nhà thơ dùng từ “Tam sư” để chỉ đội tuyển Anh vì sư tử là biểu tượng của nước Anh. Từ năm 1949 trên ngực áo đội tuyển Anh luôn có biểu tượng 3 con sư tử. Cũng thế, “Gà trống” là biểu tượng của nước Pháp. Khi đội tuyển quốc gia Pháp thi đấu, mọi người trên thế giới đều gọi họ với biệt danh “Những chú gà trống Gô Loa”. Trong trận này, tỷ số 2-1 nghiêng về phía Pháp vì đội trưởng H. Kane của đội tuyển Anh đá hỏng quả penalty thứ hai ở phút 84.
Bài thơ tường thuật trận tứ kết giữa hai đội bóng quen mặt nhau Argentina – Hà Lan ở World Cup đã diễn đạt hội tụ đủ sự kịch tính, các bàn thắng và những tranh cãi nảy lửa trong lẫn ngoài sân cỏ. Bàn thắng tinh quái gỡ hòa 2-2 ở phút 90+11 của Wout Weghorst (Hà Lan) xứng đáng là pha dàn xếp đá phạt hay nhất World Cup 2022:
Bán kết chờ ai cuối cuộc này?
Binh hùng tướng giỏi khá đều tay
Siêu sao lão luyện tia đường bóng
Hảo thủ tinh ranh phất má giày
Nam Mỹ vượt lên gần suốt trận
Tây Âu gỡ lại khoảng bù giây
Luân lưu xuất sắc Tăng-Gô thắng
Khán giả La Tinh nước mắt đầy
Ở trận chung kết giữa Pháp và Argentina, nhà thơ Hồ Văn Chi đã tường thuật bằng hai bài Đường Luật liên vận. Bài đầu mô tả đầy đủ trận chiến 90 phút trên sân cỏ, bài sau kể lại gần như chi tiết những phút giây căng thẳng, hồi hộp của trận đá luân lưu đầy kịch tính. Người viết xin chép lại bài hai:
Đọ tài dẫn đến chấm thay phiên
Thắng bại đành trông kẻ gác đền
Đội yếu tinh thần hai trái trượt
Đoàn giàu bản lĩnh bốn bàn hên
Người ghi “hát - trich” đành ôm hận
Kẻ đoạt “luân lưu” được giải nguyền
“Bảy quả cầu vàng” càng vĩ đại
Kỳ tài bóng đá xứng đầu tiên.
“Hát-trích” (Hattrick) là từ trong bóng đá chỉ một cầu thủ ghi được 3 bàn thắng trong một trận đấu. Cầu thủ Mbappe của Pháp đã lập Hát-trích trong trận chung kết, giành giải vua phá lưới World Cup 2022. Cầu thủ Lionel Messi của Argentinađã 7 lần đoạt danh hiệu quả bóng vàng. Bài thơ không chỉ mô tả trận đấu chi tiết mà còn giới thiệu được lịch sử chiến công của cầu thủ và của đội bóng.
Công tâm mà nói, ai từng đọc “Nhật Ký World Cup 21 Nga - 2018” và “Nhật Ký FIFA World Cup 22 Qatar 2022” của nhà thơ Hồ Văn Chi phải thán phục về sự dẻo dai, bền bỉ theo dõi suốt những trận đấu với sự hiểu biết sâu xa về môn thể thao vua này. Không chỉ thế, nhà thơ Hồ Văn Chi còn có một trình độ cao về ngôn ngữ, một nghệ thuật sáng tác cao để làm mới thơ Đường luật thành thơ Việt Nam luật Đường. Qua hai tập thơ với gần 140 bài thơ Đường luật là thể thơ thường dùng chữ cầu kỳ, dùng điển tích khó hiểu, dùng đối ngẫu để gò các vế thơ vào trong khuôn thước đa đoan, thì nhà thơ Hồ Văn Chi đã tránh được hết để mỗi bài thơ nói về bóng đá nhẹ nhàng, thanh thoát chẳng khác chi một bài thơ lục bát hay một bài thơ mới, đưa người đọc hình dung được khung cảnh khác nhau của từng trận đấu, giúp người đọc hiểu biết thêm về những kiến thức trong nền bóng đá hấp dẫn này. Những điều đó chứa đựng trong hai tập thơ nhưng cũng thể hiện rõ ràng trong 3 bài thơ tiêu biểu mà người viết bài này đưa ra ở trên, một phần để minh chứng cho nhận xét của mình.
Có người nói một bài thơ bát cú giống như một bức tranh. Trong cái khung cảnh nhất định 8 câu 56 chữ, làm sao vẽ thành một bức tranh hoàn toàn, hình dung được ngoại cảnh của tạo vật và nội cảnh của tâm giới. Bởi vậy khi sáng tác phải sắp đặt các bộ phận cho khéo. Có bốn bộ phận là đề, thực, luận và kết. Ở bộ phận thực (câu 3 và 4) và luận (câu 5 và 6) phải dùng phép đối ngẫu trong đó đối thanh, đối ý, đối từ loại để cho các câu thơ đi song song với nhau từng cặp. Thật là khó khi làm một bài thơ về thể thao khô khan mà phải đưa ý tứ đối nhau vào hai vế thực và luận của bài thơ. Thế nhưng ở hai tập thơ trên đây, nhà thơ Hồ Văn Chi đã rất thành công trong các vế đối, không những ông dùng phép đối ngẫu nhuần nhuyễn mà còn dùng từ ngữ cho người không rành thơ Đường luật cũng rất dễ hiểu. Ta hãy thử đọc một vài cặp thơ đối của ông:
Trận 1
Quân vàng lấn lướt chừng dư sức
Đội đỏ hoang mang dễ mất đà
Thủ lĩnh “ba màu” ghi đúp quả
Cầu môn “hạt dẻ” thủng hai pha
Bài này viết về trận đấu Ecuador biệt danh ba màu mặc áo vàng và QaTar biệt danh hạt dẻ mặc áo đỏ.
Trận 62
Từng trải năm keo chưa thủng lưới
Mà qua bốn phút đã toang bài
Không cam lùi xuống như tăng một
Đã quyết bùng lên suốt hiệp hai
Đây là bán kết 2 giữa đội Pháp và Maroc. Maroc qua 5 trận trước bán kết chưa bị đội nào làm thủng lưới, ngoại trừ một bàn phản lưới nhà.
Trận 46
Đông Á quyết tâm không thể bại
Trung Âu giữ sức có gì sai
Đầu tăng một, một pha tan mộng
Cuối hiệp hai, hai cú đổi đời
(Đây là trận Hàn Quốc – Bồ Đào Nha. Tỷ số 2 – 1)
Kết luận: Người sáng tác thơ Đường luật thường dùng cụm từ “Chơi thơ Đường”. Chơi thơ Đường luật là một kiểu chơi đặc sắc, tao nhã đầy trí tuệ. Người Trung Hoa sản sinh ra thơ Đường luật nhưng người Việt Nam biết chơi thơ Đường luật hơn. Nhà thơ Hồ Văn Chi đã chơi thơ Đường luật một cách đam mê và tài hoa, ông là một trong những người có công phát huy, đổi mới và khuyến khích cho sự chấn hưng của thơ Việt luật Đường hiện nay. Nhà thơ đã xuất bản tập thơ Đường luật “Đọc Kiều” với 100 bài thơ sáng tác cho truyện Kiều của Nguyễn Du. Nhà thơ đã sáng tác tập thơ Đường luật “Mùa Phố Vắng” viết về dịch Covid hoành hành. Hiện nay nhà thơ đương viết cảm dịch “Thanh Hiên Thi Tập” và “Nam Trung Tạp Ngâm” của Nguyễn Du. Với tấm lòng yêu thơ Đường luật và yêu bóng đá, nhà thơ Hồ Văn Chi chính là người tiên phong kết hợp hai sân chơi về sức khoẻ và trí tuệ rất bổ ích, đem niềm vui thể chất và tinh thần đến cho con người. Ước mong tập thơ Đường luật “Nhật Ký FIFA World Cup 22 Qatar 2022” đến tay nhiều người và được ái mộ!
Đà Nẵng, ngày 21/12/2022.
Châu Thạch.