TẾT TRƯỜNG SƠN TÂY
Truyện ký của Nguyễn Đại Duẫn, Quảng Bình
Đã cuối tháng chạp mà nắng như đổ lửa. Nắng mùa khô ở Lào thật khó chịu, lúc thì nóng nực, lúc thì lất phất mấy ngọn gió khô khốc.
Ở quê tôi, có lẽ đang tiết mưa phùn gió bấc, trời se se lạnh. Những ngọn gió cuối đông rủ bớt những chiếc lá vàng chuấn bị đâm chồi nảy lộc đón xuân. Chắc mẹ còn cấy vội mấy sào ruộng khoán cho kịp chợ Tết, bố loay hoay chẻ lạt, hái lá dong chuẩn bị gói bánh chưng… mấy đứa em háo hức quần áo mới.
Không khí tết Việt ở đất Lào không mấy rộn ràng. Tết Lào đã qua lâu rồi nên người dân nước bạn Lào không quan tâm lắm đến những thay đổi của doanh trại bộ đội. Xung quanh doanh trại được vệ sinh sạch sẽ hơn. Trước cổng, những câu biểu ngữ đón xuân được căng lên khiêm nhường. Lá cờ Tổ quốc phần phật tung bay như đang vui lây không khí tết của các chiến sĩ xa nhà.
Phiên họp đột xuất của Tiểu đoàn bộ kết thúc trong không khí vui vẻ. Đồng chí tiểu đoàn trưởng kết luận:
- Được sự nhất trí của Sư đoàn, tiểu đoàn chúng ta sẽ cho một số đồng chí có thành tích xuất sắc được nghỉ phép về quê ăn tết.
Tiếng vỗ tay rào rào xen lẫn tiếng nói, tiếng cười ồn ã.
Phá vỡ không khí ồn ào, ông tiểu đoàn trưởng “e hèm” lên giọng:
- Như vậy tiểu đoàn chúng ta sẽ có 50 đồng chí được về tết, đó là những đồng chí có thành tích xuất sắc trong công tác, không quản mưa nắng bám trụ trên công trường, để làm xong cầu trước thời hạn. Riêng tiểu đoàn bộ gồm các đồng chí sau…
Thằng Sói - bạn cùng nhập ngũ - ngồi cạnh tôi nói chen ngang:
- Thế là thằng Đại đợt này không có danh sách được về rồi! Chiến sĩ “nuôi quân xuất sắc” làm sao bì được “ lính công trường” !
Cắt lời Sói, Tiểu đoàn trưởng nói: - Riêng đồng chí Đại, mặc dầu đạt Chiến sĩ xuất sắc nhưng vì tính chất công việc, đồng chí phải ở lại phục vụ tết cho đơn vị. Có gì tôi trao đổi sau!
Vậy là tôi không có danh sách về tết trong đợt này. Bao nhiêu dự định đều tiêu tan, nào là mua cho mẹ cân mì chính ăn tết, mua cho chị cái áo phông đỏ, đôi tông Lào về cho em, cho bố gói thuốc lá thơm, thế mà giờ đây… Lòng tôi như có cái gì đó nghèn nghẹn.
***
Ở đại đội làm cầu một thời gian, do công tác tích cực nên tôi được điều về làm quản lý bếp ăn tiểu đoàn bộ Tiểu đoàn 37. Công việc làm quản lý thật đơn điệu, xuất lương thực phẩm cho anh nuôi, ghi chép chi tiêu trong ngày, quyết toán lương phụ cấp tháng cho anh em đơn vị.
Thấy tình hình ăn uống của anh em thất thường, thức ăn không đủ ngon, cơm thừa nhiều, lãng phí. Để cải thiện bếp ăn, tôi đề xuất với thủ trưởng cho phép tôi và hai đồng chí nuôi quân ngoài công việc thường ngày chúng tôi sẽ chăn nuôi lợn, gà và trồng rau màu. Được thủ trưởng cho phép, các bộ phận ủng hộ, tôi và hai đồng đội bắt tay vào việc, làm chuồng trại, cuốc đất, vào bản mua lợn, gà giống. Với vốn hiểu biết trong sách vở và kinh nghiệm qua thực tế mấy năm dạy học, tôi áp dụng vào việc chăn nuôi lợn, gà, trồng rau cải, bầu bí, trồng chuối… Thằng Sói tuy hay dậy muôn, lười nghĩ nhưng đươc cái nó siêng năng tích cực lắm. Phân công việc gì nó cũng hoàn thành tốt đẹp. Đơn vị có thêm thực phẩm ngon, bữa ăn được cải thiện, sức khỏe của anh em có phần tăng lên rõ rệt. Thỉnh thoảng tôi và anh em nuôi quân còn đi lấy măng rừng, phơi khô dự trữ. Tôi được anh em đơn vị tín nhiệm bình chọn là “Chiến sĩ nuôi quân xuất sắc”.
***
Theo kế hoạch tôi cũng được theo xe “lên đường” về nước trong dịp này. Nhưng không phải về quê ăn tết mà về chợ Đông Hà mua một số thực phẩm, gia vị chuẩn bị cho đơn vị đón tết; đồng thời ghé Đăc K’rông - Hậu cứ của Trung đoàn - bắt mấy con bò, lợn được trung đoàn cấp tết cho tiểu đoàn.
Đúng 7 giờ 30 phút, xe chở các chiến sĩ về phép tết xuất quân lên đường. Chiếc xe tải chẳng có ghế ngồi. Mọi người đu bám tay vào mấy cọc sắt trần xe. Xe lắc lư, thỉnh thoảng qua ổ gà, xuống dốc, xe phanh đột ngột làm mọi người dúi dụi vào nhau. Đường nhiều chỗ làm chưa xong bụi cuốn lên mù mịt.
11h trưa, xe về đến Đông Hà, mọi người ra bến tàu để mua vé về quê. Đồng chí quân lực Trung đoàn dặn dò:
- Các đồng chí về ăn tết vui nhé, cho mình gửi lời chúc tết đến gia đình, nhớ trả phép đúng hạn! Riêng đồng chí Đại về Trạm Sư đoàn nghỉ, rồi đi mua thực phẩm, đợi anh em lên Đăc K’rông hai ngày sau quay lại.
Hai ngày, thế là mình có điều kiện tranh thủ “trốn” về nhà. Từ Đông Hà về quê chỉ 80 km, đi xe đò đến tối cũng về nhà, chơi với bố mẹ, chị em rồi vào cũng kịp, còn thực phẩm, gia vị về nhà mua thoải mái.
Đợi mua vé hơn một tiếng, nhờ được ưu tiên bộ đội đi công tác. Một chị xếp hàng sau tôi vừa đến lượt thì hết vé. Tay xách đồ, tay bế cháu nhỏ đang ngủ gà ngủ gật trong khổ sở. Tôi hỏi :
- Chị về đâu vậy?
- Về Đông Hới chú à! Đợi mua vé hai ngày rồi mà khách nhiều quá, xe chạy tết không đủ, mẹ con tui vất vưởng, cực hung !
Cầm tờ vé trên tay, lòng phân vân, mình không về thì tiếc lắm, mà thấy cảnh chị ấy tội quá. Thôi ! Đành lòng giúp cho chị ấy về quê coi như lấy phúc vậy !
- Thôi chị cứ cầm vé của em đây mà về. Có gì em mua rồi về sau !
- Không được mô chú ! Chú cứ về đi, chị chịu khó chờ, biết mần răng được !
Tôi nói mãi rồi chị cũng cầm vé, mừng quá chạy lên xe cho kịp. Tôi thẫn thơ mấy phút, quên bẵng hỏi tên chị.
Hai ngày trôi qua, xe đơn vị cũng vừa đến. Tôi sắp xếp hàng hóa gọn gàng, cẩn thận kẻo sợ mấy con bò giẫm đạp.
Xe chạy bon bon trên đoạn đường mới làm. Gió vi vu mơn man ùa vào ca bin, lòng tôi thấy nhẹ nhõm cất lên bài hát « Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây » . Bỗng phía trước có tín hiệu cho xe dừng. Lại ông tướng nào muốn gây sự đây ? Không phải, đó là xe của Sư đoàn bộ đi Đông Hà, bị thủng lốp xin cứu trợ. Thế là hì hà hì hục, mấy anh em tháo, lắp…mất mấy tiếng.
Về đến tiểu đoàn bộ thì trời nhá nhem. Mấy anh em lại khuân hàng, dắt bò lợn xuống xe rồi tranh thủ cấp hàng tết cho các đại đội.
Dắt con bò buộc vào gốc cây, tôi gọi thằng Sói :
- Này, cậu chăm sóc con bò « tử tế » nhé, mình đói bụng kiếm cái gì ăn đã !
Thằng Sói ừ rồi đi nhanh xuống bếp dọn cơm cho mấy người cùng ăn.
Sáng mai ngủ dậy, tôi ra chỗ buộc con bò. Quái lạ ! Không thấy nó đâu cả. Hôm qua mình buộc cẩn thận, còn dặn thằng Sói cho nó ăn kia mà. Giờ không biết nó đi đâu, hay là mất cắp ?
Tôi gọi thằng Sói, hai đứa đi tìm quanh quất. Chẳng thấy. Tôi hỏi :
- Thế hôm qua mày có cho nó ăn uống gì không ? Thằng Sói ư hử :
- Tao quên mất, ham nghe đài đọc chuyện Thủy Hử ! Bây giờ tính sao đây ?
Tôi và nó lên báo cáo thủ trưởng. Thủ tướng mắng cho một trận té tát :
- Chỉ việc buộc con bò mà cũng không xong ! Các cậu biết hôm nay là ngày hai mươi mấy tết không ? Tôi nhìn nó, nó nhìn tôi, hai chín tết rồi đó. Rồi nó xin lỗi thủ trưởng do nó gây nên vụ này chứ không phải tôi.
Đơn vị tổ chức đi tìm. Té ra « cu cậu» đói và khát nên bứt dây ra bờ suối uống nước, bị vướng dây vào gốc cây. Anh Viên trong bộ phận hậu cần vào mở dây, nhưng vừa vào gần nó, đôi sừng nhọn hoắt giơ lên, hai chân trước chồm vào anh suýt nữa bị nạn. Cuộc vật lộn với nó cũng gần mươi phút. Anh Minh, bộ phận tham mưu cầm một sợi dây dài quăng vào hai chân, hai người cầm hai đầu dây giật mạnh, con bò ngã khịu xuống. Anh Minh lấy súng cho nó một phát đạn vào đầu, con bò giãy giụa rống lên và trợn mắt nằm chịu chết. Nhìn đôi mắt trợn trừng thấy tội nghiệp quá, nhưng cái kiếp của nó trời sinh ra đành chịu vậy.
Rồi ai vào việc nấy, người làm thịt bò, làm lợn, người gói bánh…Không khí thật rộn ràng vui vẻ.
Chiều Ba mươi tết, tiểu đoàn bộ tổ chức giao hữu bóng đá với Đại đội 1. Đội bóng Tiểu đoàn bộ chúng tôi là một đội bóng đá « tổng hợp ». Lính già có, trẻ có, có anh đá tạm được, người thì « chập chọang »… Đội bóng đá của Đại đội 1 toàn lính trẻ sung sức, lại có anh Thế đại đội trưởng, một tay sút cự phách. Thôi ! Đã gọi là giao hữu thì tính toán so đo làm gì.
Tôi được vào chân thủ môn, tuy bắt không dính bóng lắm, nhưng được cái bình tĩnh, chắc chắn. Cuộc chơi đang vui, quả bóng vào chân Đại trưởng Thế trong tầm sút. Vèo, quả bóng bay vào ngực tôi đánh hự một tiếng. Tôi ôm gọn quả bóng và ngất xĩu đi mấy phút. Thế là mọi người xúm lại sơ cứu và bế tôi về phòng.
Trận đấu lại tiếp tục. Khi tôi tỉnh lại thằng Sói vào xem tôi có làm sao không. Thấy tôi đã bình phục nó thông báo kết quả tỉ số là 1:1. Nó nói, sau khi tôi vào nghỉ thế trận mất cân bằng do thủ môn mới bắt không chuẩn nên bóng vào lưới. Nhưng vì đeo đôi dày cao cổ vướng víu nên anh Thế tháo dày, vô ý đá phải hòn đá, máu chảy và đau nên đội hình lại chuyển thế lệch về Tiểu đoàn bộ.
Đêm Ba mươi tết, không khí đón giao thừa thật vui. Các anh em trong đơn vị tổ chức hái hoa dân chủ. Những bài thơ, bài hát về mùa xuân rộn rã vang lên trong không khí đón giao thừa. Sau đó anh em quây quần bên chiếc Rađiô lắng nghe lời chúc tết của Chủ tịch nước.
Sáng Mồng một tết. Mọi người tập trung về hội trường đông đủ để nhận nhiệm vụ. Mặc dù làm quản lý nhưng tôi được phân công phụ trách trang trí hội trường vì có năng khiếu cắt, vẽ. Việc bếp núc giao cho thằng Sói phụ trách cùng với bộ phận hậu cần.
Ai nấy vào việc. Trên bục sân khấu hội trường, chân dung ảnh Bác đặt ngay ngắn dươi lá Quốc kỳ đỏ thắm. Phong màn nỗi bật câu khẩu hiệu : « Chúc Mừng Năm Mới – Xuân Quý Hợi, 1983 » với phông chữ mềm mại như đang bay múa trong gió. Cành đào, cành mai tự tạo bằng cây rừng, hoa làm bằng giấy màu ngũ sắc cũng gần như thật, được đặt đối xứng hai bên cánh gà. Sau vách hội trường là câu khẩu hiệu : « Mừng Đảng, mừng xuân, đồng khởi ra quân, lập công thắng lợi ». Đang phân vân chưa biết để mấy giò phong lan ở đâu thì thằng Sói hớt hải chạy lên :
- Nguy rôi, nguy rồi Đại ơi !
- Cái gì, nguy cái gì ? Tôi hỏi
- Nồi cơm bị khê rồi !
Quái ! Trong kế hoạch có nấu cơm đâu. Thằng Sói nói, thủ trưởng bảo có mấy cân gạo tám xoan, nấu mời khách kẻo bạn Lào họ ăn nếp quen rồi, bây giờ nấu cơm để đổi món.
- Thôi ! Cậu yên tâm đi. Ra thay nồi cơm, vào chỗ anh Viên trưởng bộ phận hậu cần, hôm qua vợ anh ấy có gửi làm quà mấy cân gạo tám xoan đang còn thơm lừng đó. Làm nhanh lên kẻo không kịp.
Nó mừng quýnh, không kịp cảm ơn tôi rồi chạy vụt đi.
Đến 10 giờ trưa, mọi việc đâu vào đấy. Mâm cỗ vừa dọn lên thì đoàn khách của Bản Đông cũng vừa đến. Những câu chào hỏi của khách và chủ vui nhộn trong khung cảnh nghiêm trang, ấm cúng. Ông trưởng bản bắt tay mọi người, miệng luôn nở nụ cười : - Xăm - bai - đi, xăm - bai - đi (xin chào)! Chúng tôi cũng nhiệt tình đáp lễ : Khop chay, khop chay (cảm ơn) !. Trong số đại biểu đến dự tôi có quen chị Bun Thoong, chị đã từng học Trường sơ cấp thương nghiệp ở Đồng Hới trong những năm 74-75. Chị nói tiếng Việt rất chuẩn và hát hay. Chị nhìn tôi gật đầu chào.
Có chút hơi men, tiếng cụng ly chúc tết, tiếng cười nói như có phần rôm rả hơn. Một cái tết tuy đơn giản nhưng đầy ý nghĩa tình đồng đội, tình Quốc tế cao cả. Sau bữa tiệc là tiết mục văn nghệ tự diễn. Không có đàn, trống, anh em lấy soong nồi, bát đũa khua nhịp. Tiếng leng keng, loong coong rộn rã giữa ban trưa nóng nực, nhưng ai nấy cũng thấy dễ chịu như mình đang tết ở quê nhà.
Vậy mà đã gần 40 năm đi qua. Mỗi khi gặp lại nhau, chúng tôi luôn nhắc về kỷ niệm của một cái tết trên đất nước bạn Lào. Những tình cảm về đời lính, tình cảm với dân bản Lào, kỷ niệm về cái tết năm nào vẫn còn in đậm trong ký ức của chúng tôi.
Tết năm nay, thằng Sói dẫn con, cháu nó về nhà tôi ăn tết. Bên mâm cỗ, cả hai gia đình quây quần đoàn tụ vui vẻ. Hai đứa chúng tôi ôn lại những kỷ niệm đẹp đẽ trong những năm tháng binh nghiệp cho các con nghe. Nó nhắc lại chuyện nồi cơm khê, chuyện con bò sổng dây…một cách say sưa. Rồi nó trầm ngâm :
- Tao kể chuyện những ngày quân ngũ, chuyện tết trên đất bạn Lào cho con nghe. Các con nó bảo, bố không kể chuyện cổ tích đấy chứ ? Nói đến đây, thằng Sói cao giọng :
- À ! Phải rồi, mày phải viết, viết về những người lính Trường Sơn, viết những kỷ niệm về tết ngày xưa, nếu không bọn trẻ bây giờ nó không biết chúng mình đã gian khổ như thế nào để chúng nó mới có cuộc sống tươi đẹp như ngày hôm nay.
Ngoài đường, những đoàn người áo quần đủ sắc màu đi mừng xuân vang tiếng nói cười rộn rã. Trời rắc nhẹ hạt mưa bụi trên nụ đào, nụ mai càng tăng thêm vẻ đẹp long lanh của những cái tết thanh bình.