GÓC KHUẤT
PHÍA SAU NGƯỜI ANH HÙNG
Truyện ngắn của Hoàng Văn Kính
Phải mất hơn 40 năm, chúng tôi mới có dịp trở lại thăm chiến trường xưa. Đại tá Oanh được chúng tôi tiến cử làm chỉ huy xe. Lúc xe xuất phát anh đề nghị: Trên hành trình, mỗi người phải kể một câu chuyện kỉ niệm sâu sắc nhất gắn với một đia danh trên đường 20 Quyết Thắng.
Sôi nổi, xúc động, có cả tiếng cười sảng khoái và những giọt nước mắt ngậm ngùi thương nhớ đồng đội. Nhiều câu chuyện cảm động về nghĩa tình đồng đội, về lòng dũng cảm và trí thông minh khi đương đầu với máy bay Mĩ, về sự hy sinh, gian khổ những ngày đầu mở tuyến…Nhớ nhớ, quên quên chuyện của một người lại thành của nhiều người mãi mới đến được hồi kết.
Mọi thứ đã thay đổi, con đường uốn lượn đẹp như một dải lụa. Những chiếc cầu bê tông thay cho ngầm đá lổn nhổn, trơn trượt. Đồi núi trùng điệp, phủ một màu xanh ngút ngàn đẹp như một bức tranh sơn thủy. Bóng dáng của chiến tranh chỉ còn hiện hữu qua mỗi câu chuyện đồng đội kể cho nhau nghe.
Tôi thả hồn vào cảnh đẹp của thiên nhiên, miên man với ngổn ngang những kỉ niệm buồn vui trên từng cây số.
Ngồi cạnh tôi trong suốt cuộc hành trình là Đại tá Hoàng Đính quê Ninh Bình. Hồi ở chiến trường tôi là trợ lí thống kê của Đại đội do anh làm Đại đội trưởng. Khi xe đổ đèo ở km 68, còn một chặng ngắn nữa là leo dốc lên hệ thống trọng điểm liên hoàn A.T.P thì tôi gợi ý:
- Những câu chuyện của một thời bác Đính sống và chiến đấu rồi làm chỉ huy ở đây chúng em đã được đọc qua một loạt bài viết đăng trên báo điện tử của Hội Trường Sơn Việt Nam, trong mục “ Ký ức còn mãi”. Em được biết hồi còn là “lính tráng” bác có một mối tình rất đẹp, rất lãng mạn, nhưng cũng rất bi hùng, em đề nghị bác kể cho cả xe cùng nghe.
Mọi người vỗ tay tán thưởng.
Được biết đấy là câu chuyện riêng tư đã chôn chặt trong lòng anh suốt 50 năm qua. Bởi nó liên quan đến người đã hy sinh nên anh do dự. Tôi động viên:
-Anh cứ kể cho mọi người nghe đi, tuy là chuyện tình cảm nhưng em tin rằng mọi người sẽ có dịp hiểu hơn về con người chị Liệu, người mà bọn em không có may mắn được gặp mặt nhưng rất ngưỡng mộ. Hiểu thêm về chủ nghĩa anh hùng, bản lĩnh và lòng vị tha của chị dưới góc độ tình cảm.
Tần ngần một lúc như để hồi tưởng lại rồi anh thong thả kể:
-Vâng. Đấy là mối tình đầu và ở đấy có cả nụ hôn đầu đời của tôi. Là cái chết bi tráng của người con gái mà tôi hết mực yêu thương và kính trọng.
Liệu hơn tôi 5 tuổi. Gương chiến đấu dũng cảm cửa chị đã vang vọng cả tuyến đường 20 từ khi tôi còn là Thanh niên xung phong ở đội 325. Lúc tôi được điều động, bổ xung về làm lính C5 thì Liệu đã là cán bộ tiểu đội. Dưới con mắt của tôi chị là một thần tượng. Giỏi giang, mẫu mực, can trường. Chị rất đẹp, người dỏng cao, da trắng hồng, mũi cao, mái tóc dầy và đen óng. Đặc biệt đôi mắt chị đẹp lắm, chỉ nhìn vào đấy đã thấy ánh lên sự bao dung và lòng nhân từ. Hồi ấy C5 có đội văn nghệ khá nổi tiếng. Chị là một nòng cốt đàn giỏi, hát hay đã từng đi biểu diễn cả ở Quảng Bình, Hà Tĩnh. Nhưng trên hết chị là một người lính vô cùng dũng cảm, thông minh, hết lòng thương yêu đông đội. Nhiều lần trong những tình huống hiểm nghèo chị đã tình nguyện giành lấy phần nguy hiểm nhất cho riêng mình. Chả thế mà mùa khô 1966-1967 chị được bầu đi dự và báo cáo điển hình tại Đại hội chiến sỹ thi đua của Bộ Tư lệnh 559 tổ chức ở Hương Đô, huyện Hương Khê – Hà Tĩnh. Chị vinh dự được Bác Hồ gửi tặng Huy hiệu của Người. Chị là một tấm gương sáng được nêu gương cho toàn tuyến học tập. Sau này chị được Chủ tịch nước truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.
Tôi với chị cùng một Tiểu đội. Chẳng hiểu sao chị lại rất quý tôi (mà tôi cũng chưa bao giờ tìm hiểu điều ấy cả). Nhiều lần đi trinh sát, đi đánh bom chị hay gọi tôi đi cùng. Chị xưng hô với tôi bằng tên chị và gọi tôi là anh, còn tôi xưng hô với chị là tôi và chị, cũng có khi gọi theo tên chị. Có chuyện gì vui buồn chị hay tâm sự với tôi. Xét trên tất cả mọi khía cạnh chị đều hơn tôi, khiến tôi vô cùng ngưỡng mộ chị.
Một buổi tối cùng trực chiến trong một căn hầm trên cua chữ A, tôi thây tâm trạng chị không được vui, nét mặt đượm buồn, ít nói hẳn đi. Linh cảm cho thấy có chuyện không hay, tôi liều hỏi:
-Chị có chuyện gì à, sao hôm nay trông mặt mũi ỉu như bánh đa nhúng nước vậy. Chị lấy tay dụi lên 2 khóe mắt:
- Hôm nay chi bộ họp xét kết nạp đảng viên mới, Liệu bị loại ra khỏi danh sách rồi.
-Tại sao thế? Chị mà không được thì còn ai xứng đáng hơn nữa.
- Chuyện này dài lắm, hôm nào Liệu kể cho anh nghe. Thôi nghỉ đi, lỡ đêm nó đánh còn có sức mà chống trả.
Tầm 9h sáng hôm sau Liệu cùng cả Tiểu đội phải mở rộng một đoạn đường mấy hôm trước bị trúng bom. Trong lúc đang thi công thì bị một loạt bom tọa độ. Đất từ ta luy dương đổ xuống. Cả Tiểu đội an toàn, chỉ thiếu mỗi chị. Chúng tôi tá hỏa đào bới tìm được chị bị đất vùi người mềm oặt, mắt nhắm nghiền, hơi thở yếu ớt, máu từ 2 bên mũi gỉ ra. May mà chỉ bị sức ép của bom, trên người không có vết thương nào. Tôi xung phong cùng 2 chiến sỹ nữa thay nhau đưa chị về đội phẫu Tiểu đoàn cách xa đến 7-8 cây số.
Đường cáng thương đi luồn trong rừng vừa hẹp, vừa dốc. Chúng tôi chạy một lèo không nghỉ. Tôi cầm chiếc khăn xoa thi thoảng lại phải lau máu tươi từ trong mũi chị gỉ ra. Thương chị quá, mảnh mai, yếu ớt, nhiều lúc tôi muốn ôm chặt lấy chị mong truyền sang một chút hơi ấm, tăng thêm nghị lực để chị vượt qua thời khắc này. Những lúc tỉnh lại, chị đòi xuống đi bộ, có lúc phải dừng lại thuyết phục chị cứ nằm yên trên cáng. Chúng tôi phải chạy đua với thời gian.
Để lại chị ở trạm phẫu, trước khi chia tay, chị mở mắt, nắm chặt lấy tay tôi như muốn kéo lại, miệng như muốn nói điều gì nhưng không ra tiếng, mắt đẫm nước. Một tay chị giữ chặt chiếc khăn xoa còn dính đầy máu.
15 ngày sau Liệu được xuất viện, nhưng Chính trị viên bắt chị phải nghỉ tại bản doanh của đơn vị thêm một tuần nữa để hồi phục sức khỏe.
Hồi ấy đang là cuối mùa mưa nên nắng mưa thất thường. chúng tôi được thay phiên về đơn vị tắm giặt, mỗi Tiểu đội một lần chỉ môt người. Chẳng hiểu sao Liệu lại biết hôm ấy tôi về nên chị ra đón từ cổng. “Tay bắt, mặt mừng”, chị khoe đã khỏe hẳn, thủ trưởng đã đồng ý hết tuần tới chị sẽ ra mặt đường. Tối hôm ấy tôi sang chơi bên lán của chị. Và chị đã kể cho tôi nghe cái lí do tại sao chị không được kết nạp vào Đảng.
Hóa ra chỉ vì cái bản lý lich chị có bố di cư vào Nam không rõ tung tích (cái tì vết ấy còn đeo đuổi chị đến mãi sau này) mà năm lần, bẩy lượt mỗi khi mang ra xem xét người ta đều kết luận chị không đủ tiêu chuẩn vì có ông bố phản động theo giặc. (Sự thực bố chị vào Nam năm 1955 lúc đó chị mới 10 tuổi. Ông ra đi bởi lo sợ sắp tới có cải cách ruộng đất, nếu bị liệt vào diện cường hào thì ông sẽ bị đấu tố vì trước đây có thời kì làm chức Trưởng bạ ghi chép sổ sách cho xóm làng nhưng không độc ác với dân làng. Vào Sài Gòn ông đi làm hộ lí cho Viện Dưỡng thiện Phú Mĩ do một bà sơ quản lí. Ông ốm mất trước ngày Sài Gòn được giải phóng). Sự thật này bản thân Liệu cũng không biết, chị chỉ nghe người ta nói bố là kẻ phản động. Còn tôi mãi sau này mới biết.
Chị nói chuyện với tôi trong nước mắt và tiếng nấc sụt sùi. Chị kể nhiều về những kỉ niệm với gia đình, với người cha mà chị hết lòng yêu quý. Tuyệt nhiên tôi không thấy chị than vãn, thở dài hay trách móc gì người cha thân sinh ra mình. Tôi cảm nhận được trong sâu thẳm con tim của chị những gì yêu thương nhất chị dành cả cho cha. Chị cũng không hề phàn nàn chuyện không được kết nạp vào Đảng. Chị bảo: Đấy là việc của tổ chức và coi đó như một thử thách phải luôn phấn đấu để vươn lên.
Rồi ôm lấy tôi chị khóc nấc lên, thương chị quá tôi cũng khóc theo.
Ôi cái lí lịch. Có một thời với người này nó là bệ phóng, là bà đỡ, còn với người kia nó là vật cản, đầy đọa vùi dập ước mơ và hoài bão của biết bao nhiêu con người ưu tú.
Tôi định nói mấy câu an ủi, nhưng nghĩ lại mọi lời động viên với chị đều là thừa. Có lẽ không gì có thể cản bước đi và vùi dập được chị.
Chị cầm chiếc khăn xoa mà hôm nào tôi lau máu cho chị đã ướt đẫm nước mắt. Chị bảo: Liệu giữ chiếc khăn này của anh để làm kỉ niệm.
Tình cảm giữa tôi với chị cứ thế nhân lên theo thời gian. Có cơ hội là tôi và chị lại gặp nhau chia sẻ mọi chuyện vui, buồn, động viên nhau cùng phấn đấu.
Một hôm sau buổi trực đêm chúng tôi hẹn gặp nhau. Chờ cho mọi người về trước tôi với chị dắt tay nhau vào một tán cây. Ôm lấy tôi, chị nói lời yêu rồi đặt lên môi tôi một nụ hôn. Nụ hôn đầu tiên trong đời tôi…Chúng tôi về muộn, ăn cơm muộn và đi ngủ muộn.
Hôi ấy cả Trung đội nằm trong một cái hang sâu dưới lòng đất. Hang hẹp nên chỉ có 2 dẫy giường dài nằm chung. Tôi và chị 2 Tiểu đội trưởng nên xung phong nằm cạnh nhau, mỗi người một chăn riêng biệt. Hôm ấy lúc đi ngủ chị luồn tay sang nắm lấy tay tôi kéo sát về phía chị. Cái cảm giác lần đầu được yêu, được hôn, được chạm tay vào một người con gái khiến tôi bồi hồi không sao ngủ được. Tôi yêu chị nhưng lại mặc cảm như người có lỗi vì ở thời điểm ấy tình yêu trai gái như một tội đồ, bị dị nghị, ghẻ lạnh, vụng trộm không dám công khái.
Hôm đi trực, chị hỏi tôi: Anh có nghe dư luận đang nhỏ, to chuyện của Liệu với anh không? Anh có sợ không?
Tôi bảo: Chỉ sợ ảnh hưởng đến Liệu thôi.
Chị nói: Mình có làm điều gì sai trái đâu mà sợ. Tình cảm riêng mình đừng để ảnh hưởng đến nhiệm vụ. Tình yêu trai gái đâu có tội tình gì phải không anh!
Chuẩn bị bước vào mùa khô năm 1967, chị nhận được quyết định điều động lên Bộ Tư lệnh. Chiều hôm trước khi đi đơn vị có tổ chức bữa ăn tươi chia tay chị. Chính trị viên Đại đội thay mặt đơn vị chúc chị thượng lộ bình an, giữ vững truyền thống C5, về đơn vị mới phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đến lần mình chị hứa sẽ không phụ lòng tin của đơn vị…
Tôi hẹn gặp chị ở một con suối nhỏ, kín đáo. Có nhiều chuyện muốn tâm sự với chị, nhưng đến lúc chỉ có 2 người thì chẳng nói được gì. Ngồi xuống cạnh mép nước, tôi vòng tay qua vai kéo chị lại sát mình rồi thơm lên má chị…Chị thủ thỉ:
-Anh đừng buồn, Liệu yêu anh và Liệu biết anh cũng dành cho Liệu những tình cảm như thế. Liệu chẳng muốn đi đâu cả chỉ muốn ở lại đơn vị, được ở gần anh. Nhưng đang là chiến tranh việc đi thì cứ phải đi. Chẳng biết sau này chúng mình sẽ thế nào nên anh đồng ý với Liệu nhé, mình không hẹn hò, cũng đừng thề thốt với nhau gì cả. Điều nên làm là luôn luôn nhớ về nhau, cầu mong cho nhau mạnh khỏe, sống sót sau chiến tranh và phải hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ. Số phận dù có nghiệt ngã đến mấy thì cũng phải sống và không ai được đầu hàng, gục ngã. (Nói điều ấy bởi chị biết tôi cũng có một hoàn cảnh và bản lí lịch “không được trong sạch lắm”, tuy nhiên cái “ tì vết” của tôi không oan nghiệt đến mưc như của chị, nhưng mỗi lần phải đặt lên bàn cân thì bao giờ cũng bị trừ điểm, thậm chi có lần bị trừ rất nhiều điểm).
Chúng tôi ngồi với nhau cho đến lúc chiều muộn. Liệu giục đi về kẻo đơn vị lại ầm lên. Chúng tôi chia tay trong nụ hôn nồng thắm.
Tôi không ngờ đấy là lần cuối cùng chúng tôi gặp nhau. Trong thời gian công tác ở Bộ Tư lệnh chị gửi cho tôi 2 lá thư tay rồi tôi không còn nhận được tin tức gì về chị. Mãi năm sau tôi mới được tin chị đã anh dũng hy sinh trong một trận bom B52 rải thảm.
Và cũng từ đấy cho đến tận bây giờ trong trái tim tôi luôn thắp một nén tâm nhang thành kính tưởng nhớ chị. Thú thực nhiều lần tôi cũng đã suy ngẫm về tình cảm giữa tôi với chị. Có lẽ không đơn thuần chỉ là tình yêu trai gái mà nó là kết tinh của sự đồng cảm, chia sẽ, tình chị em và sự quý trọng, tin tưởng lẫn nhau…
Câu chuyện anh Đính kể có lẽ đã gây súc động, cả xe im lặng như cùng anh trải qua một mối tình đẹp, bi tráng.
Nghe kể song, cả xe lại rôm rả hẳn lên. Mỗi người một ý nhưng tựu trung lại là lòng kính phục, tình yêu thương và sự tiếc nuối họ dành cho chị. Ngồi ở ghế trước, giọng anh Bắc trầm hẳn xuống: Qua câu chuyện này mình mới hiểu thêm được con người chị Liệu. Cả trong góc khuất chuyện riêng tư ở chị cũng sáng lên bản chất của người Anh hùng. Thương chị quá, số phận sao quá nghiệt ngã với chị. Rồi anh quay mặt đi, rút vội chiếc khăn xoa lau lên hai khóe mắt.
Lên cua chữ A thì xe dừng lại. Tất cả đều xuống xe. Anh Đính giới thiệu với mọi người nơi chị Liệu đã có sáng kiến phá bom nổ chậm, nơi chị đào hầm chui xuống gầm quả bom nổ chậm để đặt bộc phá, nơi chị bị bom vùi…mặc dù thời gian đi qua đã xóa sạch mọi dấu tích.
Chuyến đi đã gợi nhớ lại trong mỗi chúng tôi nhiều kỉ niệm nhiều bài học sâu sắc của một thời chống Mĩ cứu nước trên đường 20 Quyết Thắng.
Đại tá HVK