HỘI TRUYỀN THỐNG TRƯỜNG SƠN
ĐƯỜNG HỒ CHÍ MINH VIỆT NAM
-------------
"TỰ HÀO 65 NĂM TRƯỜNG SƠN HUYỀN THOẠI"
ĐỀ CƯƠNG TÓM TẮT
TUYÊN TRUYỀN KỶ NIỆM 65 NĂM
NGÀY TRUYỀN THỐNG
BỘ ĐỘI TRƯỜNG SƠN HUYỀN THOẠI
(19-5-1959 – 19-5-2024)
LỜI NÓI ĐẦU
Năm 2024, Bộ đội Trường Sơn, Hội Truyền thống Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh Việt Nam và Binh đoàn 12 kỷ niệm lần thứ 65 năm Ngày mở đường Hồ Chí Minh – Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn (19/5/1959 * 19/5/2024). Đây là Ngày truyền thống thật đáng tự hào của các chiến sĩ, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến Trường Sơn – những người đã xây dựng nên huyền thoại của Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh năm xưa.
Để tuyên truyền, giáo dục cho các hội viên Hội Trường Sơn Việt Nam về lịch sử, chiến công và những đóng góp vĩ đại của Bộ đội Trường Sơn trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của dân tộc, Hội Trường Sơn Việt Nam đã xuất bản nhiều tài liệu, như: Đề cương tuyên truyền 55 năm Bộ đội Trường Sơn (2014); 60 năm Bộ đội Trường Sơn Anh hùng (2019), 10 năm Hội Trường Sơn Việt Nam (2021)…cùng nhiều tài liệu và những cuốn sách khác về Trường Sơn và Hội Trường Sơn Việt Nam, cung cấp cho đơn vị các cấp trong cả nước.
Kỷ niệm 65 năm Ngày Mở đường Hồ Chí Minh – Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn vào năm 2024, Hội Trường Sơn Việt Nam cho biên soạn và phát hành cuốn “ĐỀ CƯƠNG TÓM TẮT TUYÊN TRUYỀN KỶ NIỆM 65 NĂM NGAỲ TRUYỀN THỐNG BỘ ĐỘI TRƯỜNG SƠN HUYỀN THOẠI”. Tài liệu này được biên tập theo một cách nhìn mới về lịch sử xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Bộ đội Trường Sơn Anh hùng và huyền thoại. Cuốn sách sẽ giúp người đọc tiếp cận một cách cô đọng, dễ hiểu về Trường Sơn. Từ đấy càng thêm tự hào để tiếp tục phát huy bản chất, truyền thống của Trường Sơn anh hùng. Và đặc biệt, cuốn Tài liệu sẽ giúp ích thiết thực để cán bộ, hội viên Trường Sơn làm cơ sở nói chuyện, tuyên truyền về Trường Sơn cho thế hệ trẻ và các đối tượng khác trong xã hội...
Ban Thường vụ Hội Trường Sơn mong các cấp Hội, các đơn vị truyền thống trong cả nước sẽ sử dụng hiệu quả cuốn tài liệu này trong dịp kỷ niệm ngày trọng đại của Bộ đội Trường Sơn và Hội Trường Sơn Việt Nam trong năm 2024.
Trân trọng giới thiệu cuốn Tài liệu “TỰ HÀO 65 NĂM TRƯỜNG SƠN HUYỀN THOẠI" (ĐỀ CƯƠNG TÓM TẮT TUYÊN TRUYỀN KỶ NIỆM 65 NĂM NGAỲ TRUYỀN THỐNG BỘ ĐỘI TRƯỜNG SƠN HUYỀN THOẠI) với các cấp Hội, các đơn vị truyền thống và các đồng chí hội viên cả nước.
Chủ tịch Hội TSVN
Thiếu tướng Võ Sở
Đoàn 559 và Ngày thành lập.
Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa II (tháng 1 năm 1959) về nhiệm vụ cơ bản của cách mạng miền Nam, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã quyết định thành lập Đoàn công tác Quân sự Đặc biệt làm nhiệm vụ chi viện lực lượng và vật chất cho cách mạng miền Nam.
-Ngày 19 tháng 5 năm 1959 – sinh nhật lần thứ 69 của Bác Hồ được lấy là Ngày thành lập Đoàn Công tác quân sự Đặc biệt.
-Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đặt tên Đoàn Công tác quân sự Đặc biệt là Đoàn 559 (viết tắt tháng và năm kỷ niệm Ngày sinh của Bác).
-Ngày 19/5/1959 trở thành Ngày truyền thống của Đoàn 559 – Bộ đội Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh.
Tên gọi các thời kỳ của Đoàn 559.
Có 3 tên gọi khác nhau của Đoàn 559 – Bộ đội Trường Sơn. Xin nói và viết theo đúng tên gọi theo thời gian:
-Từ khi thành lập (19/5/1959) đến 3/4/1965, Đoàn có tên gọi là Đoàn 559 (tương đương cấp sư đoàn).
-Ngày 3/4/1965, Quân ủy Trung ương và Bộ quốc phòng quyết định đổi tên Đoàn 559 là Bộ Tư lệnh 559. Và nâng cấp lên tương đương cấp Quân khu.
-Từ ngày 29/7/1970, được Bộ Chính trị phê duyệt, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng quyết định đổi tên Bộ Tư lệnh 559 thành Bộ Tư lệnh Trường Sơn (gọi tắt là Bộ đội Trường Sơn), tương đương cấp Quân khu và trực thuộc Bộ Tổng Tư lệnh và Quân ủy Trung ương. Giao Bộ Tư lệnh Trường Sơn chỉ huy toàn bộ lực lượng của quân đội ta hoạt động ở Trung – Nam Lào. Trường Sơn trở thành một chiến trường.
Tư lệnh và Chính ủy các thời kỳ:
-Thời kỳ Đoàn 559: Đoàn trưởng là Thượng tá Võ Bẩm (sau này là Thiếu tướng), kiêm Bí thư Ban Cán sự.
-Thời kỳ Bộ Tư lệnh 559: Tư lệnh kiêm Chính ủy – Bí thư Đảng ủy BTL 559 Thiếu tướng Phan Trọng Tuệ. Năm 1966, Tư lệnh là Đại tá Hoàng Văn Thái (sau này là Trung tướng). Chính ủy – Bí thư Đảng ủy BTL là Đại tá Vũ Xuân Chiêm (sau này là Trung tướng, Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng).
Từ 1/1/1967, Tư lệnh là Đại tá Đồng Sỹ Nguyên (năm 1974 là Trung tướng. Sau này là Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Ủy viên Bộ Chính trị). Chính ủy – Bí thư Đảng ủy là Đại tá Vũ Xuân Chiêm.
Tháng 10/1971, Đại tá Đặng Tính thay thế Đại tá Vũ Xuân Chiêm làm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy BTL Trường Sơn.
Ngày 1/ 5/1973, Đại tá Hoàng Thế Thiện (năm 1974 là Thiếu tướng) làm Chính ủy - Bí thư Đảng ủy BTL Trường Sơn (thay thế Đại tá Đặng Tính hy sinh ngày 3/4/1973).
Tháng 2/1975, Thiếu tướng Chính ủy Hoàng Thế Thiện được điều vào B2 làm Chính ủy Quân đoàn 4. Đại tá Lê Xy (Phó Chính ủy) được bổ nhiệm làm Chính ủy. Ông đảm nhận chức vụ này cho tới tháng 2/1976.
Lật cánh sang Tây Trường Sơn
-Sau một thời gian chuẩn bị về mọi mặt, ngày 13/8/1959, chuyến vũ khí đầu tiên đã được Đoàn 559 chuyển giao cho Khu 5 an toàn, tốt đẹp.
-Tuyến giao liên, tuyến gùi thồ chuyển vũ khí, đạn dược, lương thực được nhanh chóng hình thành dọc tuyến Đông Trường Sơn trong sự truy quét, lùng sục gắt gao của Mỹ ngụy.
-Theo sự đồng ý của hai đảng, hai nhà nước Lào và Việt Nam, ngày 14/6/1961 Đoàn 559 chính thức “lật cánh” hoạt động sang Tây Trường Sơn. Việc mở đường giao thông cho xe cơ giới nối thông từ đường 12 đến đường 9 ở Mường Phìn đã được thực hiện; tuyến giao liên bộ, tuyến gùi thồ nhanh chóng được triển khai bên Tây Trường Sơn. Từ cuối năm 1961 Đoàn 559 chủ yếu hoạt động ở Tây Trường Sơn.
Những đơn vị binh chủng đầu tiên vào Trường Sơn.
-Từ đầu năm 1962, Đại đội 1, E245 gồm 36 xe Gat 63 đã có mặt làm nhiệm vụ ở Trường Sơn. Đại đội vận chuyển hàng vào Làng Ho, sau đó là Cha Lo (Quảng Bình), Lằng Khằng (Lào).
- Tháng 7 năm 1964 tại Làng Ho, tây Quảng Bình, Trung đoàn công binh 98 là Trung đoàn công binh đầu tiên vào Trường Sơn.
-Tháng 10 năm 1964, Bộ Quốc phòng điều Trung đoàn ô tô vận tải 265 đầu tiên tăng cường cho Đoàn 559. Lực lượng vận tải nhanh chóng trở thành lực lượng chủ công trong công tác chi viện chiến lược của Trường Sơn.
-Tháng 11 năm 1964 Tiểu đoàn 14 pháo 37 ly và Tiểu đoàn 20 pháo 37 ly là 2 đơn vị cấp tiểu đoàn đầu tiên bổ sung cho Trường Sơn.
-Ngày 18/11/1964, đại đội 3, tiểu đoàn 14 phòng không Trường Sơn bảo vệ Lằng Khằng – Cha Lo đã xuất hiện tấm gương chiến đấu Anh hùng của Chính trị viên đại đội Nguyễn Viết Xuân với khẩu hiệu nổi tiếng “Nhàm thẳng quân thù mà bắn!”.
Bộ đội Trường Sơn đánh trả thắng lợi chiến tranh ngăn chặn của không quân Mỹ.
-Tháng 10/1964, không quân Mỹ bắt đầu đánh phá ác liệt các trọng điểm trên Trường Sơn: Mường Phìn, Sê Pôn, Cha Ky, Mường Noòng, Cù Bai, Lằng Khằng, Seng Phan, Ta Long, Ca Vát…
-Ngày 15/3/1966, Tiểu đoàn 16 cao xạ 37 ly đã đánh một trận xuất sắc: 8 máy bay các loại của Mỹ đã bị bắn hạ.
-Tháng 5/1966, B52 đầu tiên đánh phá Trường Sơn tại Tà Beng, La Hạp, SaVi, Mụ Giạ. Mỗi năm Mỹ dùng hàng ngàn lượt B52 đánh phá Trường Sơn: 3.853 lượt (năm 1968), 4.276 lượt (năm 1970)...
-Kết thúc cuộc chiến 16 năm, Bộ đội Trường Sơn đã bắn rơi 2.455 máy bay các loại của không quân Mỹ, ngụy. Riêng Chiến dịch Đường 9 – Nam Lào, Bộ đội Trường Sơn đã bắn rơi 346 máy bay các loại trong tổng số 556 máy bay các loại của Mỹ ngụy bị các lực lượng của Quân đội ta bắn rơi trong cả Chiến dịch.
Những địa danh trọng điểm tiêu biểu gắn liền với những chiến công hiển hách của Bộ đội Trường Sơn.
Đường Trường Sơn được Bộ đội Trường Sơn xây dựng một hệ thống với 5 trục dọc và 21 trục ngang dài hơn 17.000 km đi qua 11 tỉnh của Việt Nam và 7 tỉnh Nam Lào, 4 tỉnh Đông Bắc Campuchia với 131 Di tích và địa danh tiêu biểu.
Trên tuyến đường Trường Sơn có biết bao địa danh đã trở thành trọng điểm bị không quân Mỹ đánh phá ác liệt bằng mọi thủ đoạn, bằng mọi loại vũ khí, phương tiện hiện đại nhất thời đại, đồng thời cũng gắn liền với chiến công hiển hách của bộ đội vận tải, bộ đội công binh, bộ đội cao xạ… Trường Sơn.
Các trọng điểm điển hình là:
-Trọng điểm 050 (đường 12A), Xiêng Phan (đường 128), Pác Ta Nhăng, Tha Pa Chôn thuộc Binh trạm 31;
-Pa Kha, Ca Tốc, Lùm Bùm, Cốc Mạc, Văng Mu đường 128 thuộc khu vực Binh trạm 32;
-Pha Băng Nưa (đường 18) thuộc Binh trạm 9;
-Tha Mé, La Hạp thuộc khu vực Binh trạm 33, Binh trạm 41;
-Bản Đông, Tà Khống, Dốc Thơm thuộc khu vực Binh trạm 41;
-Động Con Tiên, dốc Con Mèo thuộc khu vực Binh trạm 42;
-Trọng điểm Cổng Trời (đường 12, Quảng Bình);
-Trọng điểm Đèo Mụ Giạ (đường 12, Quảng Bình);
-Trọng điểm Khe Ve, Bãi Dinh (đường 12A, tây Quảng Bình);
-Cụm trọng điểm ATP (Cua Chữ A – Ngầm Ta Lê – Đèo Phu La Nhích nằm trên đường 20 Quyết Thắng, Binh trạm 14).
-Trọng điểm Tăng Cát, Cua Đá, Đèo Long (đường 128A) thuộc khu vực Binh trạm 35 - tỉnh Tà Ven Oọc – nay là tỉnh Sê Công, Nam Lào;
-Trọng điểm Chà Vằn, Bô Phiên thuộc Binh trạm 36 - địa bàn tỉnh Sê Công, Nam Lào;
-Trọng điểm Dốc Trực thuộc Binh trạm 37…
Hệ thống giao liên Trường Sơn
Lực lượng giao liên là lực lượng mở đường hình thành sớm nhất ở Trường Sơn. 16 năm, lực lượng giao liên Trường Sơn đã đưa đón hơn 2 triệu lượt bộ đội, các lực lượng khác xuyên Trường Sơn bổ sung cho chiến trường; đưa thương bệnh binh và thiếu nhi ra miền Bắc an toàn.
Có 3 hệ thống giao liên trên Trường Sơn: Giao liên bộ, Giao liên cơ giới và Giao liên thuyền:
-Giao liên bộ: Có 13 Tiểu đoàn với 60 Trạm giao liên (mỗi Trạm giao liên tương đương cấp Đại đội): Từ D7 đến D19, trải dài từ Binh trạm 14 (bắt đầu từ Trạm giao liên 5) đến Binh trạm 53. Trạm giao liên 93 là Trạm giao liên bộ cuối cùng của Trường Sơn nối với chiến trường B2 (Đông Nam Bộ).
-Giao liên cơ giới: 13 Trạm. Năm 1973, thành lập 2 Trung đoàn giao liên cơ giới: 572 và 573. Từ đầu năm 1974, toàn bộ bộ đội hành quân vượt Trường Sơn đều được hành quân bằng xe cơ giới. Giao liên bộ Trường Sơn đã kết thúc lịch sử huy hoàng của mình từ thời điểm này.
-Giao liên thuyền: 3 Trạm (83, 89 và 94).
“Dòng sông mang lửa” trên Trường Sơn
Tư lệnh Đồng Sỹ Nguyên đã đánh giá: “Đường Trường Sơn là một huyền thoại thì Đường ống xăng dầu Trường Sơn là huyền thoại trong huyền thoại Trường Sơn”.
-Tháng 3 năm 1969, Đảng ủy – Bộ Tư lệnh 559 đã kiến nghị Quân ủy Trung ương cho BTL 559 tổ chức lực lượng khảo sát, thi công, xây dựng 1 tuyến đường ống xăng dầu xuyên suốt Trường Sơn từ cửa khẩu vào tới chiến trường miền Đông Nam Bộ với chiều dài khoảng 1.500 km. Đề án đã được Quân ủy Trung ương phê duyệt.
-Ngày 22/12/1969, lễ khánh thành đoạn đường ống đầu tiên của Trường Sơn xuất phát từ Ra Mai (bản Cọ) vào nam trước sự chứng kiến của Tư lệnh Đồng Sĩ Nguyên.
-Năm 1970, thành lập 2 Trung đoàn đường ống Trường Sơn (E592 và 532). Đây là lực lượng xây dựng đường ống xăng dầu đầu tiên của Trường Sơn.
-Ngày 20/1/1975, đường ống xăng dầu Trường Sơn đã vào tới Bu Pơ Răng thuộc Nam Bộ. Đến tháng 3/1975, Bộ đội Trường Sơn đã xây dựng được 596km đường ống kéo dài tới Bù Gia Mập và 12.525 m3 kho, hình thành một hệ thống đường ống xăng dầu hoàn chỉnh, liên hoàn cả Đông và Tây Trường Sơn, với gần 50 kho lớn, nhỏ có trữ lượng 27.000 m3, 114 trạm bơm, đẩy có sức bơm 600-800 m3/ngày đêm trên một hướng. Trạm Bù Gia Mập (tỉnh Bình Phước) là Trạm cấp phát xăng dầu cuối cùng của Trường Sơn.
Lực lượng đường ống xăng dầu Trường Sơn tự hào góp phần vô cùng quan trọng vào thắng lợi của tuyến chi viện hậu cần chiến lược Trường Sơn.
Lực lượng Quân y Trường Sơn.
-Tháng 8 năm 1963, Ban Quân y 559 được thành lập. Bệnh xá của Đoàn đặt tại Bang, có 50 giường, do bác sĩ Phạm Văn Phối (bác sĩ đầu tiên vào Trường Sơn) phụ trách.
-Từ tháng 3 năm 1965, Phòng Quân y 559 được thành lập trên cơ sở nâng cấp Ban Quân y 559. Chủ nhiệm Quân y trong nhiều năm là Trung tá, bác sĩ quân y Nguyễn Ngọc Thảo. (Sau này đồng chí Thảo là Trung tướng, Cục trưởng Cục Quân y, Tổng cục Hậu cần).
-Tính đến năm 1972, hệ thống Quân y Trường Sơn bao gồm 4 Bệnh viện, 30 Đội Điều trị, 90 Đội Phẫu thuật, 16 Bệnh xá. Quân số: 5.749 cán bộ quân y, trong đó có: 214 bác sĩ, 1.188 y sĩ, 4.018 y tá, 14 dược cao, 131 dược trung, 184 dược tá.
4 Bệnh viện gồm: Bệnh viện 59 (Quảng Bình), Bệnh viện 48 (hướng đi B4 Trị Thiên), Bệnh viện 46 (đóng ở khu vực Binh trạm 44, hướng đi B1, Khu 5), Bệnh viện 47 (hướng B2 Nam Bộ) và Đội Điều trị thuộc cơ quan Bộ Tư lệnh).
Lực lượng của Đoàn 559 – Bộ đội Trường Sơn
-Buổi đầu thành lập, Đoàn 559 có hơn 500 cán bộ, chiến sĩ. Đến đầu năm 1964, quân số của Đoàn đã là hơn 8.000 cán bộ, chiến sĩ.
-23/10/1961, Bộ Quốc phòng quyết định nâng cấp Đoàn 559 thành đơn vị tương đương cấp Sư đoàn. Đoàn 559 có 2 trung đoàn: 70 và 71 biên chế 10 tiểu đoàn.
-Quân ủy Trung ương đã ra Nghị quyết số 54/QUTU, ngày 3/4/1965, nâng cấp Đoàn 559 thành đơn vị tương đương cấp Quân khu, trực thuộc Quân ủy Trung ương.
-Đoàn 559 ban đầu được trang bị: 6 xe Gát 69, 2 xe Gát 51, hơn 600 xe đạp thồ, 1 tổng đài, 10 đài thông tin 15W, 5 máy bộ đàm, 40 ống nhòm, 40 địa bàn…
-Tháng 11 năm 1965: Quân số của Đoàn 559 là 25.754 người, trong đó có 16.485 quân nhân, 1.604 công nhân quốc phòng, 7.665 TNXP, cùng 46 máy húc, 10 máy ép hơi khoan đá, 738 xe ô tô các loại. Năm 1966 Bộ Quốc phòng bổ sung quân số cho BTL 559 lên 30.000.
-Mùa khô 1970 – 1971: Bộ Tư lệnh Trường Sơn được Bộ Quốc phòng bổ sung lực lượng:
+ Quân số bổ sung 24.114 người, trong đó có 3.335 lái xe, 382 thợ sửa chữa, 124 kỹ thuật viên đường ống.
+ Phương tiện: Bổ sung 3.657 xe ô tô các loại, 96 máy húc, 64 xe BRT phóng từ, 188 xe ben.
+ Lực lượng làm đường: Tăng cường và phối thuộc 3 trung đoàn công binh (E219, E83, E7).
+ Lực lượng tác chiến: Phối thuộc 6 trung đoàn phòng không, trong đó có 4 trung đoàn cao xạ (E282, E224, E284, E230), 2 tiểu đoàn cao xạ (D105, D11) và 2 trung đoàn tên lửa phòng không (E238, E275).
+ Điều Sư đoàn bộ binh quân tình nguyện 968 và Đoàn chuyên gia quân sự 565 (tương đương Sư đoàn) về trực thuộc Bộ Tư lệnh Trường Sơn (29/7/1970).
Mùa khô 1970 – 1971:
Lực lượng của BTL Trường Sơn bao gồm:
-4 sư đoàn và tương đương, gồm: Bộ Tư lệnh khu vực 470, Sư đoàn bộ binh 968, Đoàn chuyên gia 565, Đoàn Hậu cứ 571.
-30 binh trạm, trung đoàn và tương đương, gồm các Binh trạm: 9, 12, 14, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 41, 42, 44, 50, 51…; các trung đoàn công binh: 4, 10, 98, 219, 83, 7; các trung đoàn phòng không: 591, 593, 224, 284, 282, 230 (phối thuộc); trung đoàn đường ống 592; 2 Viện quân y 59 và 48; Xưởng đại tu Q300.
-144 tiểu đoàn và tương đương trực thuộc các binh trạm, gồm: 20 tiểu đoàn xe ô tô vận tải, 38 tiểu đoàn công binh, 28 tiểu đoàn cao xạ, 1 tiểu đoàn đường goòng, 4 tiểu đoàn thuyền máy, 8 tiểu đoàn bộ binh, 11 tiểu đoàn giao liên, 5 tiểu đoàn thông tin, 1 tiểu đoàn sản xuất, 1 trường Quân y, 19 Đội điều trị, 5 Xưởng trung tu, cùng 68 đại đội độc lập khác trực thuộc các binh trạm và trung đoàn.
Giai đoạn 1973-1975:
-9 sư đoàn và tương đương với 42 Trung đoàn trực thuộc các Sư đoàn (470CB, 471xe, 472CB, 473CB, 571xe, 565CB, 377PK, 968BB, Đoàn chuyên gia 565).
-21 Trung đoàn trực thuộc Bộ Tư lệnh (E521PK, E593PK, E546 PK, E232 PK, E224 PK, E284 PK, E282 PK, E280 PK, E275 Tên lửa, E296 TT, E49 TT, E592 Đ. ống, E532 PK, E537 PK, E671 PK, E572 GLCG, E963 Đào tạo LX, E69 Bổ túc CB, E70 VT, E967 An dưỡng, E541 Kho).
-Quân số: 10 vạn cán bộ, chiến sĩ và hơn 1 vạn Thanh niên xung phong.
-Tổng số xe máy trên toàn tuyến hơn 16.000 chiếc trong đó có hơn 7.000 xe ô tô vận tải.
Bộ đội Trường Sơn trực tiếp tham gia và phục vụ các chiến dịch lớn.
Bộ Tư lệnh 559 - Bộ đội Trường Sơn đã trực tiếp tham gia và phục vụ các chiến dịch của quân đội ta:
-Chiến dịch Tổng tấn công nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.
-Chiến dịch Khe Sanh (Quảng Trị) năm 1968.
-Chiến dịch Đường 9 – Nam Lào đập tan chiến dịch “Lam Sơn 719” đầu năm 1971 của Mỹ, ngụy Sài Gòn phối hợp với ngụy Lào và Thái Lan.
-Chiến dịch Giải phóng Quảng Trị và 81 ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng trị, mùa hè 1972.
-Chiến dịch giải phóng Tây Nguyên Xuân 1975.
-Chiến dịch giải phóng Huế - Đà Nẵng năm 1975.
-Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Điều không tưởng ở Trường Sơn
-Thời tiết Trường Sơn có 2 mùa mưa, nắng khắc nghiệt. Mùa khô nhiều ngày nắng nóng trên 40 độ. Mùa mưa có nhiều năm mưa lớn liên tục kéo dài 15 đến 20 ngày gây ra nhiều thiệt hại mọi mặt cho Bộ đội Trường Sơn. Mùa mưa, quần áo của bộ đội phơi cả chục ngày không khô, nhiều đơn vị không nấu được ăn vì thiếu củi khô...
-“2 người một cáng thương binh”. Bộ đội Giao liên Trường Sơn có phong trào thi đua, phấn đấu: “2 người 1 cáng thương binh”. Đó là một điều không tưởng khi phải cáng thương binh nặng trèo đèo, vượt dốc đứng trên Trường Sơn trong mùa khô và cả mùa mưa đưa thương binh nặng ra miền Miền Bắc. Chưa kể phải 2 chiến sĩ giao liên phải mang theo ba lô của thương binh trên cáng. Một thương binh nặng đã vượt qua 60 trạm giao liên bộ như thế trên vai các chiến sĩ giao liên ra Bắc.
-Vào mùa khô, trong buồng lái của những chiếc xe ô tô vận tải Trường Sơn cái nóng luôn ở mức trên 60 độ C, nhiệt độ ở chân ga là 70 độ C. Khi xe vượt đèo, cái nóng còn tăng lên hơn thế. Nhiệt độ ngoài trời và trong buồng lái luôn trênh lệch 20 – 30 độ C. Hằng ngày các chiến sĩ lái xe Trường Sơn ôm vô lăng từ 10 đến 12 giờ và 2 giờ dành cho công tác kiểm tra, bảo dưỡng kỹ thuật và 2 giờ tự nấu ăn. Đấy là chưa kể bụi đường luôn mù mịt. Cường độ làm việc của các chiến sĩ lái xe Trường Sơn thật kinh khủng…Nhưng vượt lên tất cả các chiến sĩ vận tải đã vượt mưa bom, bão đạn và sự khắc nghiệt của môi trường để đưa hơn 1 triệu tấn vũ khí, đạn dược, lương thực chi viện cho các chiến trường.
Chiến công sau 16 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Bộ đội Trường Sơn – những con số ấn tượng.
Đế quốc Mỹ đã thực hiện 733.000 trận oanh kích bằng đủ loại máy bay (trong đó có 26.500 lần sử dụng B52), trút xuống Trường Sơn 7,7 triệu quả bom, trọng lượng 4 triệu tấn bom đạn các loại (chiếm 50% tổng số bom đạn Mỹ dội xuống toàn Việt Nam).
16 năm chiến đấu trên Trường Sơn trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước vĩ đại, Đoàn 559 - Bộ đội Trường Sơn đã thực hiện:
- Vận chuyển, tổ chức hành quân cho hơn 2 triệu lượt bộ đội, cán bộ dân chính đảng vào, ra vượt Trường Sơn an toàn; Vận chuyển hơn 1 triệu tấn vật chất, kỹ thuật chi viện cho các chiến trường.
- Đào đắp, san lấp gần 29 triệu mét khối đất đá.
- Xây dựng hệ thống đường bộ gồm 5 hệ thống trục dọc, 21 trục ngang ở Đông và Tây Trường Sơn với tổng chiều dài hơn 17.000 km; 1 tuyến đường kín dài 3.140 km; hệ thống đường sông với 500 km.
- Xây dựng hệ thống đường ống dẫn xăng dầu dài gần 1.500 km xuyên Trường Sơn cả Tây và Đông Trường Sơn vào tới Bù Gia Mập (tỉnh Bình Phước). Toàn tuyến có 113 trạm bơm đẩy, 33 trạm cấp phát xăng dầu. Từ năm 1968 đến 1975 đã nhập vào tuyến 317.596 tấn xăng dầu, trong đó cấp phát cho các chiến trường 61.064 tấn xăng dầu.
- Xây dựng trên 4.000 km đường dây trần dùng cho máy thông tin tải ba; 11.569 km đường dây bọc thông tin hữu tuyến, 384 km dây cáp và thiết bị như: 299 bộ máy thu phát sóng ngắn, 163 bộ tải ba (loại 1, 3, 6, 12 kênh); 590 tổng đài (10, 30, 100 số); 15 xe điện đài (1W, 50W, tiếp sức 401 và 104 AM).
- San lấp 78.000 hố bom.
- Phá: 12.600 quả bom từ trường, 800 bom nổ chậm, 85.100 mìn các loại.
- Đánh 2.500 trận bộ binh, loại khỏi vòng chiến đấu 18.740 tên địch, bắt sống 1.190 tên; thu, phá huỷ hơn 100 xe quân sự và hàng ngàn súng các loại.
- Bắn rơi 2.455 máy bay các loại.
- Trong cuộc Tổng tiến công nổi dậy Mùa Xuân 1975, ngoài tuyến Đông và Tây Trường Sơn còn bảo đảm giao thông toàn bộ tuyến đường Quốc lộ 1 và 7 tuyến đường ngang khác, bắc lại 88 cầu. Huy động 6 Sư đoàn tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh; sử dụng hơn 7.000 xe ô tô của 2 sư đoàn ô tô 571 và 471 chở 10 lượt sư đoàn, 3 Quân đoàn chủ lực, hộ tống 90 đoàn binh khí kỹ thuật và chở bổ sung 40 vạn quân bằng ô tô vào các chiến trường. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh đã cấp phát 4.100 tấn xăng dầu cho các đơn vị tham gia Chiến dịch.
- Gần 20.000 cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Trường Sơn anh dũng hy sinh, hơn 32.000 người bị thương. Đồng chí Nguyễn Minh Thông (quê Nghệ An) là Liệt sĩ đầu tiên hy sinh tháng 10/1959 trên Trường Sơn.
- Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn hiện là nơi yên nghỉ của hơn 10.263 liệt sĩ Bộ đội Trường Sơn. (Hài cốt liệt sĩ được cất bốc về đất Mẹ từ đầu năm 1973. Nghĩa trang Trường Sơn được khởi công xây dựng từ tháng 3 năm 1975).
- Đồng chí Phan Mài đã gùi nặng 100 kg trong nhiều chuyến liền. Đồng chí Nguyễn Thiều, thồ xe đạp mỗi chuyến 420 kg.
- Chiếc xe đạp thồ đầu tiên được đưa vào Trường Sơn từ năm 1961 là chiếc xe Favorit (do Tiệp Khắc sản xuất), số khung 20220. Từ năm 1963-1965, Đại đội 9, Đoàn 70 đã dùng chiếc xe này thồ 1.800 tấn hàng vào chiến trường. Năm 1966, chiếc xe được đưa về Trạm 34 do đồng chí Hồng, tiểu đội trưởng sử dụng thồ hàng vào, chở thương binh ra Bắc. Hai năm (1969-1970) chiếc xe đã chở được 50 thương binh, 450 ba lô, 1.000 kg lương thực thực phẩm, tiết kiệm được 500 công chiến sĩ.
- Chiếc bao gùi đầu tiên dùng để gùi hàng vào chiến trường làm bằng vải bạt dài 0,7m, rộng 0,4m đã cũ do đồng chí Thái, Đại đội 3, sử dụng vận chuyển hàng. Tính đến ngày 15/3/1970 (khi đưa về Nhà Truyền thống), chiếc bao đó đã cùng nhiều chủ nhân chuyển được 50 tấn hàng, 915 kg công văn, thư từ đến các chiến trường.
- Ngày 24/7/1965, Tiểu đoàn 20 cao xạ bắn rơi chiếc máy bay Mỹ đầu tiên trên Trường Sơn.
- Đơn vị bắn rơi nhiều máy bay nhất trên Trường Sơn là Tiểu đoàn cao xạ 36, bắn rơi 157 máy bay Mỹ.
- Đại đội 4 súng máy 12,7 ly là đơn vị 2 lần được phong Anh hùng, bắn rơi 156 máy bay, bình quân mỗi chiếc sĩ bắn rơi 2 máy bay.
- Ngày 18/2/1971, trong 25 phút chiến đấu, D24 hạ tại chỗ 18 máy bay Mỹ (cả phản lực và trực thăng).
- Ngày 3/3/1971, toàn tuyến Trường Sơn bắn rơi 40 chiếc, riêng D24 Anh hùng hạ tại chỗ 19 chiếc.
- Ngày 16/6/1973, hai đồng chí Nguyễn Văn Thể và Lê Văn Thái (chiến sĩ thông tin) bắn rơi tại chỗ 1 máy bay F4 bằng 2 viên đạn AK.
- Mùa khô 1969-1970, đồng chí Bùi Xuân Nơ (chiến sĩ công binh) hạ tại chỗ 1 máy bay F4 bằng 9 viên đạn súng trung liên.
- Anh hùng Nguyễn Viết Sinh (Tiểu đoàn 11, Binh trạm 3) gần 6 năm làm nhiệm vụ gùi thồ, vận chuyển hàng vượt Trường Sơn, tổng cộng chặng đường anh vượt qua bằng độ dài vòng quanh Trái đất (20.000 km). 5 năm kể từ khi nhập ngũ cho tới lúc bị thương ở Tà Khống (đầu năm 1966), hầu như anh không ốm và nghỉ một ngày nào.
- Dấu chân lõm sâu trong thớ đá: Cuối năm 1966, ta mở đường 20 (Đường Quyết Thắng) thì đường giao liên chạy song song cũng được hình thành. Các trạm giao liên T6, T7, T8 được lập nối thành hệ thống giao liên hoàn chỉnh. Ở trước Trạm T6, địa thế hiểm trở, có một hòn đá bên cạnh suối, bất cứ ai qua đây cũng phải đặt chân lên đó. Hàng triệu dấu chân chiến sĩ ngày nọ tiếp ngày kia lần lượt giẫm lên làm cho đá đó lõm hẳn xuống in rõ dấu chân người. Hiện hòn đá này đang được trưng bày tại Bảo tàng Đường Hồ Chí Minh.
- Trong chiến dịch phản công chống cuộc hành quân “Lam Sơn 719” của Mỹ ngụy (tháng 3/1971), các lực lượng Bộ đội Trường Sơn đã bắn rơi 346 máy bay, diệt 8.105 tên, bắt sống 1.160 tên địch, phá huỷ 136 xe tăng, xe cơ giới và 86 khẩu pháo.
- 8 năm chiến đấu trên Trường Sơn, Trung đoàn 98 công binh Anh hùng đã mở 2.000 km đường ô tô, 500 km đường giao liên, khai thông 200 km đường sông, bắc 400 cầu, bắn rơi 38 máy bay, diệt 137 tên biệt kích, thám báo.
Danh hiệu vinh quang và tự hào của Bộ đội Trường Sơn.
-30 cán bộ chiến sỹ Trường Sơn được Bác Hồ thưởng Huy hiệu của Người.
-Từ 1959 đến 1973 Bộ đội Trường Sơn đã được tặng thưởng 10.530 Huân chương các loại, trong đó có 191 Huân chương Quân công.
-Bộ đội Trường Sơn đã vinh dự được Đảng và Nhà nước tuyên dương “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”, được tặng Huân chương Hồ Chí Minh.
-Kỷ niệm 40 năm thành lập, Bộ đội Trường Sơn vinh dự được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Sao Vàng cao quý.
-82 đơn vị và 47 cá nhân được tặng danh hiệu “Anh hùng LLVTND” trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước (chưa kể Cố Đại tá, Chính ủy Đặng Tính; Cố Thiếu tướng Nguyễn Quang Bích, nguyên Phó Tư lệnh BTL Trường Sơn; Cố Thiếu tướng Võ Bẩm, nguyên Đoàn trưởng Đoàn 559; Cố Đại tá Lê Xy, Chính ủy BTL Trường Sơn sau này được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND).
Vị trí và tầm vóc vĩ đại của Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh.
1- Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh là một sáng tạo lịch sử vĩ đại của Đảng và Quân đội ta; là sự thể hiện sáng tạo và đúng đắn trong việc biến Nghị quyết 15 của Đảng ta về cách mạng miền Nam trở thành hiện thực trong thực tiễn chiến tranh cách mạng. Đường Hồ Chí Minh trở thành điều kiện nền móng và tiên quyết bảo đảm sự thành công của sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Không có Tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn thì không thể có thắng lợi của sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
2- Đường Hồ Chí Minh trở thành một chiến trường có không gian rộng lớn trải dài trên 11 tỉnh của Việt Nam, 7 tỉnh Trung và Nam Lào và 4 tỉnh Đông bắc Campuchia. Bộ đội Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh thực hiện nhiệm vụ chiến lược, tạo cơ sở vật chất, tạo điểm tựa vững chắc và là sức mạnh to lớn cho cách mạng của 3 nước Việt Nam, Lào, Campuchia.
3- Đế quốc Mỹ và nguỵ quyền tay sai đã nhìn thấy vị trí vô cùng quan trọng của chiến trường Trường Sơn đối với cách mạng giải phóng miền Nam của ta và Lào, Campuchia nên đã tập trung ngăn chặn bằng mọi thủ đoạn và mọi vũ khí, phương tiện hiện đại, tối tân nhất. Địch đã biến Trường Sơn thành một chiến trường thực nghiệm chiến lược phá hoại, ngăn chặn hiện đại nhất, từng ngày, từng tháng, từng năm nhằm cải tiến nhiều loại vũ khí, khí tài, phương tiện tối tân nhất mà chúng có. Chiến trường Trường Sơn trở thành một chiến trường phá hoại bằng không quân ác liệt và quy mô lớn nhất trong lịch sử chiến tranh của nhân loại.
4- Đường Hồ Chí Minh được tổ chức lực lượng với quy mô lớn: Hệ thống đường bộ với 5 trục dọc và 21 trục ngang, đường thuỷ, đường giao liên, đường dây thông tin, đường ống xăng dầu... Bộ đội Trường Sơn với một lực lượng binh chủng hợp thành thiện chiến gồm hơn 10 vạn quân và hơn 1 vạn thanh niên xung phong. Bộ đội Trường Sơn đủ sức vừa đảm nhận nhiệm vụ chi viện chiến lược, vừa là lực lượng tác chiến tại chỗ bảo vệ tuyến hành lang chi viện, mở rộng vùng giải phóng vừa làm nghĩa vụ quốc tế giúp bạn Lào và Campuchia.
5- Hoạt động tác chiến của Bộ đội Trường Sơn là sự phối hợp tác chiến hợp đồng quân binh chủng hợp thành, được tổ chức, chỉ huy chặt chẽ, hiệu quả và đầy sáng tạo. Bộ đội Trường Sơn đã đối phó thành công một cách thông minh, sáng tạo trước mọi thủ đoạn, mọi phương tiện và vũ khí tối tân, hiện đại nhất của đế quốc Mỹ. Đối phó với các loại máy bay tiêm kích, máy bay trinh sát hiện đại, máy bay B52, bom từ trường, bom từ trường hẹn giờ, bom thông minh, cây nhiệt đới, đối phó với máy bay AC130 được trang bị máy ngắm tia hồng ngoại, máy khuếch đại ánh sáng mờ, máy ngắm bằng tia laze... Bộ đội Trường Sơn đã sáng tạo ra nhiều công cụ, nhiều biện pháp, chiến thuật, nhiều cách đánh thông minh, táo bạo, bất ngờ nhưng hiệu quả. Thắng lợi của Bộ đội Trường Sơn đã góp phần vào sự sáng tạo nghệ thuật quân sự mới, độc đáo của quân đội ta trong cuộc chiến tranh giải phóng. Đã vô hiệu hóa các loại bom mìn tối tân của địch.
6- Chiến trường Trường Sơn luôn gắn chặt và là nơi tham gia trực tiếp thực hiện những quyết sách của Đảng trên chiến trường: Chiến dịch giải phóng Khe Sanh - Quảng Trị, Tổng tấn công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, Chiến dịch giải phóng Quảng Trị mùa hè năm 1972, Chiến dịch giải phóng Huế - Đà Nẵng, Chiến dịch Tây Nguyên, Chiến dịch giải phóng Buôn Ma Thuột. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước, Bộ đội Trường Sơn đã huy động 6 sư đoàn tham gia chiến đấu và phục vụ chiến dịch, góp phần vào chiến thắng lịch sử, kết thúc sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của dân tộc.
7- Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh là biểu tượng sinh động, thể hiện hiệu quả của sự đoàn kết chiến đấu anh em giữa Đảng, quân đội và nhân dân ba nước Đông Dương trong sự nghiệp đấu tranh chống kẻ thù chung là đế quốc Mỹ. Đường Hồ Chí Minh là căn cứ địa vững chắc, là điểm tựa, là bàn đạp để cách mạng của mỗi nước Đông Dương phát triển, đi tới thắng lợi.
8- Vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự của Đảng, thể hiện sức mạnh của chiến tranh nhân dân. Tạo ra nhiều dấu ấn lịch sử và tiền đề cho việc chuẩn bị cơ sở cho công cuộc bảo vệ Tổ quốc.
Lãnh đạo Đảng và Nhà nước nói về Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh.
“Đường Trường Sơn là một chiến công chói lọi trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta. Đường Trường Sơn là con đường của ý chí quyết thắng, của lòng dũng cảm, của khí phách anh hùng. Đó là con đường đoàn kết của dân tộc ba nước Đông Dương…
Vinh quang thay Bộ đội Trường Sơn anh hùng đã chiến đấu và chiến thắng trên con đường mang tên Bác Hồ vĩ đại!”.
Lê Duẩn, Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng, ghi Sổ Vàng truyền thống của Bộ đội Trường Sơn năm 1973.
“Với sự lao động cần cù, sáng tạo và tinh thần dũng cảm hy sinh, các đồng chí đã đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp kháng chiến của dân tộc, làm cho kẻ thù khiếp sợ, cả nước yêu thương, nhân dân các nước anh em và nhân dân thế giới khâm phục…
Các đồng chí hãy luôn luôn xứng đáng và ngày càng xứng đáng là những chiến sĩ được chiến đấu trên tuyến đường mang tên Bác Hồ vĩ đại”.
Trường Chinh, Chủ tịch Quốc hội.
(Phát biểu trong dịp vào thăm Bộ đội Trường Sơn năm1974).
… “Con đường Trường Sơn xuyên qua dãy Trường Sơn hùng vĩ và nối liền Bắc-Nam là một kỳ công trong lịch sử chiến tranh, là biểu hiện oai hùng của sức mạnh đoàn kết chiến đấu của nhân dân cả nước. Địch càng dùng trăm phương ngàn kế để ngăn chặn nó, đánh phá nó thì nó càng phát triển nhanh chóng và vững chắc theo nhịp độ của chiến tranh, để đến mùa xuân năm 1975, góp phần quan trọng vào thắng lợi huy hoàng giải phóng Sài Gòn, giải phóng hoàn toàn Miền Nam thân yêu…”
Phạm Văn Đồng, Thủ tướng Chính phủ.
“Con đường Trường Sơn, con đường Hồ Chí Minh là một công trình vĩ đại, nói lên ý chí nghị lực, tinh thần dũng cảm và sáng tạo phi thường của dân tộc Việt nam, quyết đem sức người sức của của hậu phương lớn chi viện cho tiền tuyến lớn; là một trong những nhân tố chiến lược có ý nghĩa quyết định đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn”.
“Đường Trường Sơn là một biểu tượng nổi bật của quyết tâm đánh Mỹ và thắng Mỹ, của ý chí và tình cảm thống nhất đất nước, và thực sự là một con đường đã nối liền Nam-Bắc ngay từ lúc kẻ thù còn chia cắt đất nước; là biểu tượng của sức mạnh tinh thần và trí tuệ Việt Nam đã chiến thắng sức mạnh vật chất và kỹ thuật hiện đại của đế quốc Mỹ, là biểu tượng của mối tình đoàn kết hữu nghị của ba nước Việt Nam, Lào, Campuchia.”
“Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh là một chiến công hào hùng, một kỳ tích lịch sử, một kinh nghiệm quý báu của Đảng, của quân đội và nhân dân ta sẽ mãi mãi tồn tại trong lịch sử kháng chiến chống xâm lược của dân tộc, sẽ tồn tại mãi trong ký ức và trong tình cảm thiêng liêng Nam-Bắc một nhà của mỗi người dân Việt Nam ta”.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bí thư Quân ủy Trung ương, Tổng Tư lệnh, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.
… “Trường Sơn, xẻ dọc, dọc ngang.
Xẻng tay mà viết nên trang sử hồng.
Trường Sơn, vượt núi, băng sông
Xe đi trăm ngả, chiến công bốn mùa.
Trường Sơn, đông nắng, tây mưa
Ai chưa đến đó, như chưa rõ mình”…
Trích trong bài thơ “Nước non ngàn dặm” của nhà thơ Tố Hữu, Bí thư Trung ương Đảng viết sau chuyến công tác đi qua Trường Sơn vào chiến trường, năm 1973.
“Đường Hồ Chí Minh là một chiến trường có vị trí chiến lược đặc biệt với ba nước Đông Dương, là chiến trường cực kỳ gian khổ, ác liệt. Nhiệm vụ lớn, lại khẩn trương, vừa vận chuyển vừa chiến đấu, vừa làm đường, bảo vệ đường, vừa khai thác tại chỗ vừa giúp bạn. Qua tổng kết thấy rõ bộ đội Trường Sơn trưởng thành, phát triển, làm ăn có bài bản, có lý luận, có sáng tạo. Cán bộ, chiến sĩ chiến đấu anh dũng, mưu trí...”
Trung tướng Đinh Đức Thiện, Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, phát biểu tại Hội nghị quân chính Bộ Tư lệnh Trường Sơn, ngày 5-9-1971.
“Chỉ có 3 tháng mà các đồng chí đã chi viện cho Quân khu 5 một khối lượng bằng mười mấy năm trước. Thật không ngờ các đồng chí giỏi đến thế...”
Tướng Chu Huy Mân, Tư lệnh Quân khu 5.
BINH ĐOÀN 12 – TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG TRƯỜNG SƠN
ĐƠN VỊ KẾ TỤC TRUYỀN THỐNG CỦA BỘ ĐỘI TRƯỜNG SƠN
-Tháng 10/1977, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 193/QĐ về việc thành lập Binh đoàn 12 trên cơ sở lực lượng chủ yếu của Bộ đội Trường Sơn, làm nhiệm vụ xây dựng cơ bản, xây dụng thủy lợi, thủy điện, đường giao thông trên những địa bàn trọng yếu của đất nước tại 21 tỉnh, thành phố và 5 tỉnh nước bạn Lào.
Binh đoàn 12 là đơn vị kế tục và phát huy truyền thống của Bộ đội Trường Sơn.
Đại tá Nguyễn Lang, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Xây dựng Kinh tế làm Tư lệnh, Thượng tá Phan Quang Tiệp, Phó Tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng. Đại tá Võ Sở, Phó Chính ủy (không có Chính ủy) – Bí thư Đảng ủy đầu tiên của Binh đoàn.
-Ngày 3 tháng 4 năm 1989, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ra Nghị định số 33/HĐBT và Bộ Trưởng Bộ Quốc phòng ra Quyết định số 73/QĐ-QP về việc thành lập Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn.
Từ đấy tên gọi Binh đoàn 12 đầy đủ là: Binh đoàn 12 – Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn.
-Bộ Tư lệnh Binh đoàn 12 hiện nay do Thiếu tướng Nguyễn Hữu Ngọc làm Tư lệnh. Đại tá Vũ Phúc Hậu, Phó Tư lệnh – Bí thư Đảng ủy Binh đoàn.
NHỮNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG CỦA BINH ĐOÀN 12:
- Từ năm 1977 đến nay, Binh đoàn 12 có mặt tại nhiều công trình trọng điểm của quốc gia, mở mới và nâng cấp hàng ngàn ki lô mét đường, hàng ngàn mét cầu, hàng chục ngàn mét cống bê tông, đào đắp hàng triệu mét khối đất đá…
- Trong thời kỳ đổi mới, Binh đoàn đã xây dựng nhiều dự án trong nước và quốc tế có yêu cầu cao về kỹ thuật. Uy tín của Binh đoàn ngày càng được khẳng định qua các công trình xây dựng: Đường Bắc Thăng Long - Nội Bài; đường cao tốc Nội Bài - Bắc Ninh, Cầu Giẽ - Ninh Bình, Đà Nẵng - Quảng Ngãi; Thành phố Hồ Chí Minh - Trung Lương, Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Giầu Dây; Hà Nội - Thái Nguyên; Quốc lộ 5; Quốc lộ 1A; Quốc lộ 18 đoạn Biểu Nghi - Bãi Cháy, Đường Hồ Chí Minh công nghiệp hóa; cầu và đường dẫn cầu Bãi Cháy - Quảng Ninh, Hầm đường bộ Hải Vân; đường Trường Sơn Đông; đường Tuần tra biên giới; Quốc lộ 78 (Campuchia); sân bay Buôn Ma Thuột, sân bay Vinh; sân bay Savanakhẹt (Lào); xây dựng thuỷ điện Sơn La, Lai Châu; thuỷ điện Buôn Kuốp, Buôn Tua Srah, làm Tổng thầu xây dựng nhà máy thuỷ điện Srêpok3 (Đắk Lắk), xây dựng nhà máy thủy điện Thác Mơ mở rộng; thuỷ lợi hồ Tả Trạch (Thừa Thiên Huế); dự án đầu tư xây dựng cụng trình Luồng cho tàu biển có trọng tải lớn vào Sông Hậu, kè biển Khu Quân cảng Cam Ranh; cầu vượt tại nút giao Tân Sơn Nhất (Thành phố Hồ Chí Minh)… và các công trình văn hóa như: Nghĩa trang Liệt sỹ Quốc gia Trường Sơn; Nghĩa trang Điện Biên Phủ; Nghĩa trang Hàng Dương (Côn Đảo) và nhiều công trình dân dụng, công nghiệp khác. Trong đó nhiều công trình được Bộ Giao thông Vận tải tặng "Huy chương Vàng công trình chất lượng cao"; đặc biệt công trình Đường Hồ Chí Minh được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất; công trình xây dựng Nhà máy thủy điện Lai Châu được tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Nhì; công trình xây dựng Nhà máy thủy điện Sơn La và Srêpok3 được tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Ba…
Gần đây, Tổng Công ty đã tham gia xây dựng một số công trình lớn, trọng điểm của Nhà nước. Tiêu biểu như: Gói thầu số 3 Cảng hành khách Quốc tế Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang); đường ô tô Tân Vũ - Lạch Huyện (Hải Phòng); thuỷ lợi Ngàn Trươi (tỉnh Hà Tĩnh), Gói thầu CP1A, CP1B Dự án Khu công nghệ cao Hòa Lạc; Dự án BT La Sơn - Túy Loan; Dự án Khu liên hợp sản xuất gang thép Hòa Phát Dung Quất và các dự án giao thông trọng điểm thuộc Thành phố Hà Nội (đường Phạm Văn Đồng, đường Nguyễn Tam Trinh), sân bay Long Thành, đường cao tốc đồng bằng sông Cửu Long... các công trình do Tổng Công ty thi công đảm bảo tiến độ, chất lượng, được chủ đầu tư đánh giá cao.
- Hiện nay Binh đoàn 12 luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao với các chỉ tiêu tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước và trở thành một doanh nghiệp kinh tế quốc phòng mạnh của Quân đội. Binh đoàn còn đóng góp tích cực, hiệu quả trong công tác thực hiện chính sách xã hội, đền ơn đáp nghĩa. Binh đoàn đã và đang làm tốt công tác giải quyết chính sách tồn động sau chiến tranh đối với cán bộ chiến sĩ, TNXP thuộc Đoàn 559 – Bộ đội Trường Sơn.
Hiện nay Binh đoàn Trường Sơn là đơn vị kinh tế quốc phòng có quy mô lớn, có uy tín của Quân đội ta (Theo quyết định của Bộ Quốc phòng, Binh đoàn đã thành lập 3 Lữ đoàn dự bị động viên).
NHỮNG PHẦN THƯỞNG CỦA BINH ĐOÀN 12 VÀ
BỘ ĐỘI TRƯỜNG SƠN SAU NĂM 1975
- Binh đoàn vinh dự được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất;
-Năm 1979: Kỷ niệm 20 năm Bộ đội Trường Sơn: Huân chương Hồ Chí Minh;
-Năm 1989: Kỷ niệm 30 năm Bộ đội Trường Sơn: Huân chương Độc lập Hạng Nhất;
-Năm 1999: Kỷ niệm 40 năm Bộ đội Trường Sơn: Huân chương Sao Vàng;
-Năm 2009: Kỷ niệm 50 năm Bộ đội Trường Sơn: Huân chương Quân công Hạng Nhì;
-Năm 2014: Kỷ niệm 55 năm Bộ đội Trường Sơn: Huân chương Quân công Hạng Nhất;
-Năm 2014: Huân chương Lao động hạng Nhì (xây dựng thủy điện Lai Châu).
-5 đơn vị được tặng danh hiệu Anh hùng LLVT, 3 đơn vị được tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, 3 cá nhân được tặng danh hiệu Anh hùng Lao động.
-Năm 2019: Kỷ niệm 60 năm Bộ đội Trường Sơn: Binh đoàn được tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất.
HỘI TRUYỀN THỐNG TRƯỜNG SƠN
ĐƯỜNG HỒ CHÍ MINH VIỆT NAM – GẠCH NỐI LỊCH SỬ
CỦA BỘ ĐỘI TRƯỜNG SƠN
Đáp ứng nguyện vọng chính đáng của cán bộ, chiến sĩ và TNXP Trường Sơn, từ năm 1989, Ban Liên lạc CCB Trường Sơn khu vực Hà Nội và phụ cận ra đời với nhiều hoạt động truyền thống tốt đẹp, tập hợp hàng ngàn CCB Trường Sơn sinh hoạt và hoạt động truyền thống. Từ đó, nhiều Ban liên lạc địa phương và Ban Liên lạc các đơn vị đã ra đời. Đã có 45 tỉnh, thành phố và 84 đơn vị truyền thống từ cấp Cục, Sư đoàn, Binh trạm, Trung đoàn, ngành, bệnh viện, tiểu đoàn, các đội TNXP, dân công hỏa tuyến hình thành Ban Liên lạc truyền thống của mình và hoạt động đều đặn, có hiệu quả…
-Tháng 1 năm 2007, Ban Liên lạc Toàn quốc Bộ đội Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh đã được thành lập.
-Ngày 17/5/2009, BLL Toàn quốc Bộ đội Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh đã thống nhất thành lập Ban Vận động thành lập Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam.
-Ngày 13/5/2011, Bộ Trưởng Bộ Nội vụ đã ra Quyết định số 1032/QĐ-BNV cho phép thành lập Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam.
-Ngày 4 và 5/7/2011, tại Bảo tàng Hồ Chí Minh, Đại hội lần thứ Nhất Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam đã được tổ chức trọng thể. Đại hội đã thông qua Điều lệ, Chương trình hoạt động 2011-2016, bầu Ban Chấp hành Hội khoá I với 84 Uỷ viên; bầu Ban Thường vụ Hội với 19 Uỷ viên. Đại hội đã suy tôn đồng chí Đồng Sĩ Nguyên, nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ), nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn làm Chủ tịch Danh dự cùng 14 đồng chí lãnh đạo và nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nguyên lãnh đạo các Bộ ngành, các tướng lĩnh, Anh hùng LLVT, Anh hùng Lao động… làm Uỷ viên BCH Danh dự của Hội. Thiếu tướng Võ Sở được BCH bầu làm Chủ tịch Hội, Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn làm Phó Chủ tịch Thường trực Hội. Các đồng chí Thiếu tướng Phan Khắc Hy, Thiếu tướng Trần Danh Bích, Thiếu tướng Nguyễn Bá Tòng, TS Lê Thị Phương Thảo được bầu làm Phó Chủ tịch Hội. (Năm 2014 bổ sung Thiếu tướng Hoàng Kiền làm Phó Chủ tịch Hội).
Tính đến nay, Hội Truyền thống Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh Việt Nam đã và đang bước vào nhiệm kỳ III (2022 – 2027)…
Có thể nói, Hội Trường Sơn Việt Nam là một dấu ấn lịch sử, một mốc son ghi nhận sự đánh giá của Đảng, Nhà nước đối với lịch sử Đường Hồ Chí Minh huyền thoại. Đây còn là cơ hội để hàng chục vạn cán bộ, chiến sĩ và thanh niên xung phong năm xưa và cán bộ, chiến sĩ Binh đoàn 12 hôm nay tiếp tục phát huy truyền thống của Trường Sơn Anh hùng trong cuộc sống mới. Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam ra đời còn là cơ hội để các CCB Trường Sơn có điều kiện mới trong việc tập hợp, giáo dục cho thế hệ trẻ hôm nay có trách nhiệm với truyền thống lịch sử hào hùng của lớp lớp cha ông làm nên Trường Sơn huyền thoại, làm nên sự nghiệp chống Mỹ cứu nước vĩ đại của dân tộc trong thời đại mới.
NHỮNG CON SỐ ẤN TƯỢNG
CỦA HỘI TRƯỜNG SƠN VIỆT NAM
5 năm của nhiệm kỳ đầu tiên, tổ chức của Hội đã có bước phát triển nhanh chóng, sâu rộng từ Trung ương đến các địa phương, đơn vị truyền thống. Đầu nhiệm kỳ, mới chỉ có 2 tổ chức Hội thành viên và 43 BLL ở các tỉnh thành và 53 BLL ở các cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ Tư lệnh Trường Sơn trước đây, với hơn 18 vạn hội viên. Đến cuối 2016, Hội đã có 109 tổ chức thành viên và 301.141 hội viên cá nhân. Hệ thống tổ chức của Hội đã có ở 48 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, gồm 261 quận huyện, 3.008 xã phường (trong đó, có 34 tỉnh, thành, 154 quận, huyện và 1.497 phường, xã đã được địa phương cho phép thành lập Hội có đầy đủ tư cách pháp nhân theo Nghị định 45 CP) và 61 đơn vị truyền thống (trong đó có 18 đơn vị cấp Cục và Sư đoàn…; có 12 đơn vị truyền thống đã thành lập Hội). Trung ương Hội và 12 Hội cấp tỉnh, 41 Hội cấp huyện đã được Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp công nhận là Thành viên của Mặt trận. Hệ thống tổ chức Nữ chiến sỹ Trường Sơn cũng có bước phát triển mạnh mẽ và hoạt động rất sôi nổi, hiệu quả. Trung ương Hội có Ban Liên lạc Nữ chiến sỹ Trường Sơn toàn quốc, 28 tỉnh thành và 2 đơn vị truyền thống đã có BLL Nữ chiến sỹ Trường Sơn của địa phương, đơn vị mình. Ngoài ra còn có nhiều BLL đồng ngũ, Câu Lạc bộ văn nghệ… ở từng tỉnh hoặc liên tỉnh; Hội các cấp góp phần đã giải quyết chế độ cho hàng chục ngàn hội viên nhiễm chất độc da cam; hỗ trợ chính sách và tìm kiếm mộ liệt sĩ; làm Thẻ hội viên cho hàng vạn hội viên các địa phương... 2 cuộc vận động lớn đã được Hội phát động trong cả nước năm 2013: "Viết ký ức Trường Sơn" và "Hội viên Trường Sơn làm kinh tế giỏi, xoá đói giảm nghèo, giúp nhau khắc phục khó khăn, nâng cao đời sống"; Xuất bản hàng chục cuốn lịch sử các đơn vị và các tuyển tập thơ văn…
Hội đã huy động các nguồn lực xã hội và hội viên cho các hoạt động tình nghĩa, với tổng giá trị: 139 tỷ, 655,5 triệu đồng (Trong đó riêng Trung ương Hội vận động trị giá 92 tỷ, 711,5 triệu đồng, các địa phương, đơn vị vận động trị giá 46 tỷ, 944 triệu đồng). Nhờ đó, đã hỗ trợ xây dựng 1.834 căn nhà tình nghĩa, sửa chữa nâng cấp 24 nhà (Trong đó, Trung ương Hội vận động hỗ trợ xây dựng được 1.306 nhà, các địa phương đơn vị tự vận động xây mới được 496 nhà, sửa chữa nâng cấp 24 nhà); tặng 3.357 sổ tiết kiệm (mức 3 - 5 triệu/sổ); cấp 478 suất học bổng (800.000đ/xuất), 850 chăn ấm cao cấp (800.000đ/chiếc); 46.293 suất quà cho các gia đình hội viên có hoàn cảnh khó khăn; trợ cấp thường xuyên hàng tháng (mức 500.000đ/tháng) cho 216 chị em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; Vận động các tổ chức nhân đạo từ thiện nhận chăm sóc, nuôi dưỡng 11 chị em nữ già yếu, cô đơn…
Hội đã kết nghĩa và cùng Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng tham gia chương trình “Nghĩa tình Trường Sơn” do Báo Sài Gòn Giải Phóng khởi xướng và chủ trì để vận động các nhà tài trợ và được chương trình hỗ trợ kinh phí để xây dựng hàng trăm nhà tình nghĩa cho hội viên; xây dựng các công trình tưởng niệm và tri ân các liệt sỹ Trường Sơn với tổng giá trị hàng chục tỷ đồng, như: Các Đền thờ Liệt sỹ Trường Sơn ở Bến phà Long Đại (Quảng Bình), Bến Tắt (Quảng Trị), Ngã ba biên giới cửa khẩu Bờ Y (Kon Tum), Bia Tưởng niệm Liệt sỹ Việt – Lào ở Lằng Khằng (Khăm Muộn - Lào).
Từ đầu năm 2013, Trung ương Hội đã mở cuộc vận động “Hội viên Trường Sơn sản xuất giỏi, xóa đói, giảm nghèo, giúp nhau khắc phục khó khăn nâng cao đời sống”. Phong trào đã và đang được các tổ chức Hội, hội viên ở các địa phương triển khai thực hiện và đạt kết quả bước đầu. Theo báo cáo của 26 địa phương có 2.770 hội viên được đồng đội giúp vốn sản xuất, kinh doanh không lấy lãi với tổng số tiền 3 tỷ 584 triệu đồng; 8.167 hội viên được đồng đội tặng vật nuôi, cây giống để phát triển sản xuất, ổn định đời sống. Bằng sự nỗ lực vượt khó vươn lên của bản thân và sự trợ giúp của đồng đội và cộng đồng 2.447 hộ hội viên đã vươn lên thoát nghèo, 5.003 hộ hội viên từ cận nghèo vươn lên có mức sống trung bình.
Hội TSVN đã thành lập “Trung tâm Tổ chức về thăm chiến trường xưa Bộ đội Trường Sơn – Quân tình nguyện Việt – Lào”; Ngày 18/3/2012, Trang báo điện tử của Hội ra mắt. Tính đến tháng 8-2023, đã có trên 88 triệu lượt người truy cập.
Hội TSVN phối hợp với Binh đoàn 12 tiến hành khảo sát, xây dựng hồ sơ đề nghị Chính phủ công nhận Di tích lịch sử Đường Hồ Chí Minh là Di tích Quốc gia Đặc biệt. Thủ tướng Chính phủ qua 2 đợt (2013 và 2018) đã Quyết định công nhận Di tích lịch sử Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh với 46 di tích lịch sử tại 11 tỉnh là Di tích Quốc gia Đặc biệt. Đây không chỉ là sự đánh giá giá trị vô giá của Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh mà còn mở ra cơ hội mới để tuyên truyền, giáo dục truyền thống, lịch sử Đường Hồ Chí Minh huyền thoại cho các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
-Ngày 31/12/2013, Hội được Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam kết nạp làm Thành viên thứ 46.
Trong nhiệm kỳ II, Hội đã vận động được hơn 83 tỷ đồng từ các tổ chức Hội, hội viên và các nguồn lực xã hội. Trong đó, có gần 60 tỷ đồng hỗ trợ, giúp đỡ các gia đình có công, đối tượng chính sách, hội viên có hoàn cảnh khó khăn, bao gồm: tặng 520 căn nhà mới, hỗ trợ sửa chữa nâng cấp 197 căn nhà cũ, tặng 294 sổ tiết kiệm, 326 suất học bổng, 75 xe lăn, 50 suất học nghề cao đẳng, 62.269 suất quà, 1.570 chăn ấm cao cấp; hỗ trợ tiền mổ 226 ca bệnh nặng, khám bệnh cấp thuốc miễn phí cho 6.869 lượt hội viên; vận động trợ cấp thường xuyên cho 215 lượt người với mức 500.000 đ/tháng; Nuôi dưỡng tại trung tâm 14 người.
Ngoài ra Hội còn vận động các nhà tài trợ hỗ trợ trực tiếp hơn 23 tỷ đồng để tổ chức các sự kiện lớn, như: Tổ chức các cuộc thi viết, các chương trình truyền hình trực tiếp, làm các phim tài liệu, phóng sự, tổ chức các cuộc triển lãm, hội diễn, biểu diễn văn nghệ…về Trường Sơn, xây dựng công trình tưởng niệm Liệt sỹ, bia di tích và hoạt động kỷ niệm ngày truyền thống ở các cấp, hoạt động thường xuyên của Hội.
Phối hợp với Binh đoàn 12 báo cáo và kiến nghị với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng và Nhà nước tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về thủ tục hồ sơ, giải quyết được 140 trường hợp tồn đọng về chính sách; đề nghị Nhà nước truy tặng danh hiệu anh hùng LLVTND cho 2 cán bộ cấp cao, nguyên là Lãnh đạo của Bộ đội Trường Sơn; xác nhận hồ sơ gốc cho gần 4.500 trường hợp; trả lời gần 2.000 đơn thư hỏi về chính sách, cung cấp 827 thông tin về liệt sỹ cho gia đình, cập nhật gần 20.000 thông tin về trường hợp hy sinh, từ trần thuộc Đoàn 559 – Bộ đội Trường Sơn gửi các tỉnh phối hợp rà soát, bổ sung để báo cáo Bộ Quốc phòng hoàn chỉnh cơ sở dữ liệu về liệt sỹ và mộ liệt sỹ. Các tổ chức Hội và hội viên đã tham gia cùng thân nhân gia đình tìm kiếm, cất bốc, hồi hương 49 hài cốt liệt sỹ…
Phương châm tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của Nhiệm kỳ III là:
“Tập hợp - Đoàn kết - Truyền thống - Tình nghĩa - Tổ chức vững chắc - Hoạt động hiệu quả”.
NHỮNG PHẦN THƯỞNG CAO QUÝ
CỦA HỘI TRƯỜNG SƠN VIỆT NAM
Trong 10 năm (2012-2022) đến nay, Hội Trường Sơn Việt Nam đã vinh dự được Đảng và Nhà nước và các Bộ, Ngành trao tặng nhiều phần thưởng cao quý:
-Hội đã được Chủ tịch Nước, Thủ tướng Chính phủ và các ban, bộ, ngành Trung ương khen thưởng Hội và 59 tập thể, 38 cá nhân, gồm 11 Huân chương Lao động, trong đó có 2 Huân chương hạng Nhì, 9 Huân chương hạng Ba cho 5 tập thể và 6 cá nhân; 35 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ cho 10 tập thể và 25 cá nhân; 13 Bằng khen của Ban Tuyên giáo Trung ương; 33 Bằng khen của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; 44 Bằng khen của Bộ VHTT và DL; 10 Bằng khen của Hội LH Phụ nữ Việt Nam.
BAN TUYÊN TRUYỀN – THI ĐUA