Tên lửa chiến đấu ở phía Tây Trường Sơn
Theo Sự kiện và Nhân chứng
Thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, buộc Tổng thống Mỹ Giôn-Xơn phải tuyên bố chấm dứt không điều kiện việc ném bom đánh phá miền Bắc Việt Nam. Tuy vậy, không quân Mỹ chưa từ bỏ âm mưu ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho tiền tuyến miền Nam. Chúng sử dụng lực lượng B-52 và AC-130 tập trung đánh phá ác liệt ra Nam Quân khu 4 và trên toàn tuyến cửa khẩu 559, nhất là khu vực Quảng Bình, Vĩnh Linh.
Tên lửa SAM-2 vượt Trường Sơn vào chiến trường. Ảnh tư liệu.
Quyết tâm của ta là phải bảo vệ bằng được tuyến vận tải chiến lược, đường Hồ Chí Minh nên đã đưa tên lửa băng qua đỉnh Trường Sơn, vượt sang đất bạn Lào để chiến đấu. Theo chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân (PK-KQ) sử dụng Sư đoàn 367 làm lực lượng cơ động ở Nam Quân khu 4 với 5 trung đoàn pháo cao xạ 224, 230, 280, 281, 284 và 2 trung đoàn tên lửa là 237, 238. Nhiệm vụ của Sư đoàn 367 là phối hợp với lực lượng phòng không Quân khu 4 và lực lượng 559, kiên quyết bảo vệ tuyến giao thông huyết mạch, chuẩn bị sẵn sàng tham gia tác chiến bảo vệ binh chủng hợp thành ở giới tuyến.
Hệ thống đường Trường Sơn dài hàng ngàn cây số, ngoài các trục chính chạy dọc Bắc-Nam như đường 14, 15 phía Đông; đường 128, 129 phía Tây, dọc tỉnh Khăm-muôn và Sa-van-na-khét của Lào, còn có các trục ngang nối liền Đông Tây qua các cửa khẩu của đường 10, 12, 16, 18, 20 và hệ thống đường nhánh dày như mạng nhện. Đường Trường Sơn thuộc loại đường quân sự làm gấp, đa số đường đất đỏ. Mùa mưa thì lầy lội, tạo thành những ổ trâu, ổ voi, vũng ao nhỏ... rất khó khăn cho việc cơ động bằng cơ giới, nhất là khí tài tên lửa cồng kềnh. Mùa khô khi vận chuyển thường tung bụi mù mịt, các đoạn đường trống trải địch thường dùng B-52 và AC-130 đánh phá ngăn chặn ác liệt các nút giao thông vào giờ cao điểm. Ngoài ra, chúng còn dùng loại máy bay cường kích và máy bay trinh sát khống chế, săm soi ngày đêm trên toàn tuyến. Được Đội Trinh sát nhiễu báo động chính xác, kịp thời việc xuất hiện của B-52 và AC-130; các đơn vị đã chủ động phòng tránh, vận chuyển và đánh địch hiệu quả.
Bước vào mùa khô năm 1970-1971, không quân địch hoạt động khá mạnh tại các cửa khẩu 559. Trên các trọng điểm đường 20, máy bay địch trinh sát ngày đêm, dùng B-52 ném bom ác liệt vào đèo Phu La Nhích, ngầm Tà Lê, Lùm Bùm, trên đường 128 và đường 9. Trung đoàn tên lửa 238 nhận lệnh triển khai các tiểu đoàn 56, 81, 84 áp sát các trọng điểm trên đường 20, chuẩn bị sẵn sàng vượt qua đường 128 vào trận địa Máy Húc. Trung đoàn 237 gồm 3 tiểu đoàn 69, 82 và 83 cơ động theo trục đường 15 từ Quảng Bình đến Vĩnh Linh, sẵn sàng cơ động thọc sâu theo đường 12 và đường 10, vượt sang Bắc Bản Đông trên đường số 9. Cuối năm 1970, các tiểu đoàn đã sẵn sàng chiến đấu, tích cực tìm cách đánh B-52 và AC-130, nhưng cũng gặp rất nhiều khó khăn. Địa hình phức tạp, trận địa phần lớn chỉ đánh được 2 bệ. Các tiểu đoàn phải cơ động nhiều, phải chiến đấu trong điều kiện đơn lẻ, không tập trung được hỏa lực nên hạn chế xác suất tiêu diệt địch, lại dễ dàng bị tên lửa sơ rai đánh phá. Ta phải chịu nhiều hi sinh, mất mát nhưng bộ đội vẫn kiên cường bám trụ, tích cực đánh địch và đã đạt được kết quả nhất định.
Đầu năm 1971, không quân địch tăng cường trinh sát đường 9 từ Khe Sanh đến Sê-pôn. Trung đoàn tên lửa 237 và 238 được lệnh tiếp tục thọc sâu theo đường 12, 20 và đường 10, vượt sang Tây Trường Sơn để đánh B-52; đồng thời bảo đảm giao thông vận chuyển và bảo vệ đội hình quân binh chủng hợp thành.
Ngày 18-3-1971, Tiểu đoàn 69 thuộc Trung đoàn 237 tại trận địa Tà Păng đã kịp thời bắn rơi 1 chiếc B-52, yểm hộ đắc lực cho bộ binh giải phóng Bản Đông. Tháng 3-1972, cũng trên tuyến vận chuyển chiến lược cửa khẩu 559, Tiểu đoàn 67 thuộc Trung đoàn tên lửa 275, Sư đoàn 377 tại trận địa Mây Húc 2, do nghiên cứu và chuẩn bị khá tốt nên đã bắn rơi tại chỗ 1 chiếc AC-130, bảo đảm cho chiến dịch vẫn chuyển đợt tổng công kích được thuận lợi, phục vụ cho Chiến dịch Trị Thiên mở màn thắng lợi.
Trên cửa khẩu, các đơn vị tên lửa đã bắn rơi được 2 con át chủ bài của không quân địch là B-52 và AC-130 vào thời cơ quyết định; góp phần quan trọng vào thắng lợi của các chiến dịch của đường Trường Sơn huyền thoại. Từ những kinh nghiệm quý báu này, cộng với kinh nghiệm chiến đấu trong Chiến dịch Trị Thiên (3-1972) đã rút ra được nhiều bài học quý báu cho sự phát triển và trưởng thành của Bộ đội Tên lửa; góp phần quan trọng vào thắng lợi vĩ đại của Chiến dịch Phòng không bảo vệ Hà Nội cuối tháng 12 – 1972.
THANH BÌNH
(Theo Hồi ký Bộ Tham mưu PK-KQ trong chiến tranh)