ĐỊA ĐIỂM THÀNH LẬP VÀ HUẤN LUYỆN CỦA TIỂU ĐOÀN 301
ĐOÀN CÔNG TÁC QUÂN SỰ ĐẶC BIỆT (ĐOÀN 559)
.jpg)
Đoàn trưởng Võ Bẩm trong chuyến khảo sát mở đường 1959
Cuối tháng 3-2024, Ban Lịch sử, Truyền thống nhận được Đơn đề nghị của ông Huỳnh Minh Hương, là hội viên Ban Liên lạc con em miền Nam Trung đoàn 210 (Sư 305) có xác nhận của UBND xã Vân Lĩnh, huyện Thanh Ba, Phú Thọ; nội dung cung cấp các tư liệu, nhân chứng về địa điểm tập trung quân và huấn luyện của Tiểu đoàn 301- Đoàn 559 vào thời gian từ 26-5 đến 10-6 năm 1959 tại “đồi Chiêu đãi” xã Vân Lĩnh, huyện Thanh Ba, Phú Thọ. Tuy nhiên các sách Lịch sử Đoàn 559- Bộ đội Trường Sơn chưa nêu ra một cách cụ thể và cả nhầm lẫn.
Ban Lịch sử, Truyền thống đã nghiên cứu, tra cứu và báo cáo với Thường trực Hội Trường Sơn Việt Nam. Thường trực đã xác nhận, những tài liệu mà ông Huỳnh Minh Hương cung cấp là có cơ sở. Ban Lịch sử xin tóm tắt lại sự kiện đó qua các tài liệu lịch sử , và quan điểm của Ban Lịch sử:
Theo sách Lịch sử Đoàn 559- Bộ đội Trường Sơn (Nhà xuất bản QDND 1999) trang 22 có viết:
“Ngày 19-5-1959, Thường trực Tổng Quân ủy triệu tập Ban Cán sự, chính thức giao nhiệm vụ cho Đoàn mở Đường Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam…”. Ngày 19 tháng 5 năm 1959 được lấy làm ngày thành lập Đoàn 559.
Ban Cán sự của Đoàn gồm: Thượng tá Võ Bẩm là Đoàn trưởng, Trung tá Nguyễn Thạnh là Đoàn phó, Đại úy Nguyễn Chương làm trợ lý bảo vệ, Thượng úy Lê Trọng Tâm là bí thư Đoàn trưởng, Thượng úy Huỳnh Chuẩn làm trợ lý quân nhu, Thượng úy Huỳnh Thường là trợ lý tài vụ. Trung úy Nguyễn Ngọc Linh là trợ lý quân giới, Phạm Công Chuyên là trợ lý xây dựng. Tất cả cán bộ Ban Cán sự đều là cán bộ từng chiến đấu ở chiến trường Trị Thiên và Khu V, . Trụ sở làm việc của Ban Cán sự ở số 63-65 phố Lý Nam Đế, Hà Nội.
Theo cuốn hồi ký của Thiếu tướng Võ Bẩm “Những nẻo đường kháng chiến” (Nhà xuất bản QĐND, 2006) trang 113 có viết: “Những ngày cuối tháng 5 /1959, tôi một mình một xe Commăngca đến các công trường, nông trường có bộ đội miền Nam tập kết, Tập đoàn sản xuất miền Nam, Sư đoàn 305, Sư đoàn 324, để tuyển người”. Trang 114 viết: “Được sự giúp đỡ nhiệt tình của Bộ Tư lệnh sư đoàn (305), đến cuối tháng 5 chúng tôi đã tuyển được 440 cán bộ chiến sỹ biên chế thành Tiểu đoàn 301”. Trang 115 có viết: “ …bộ đội được rèn luyện thể lực, tập mang vác nặng, hành quân xa, vượt đồi, leo dốc…Gian lao vất vả của những ngày luyện rèn ngắn ngủi ở Phong Châu (?) đã giúp người lính tăng thêm thể lực…”
Theo sách Lịch sử bộ đội Trường Sơn đường Hồ Chí Minh (Nhà xuất bản QĐND, năm 1994), trang 17 và trang 18 có viết: " Ngày 26 tháng 5, cán bộ chiến sỹ đã được lựa chọn , tập trung đông đủ tại hội trường Sư đoàn 305, trên một ngọn đồi gần trung tâm nông trường Vân Lĩnh".
Thời điểm 1959, Sư đoàn 305 có chỉ huy sở tại Thậm Thình (nay thuộc TP Việt Trì), nhưng Trung đoàn 210 làm nhiệm vụ khai hoang thành lập Nông trường chè Vân Lĩnh, xã Vân Lĩnh, huyện Thanh Ba, Phú Thọ. Tại đây Sư đoàn 305 có một nhà “Chiêu đãi sở”. Cục phó Cục Nông trường Võ Bẩm đã 4 lần để lại lưu bút trong sổ lưu niệm của “Chiêu đãi sở” tại Vân Lĩnh. Vậy địa điểm Tiểu đoàn 301 tập trung quân (thành lập) tại Nông trường Vân Lĩnh là có cơ sở.
Nơi huấn luyện thường là khu vực quanh nơi đóng quân. Sách Lịch sử 559 viết: Nơi huấn luyện là vùng đồi núi huyện Lâm Thao (?). Nếu xác định nơi D301 đóng quân ở Vân Lĩnh thì nơi huấn luyện cũng là ở xung quanh Vân Lĩnh, huyện Thanh Ba. Vì thời gian huấn luyện rất ngắn (từ 26-5 đến 10-6-1959), không thể di chuyển mấy chục cây số. Vậy thông tin D301 rèn quân ở Lâm Thao có thể là một sự nhầm lẫn.
Sau đợt huấn luyện ngắn ngày, Tiểu đoàn 301 tổ chức xuất quân. Khi “xuất quân”, các sách đều viết là “Từ nông trường Vân Lĩnh, hành quân bộ ra ga Tiên Kiên”. Đây là một chi tiết không hợp lý, còn mâu thuẫn giữa Hồi ký của bác Võ Bẩm và sách Lịch sử Đoàn 559 về thời gian xuất quân. Sách Lịch sử Đoàn 559… trang 34 viết: “Ngày 04 (?) tháng 6 năm 1959, Đoàn 301 có lệnh cấm trại… 19g ngày 4 tháng 6, Tiểu đoàn 301 tổ chức hành quân tư Nông trường Vân Lĩnh ra ga Tiên Kiên (Lâm Thao…).
Trong khi đó sách “Những nẻo đường kháng chiến” của bác Võ bẩm trang 123, viết nội dung: “…ngày 09 tháng 6 Ban Cán sự 559 họp chớp nhoáng… sau cuộc họp tôi điện cho Ban Chỉ huy D301 phát lệnh cấm trại… Ngày 10-6, tôi và Nguyễn Thạnh đi xe Comangca theo quốc lộ 2, qua Phủ Lỗ (Chỉ huy sở của Sư 305 lúc đó) lên Doanh trại 301… chạng vạng tối hôm sau (ngày 11-6) bộ đội lục tục hành quân từ Nông trường Vân Lĩnh ra ga Tiên Kiên”. Có chênh lệch về thời gian, nhưng đều xuất phát từ Nông trường Vân Lĩnh.
Tập hợp các tư liệu trên, ý kiến Tiểu đoàn 301 đóng quân và huấn luyện tại nông trường Vân Lĩnh, xã Vân Lĩnh, Thanh Ba, Phú Thọ là có cơ sở. Thời gian xuất quân (19 giờ ngày 4-6-1959 hay tối ngày 11-6-1959), ga D301 lên tàu (Tiên Kiên hay Chí Chủ) cần xác minh thêm.
Ban Lịch sử Truyền thống cung cấp thông tin để các Cựu chiến binh Trường Sơn đóng góp ý kiến, cung cấp những tư liệu xác thực để làm sáng tỏ.
Trưởng Ban Lịch sử, Truyền thống
Vũ Trình Tường