Sư đoàn ô tô vận tải 571 trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975
SƯ ĐOÀN Ô TÔ VẬN TẢI 571
TRONG CUỘC TỔNG TIẾN CÔNG VÀ NỔI DẬY MÙA XUÂN 1975
Đại tá NGUYỄN VĂN NINH
Đoàn xe vận tải Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam. Ảnh: Tư liệu
Sư đoàn Ô tô vận tải 571 được thành lập ngày 12 tháng 7 năm 1973 trên chiến trường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh. Đây là Sư đoàn Ô tô vận tải cơ động chiến lược đầu tiên của quân đội ta. Khi mới thành lập, Sư đoàn có 4 trung đoàn (11, 13, 17, 512), sau đó bổ sung thêm Trung đoàn 527, biên chế mỗi trung đoàn có 4 tiểu đoàn cùng với hơn 2.600 xe ô tô các loại. Đây đều là những đơn vị vận tải chủ lực, thiện chiến của tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn. Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh, Sư đoàn 571 đã thần tốc cơ động đại bộ phận lực lượng của 2 quân đoàn chủ lực vượt hàng nghìn km kịp thời tham gia chiến dịch, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Ngày 26 tháng 3 năm 1975, thực hiện mệnh lệnh của Bộ Tổng Tư lệnh, Bộ Tư lệnh Trường Sơn giao nhiệm vụ cho Sư đoàn chuẩn bị 1.000 xe để làm nhiệm vụ cơ động gấp Quân đoàn 1, lực lượng dự bị chiến lược của Bộ từ Vĩnh Chấp (Vĩnh Linh) vào Đồng Xoài để chuẩn bị cho trận quyết chiến lịch sử. Theo mệnh lệnh của Bộ, chậm nhất ngày 3 tháng 4, lực lượng đi đầu của Quân đoàn 1 phải xuất phát. Ngày 25 tháng 4 đơn vị cuối cùng phải có mặt ở Đồng Xoài.
Mệnh lệnh của Bộ đến khi hầu hết lực lượng xe của Sư đoàn đang vận chuyển theo kế hoạch từ trước trên đường Tây Trường Sơn. Song, nhờ có hệ thống thông tin liên lạc được tổ chức chặt chẽ, Bộ Tư lệnh Sư đoàn đã kịp thời điện khẩn cấp cho các đơn vị nhanh chóng trả hàng, trở về nhận nhiệm vụ mới.
Để bảo đảm cơ động đội hình nhanh gọn, an toàn, Bộ Tư lệnh Sư đoàn đã tổ chức hiệp đồng với Bộ Tham mưu Quân đoàn 1, tổ chức các đơn vị xe thành 3 đội hình lớn. Mỗi đội hình có từ 3 đến 4 tiểu đoàn xe, mỗi tiểu đoàn chở gọn một trung đoàn bộ binh. Thời gian xuất phát của mỗi đội hình cách nhau 5 ngày. Trong vòng 10 ngày, Sư đoàn 571 đã sử dụng 1.053 xe, cơ động đại bộ phận Quân đoàn 1 hành quân theo hướng Tây Trường Sơn (Đường 22) đến Sê Sụ rồi tạt sang Đường 14, qua Plây Cu, Đức Lập xuống Đồng Xoài. Đến ngày 17 tháng 4, đội hình thứ hai và ngày 19 tháng 4 đội hình thứ ba đã đến Đồng Xoài an toàn tuyệt đối.
Như vậy, với hơn 1.000 xe, Sư đoàn 571 đã cơ động hàng vạn quân cùng binh khí kỹ thuật vượt qua chặng đường rừng núi dài 1.200km đến vị trí triển khai nhiệm vụ chiến dịch. Sự có mặt của Quân đoàn 1 ở Đồng Xoài vào trung tuần tháng 4 đã góp phần tạo nên ưu thế tuyệt đối, bất ngờ áp đảo kẻ địch trên hướng Tây bắc Sài Gòn, khiến chúng càng rối loạn thêm về chiến lược.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ cơ động Quân đoàn 1 vào Đồng Xoài, toàn bộ đội hình xe của sư đoàn lại khẩn trương quay gấp ra Đông Hà để chở đạn vào phục vụ chiến dịch. Theo yêu cầu của Quân đoàn 1, Sư đoàn 571 để 2 đại đội của Tiểu đoàn 75, do Chính trị viên Tiểu đoàn Nguyễn Văn Ninh chỉ huy, ở lại phối thuộc với Quân đoàn làm nhiệm vụ cơ động chiến đấu.
Trong khi đang triển khai nhiệm vụ cơ động Quân đoàn 1 vào Đồng Xoài thì cuối tháng 3, Sư đoàn nhận lệnh triển khai 600 chuyến xe chở gạo và đạn từ Đông Hà theo đường số 1 vào Đà Nẵng phục vụ Quân đoàn 2 chiến đấu. Nhờ chủ động chuẩn bị từ trước nên đến ngày 6 tháng 4, Sư đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trên. Cùng ngày, tại Đà Nẵng, đồng chí Hoàng Trá, Quyền Tư lệnh Sư đoàn, nhận được lệnh của Trung tướng Lê Trọng Tấn, Phó Tổng tham mưu trưởng, Tư lệnh cánh quân Duyên Hải, sử dụng toàn bộ số xe hiện có của Sư đoàn để cơ động Quân đoàn 2 tiến công theo đường số 1 vào phía Nam. Đây là cuộc cơ động thần tốc thứ hai của Sư đoàn.
Ngày 8 tháng 4, đồng chí Trung tướng Lê Trọng Tấn cử đồng chí Thiếu tướng Giáp Văn Cương, Phó Tổng tham mưu trưởng cùng đồng chí Hoàng Trá, quyền Tư lệnh Sư đoàn 571 dùng trực thăng bay ra Sở chỉ huy của Bộ Tư lệnh Trường Sơn (tại Gio Linh) để hiệp đồng.
Ngày 9 tháng 4, trong khi ở phía Tây Trường Sơn, hơn 1.000 xe của Sư đoàn đang trên đường cơ động Quân đoàn 1 đến Đồng Xoài, thì ở hướng Đông, gần 700 xe vận tải đã tập kết từ chân đèo Hải Vân đến sân bay Đà Nẵng để cơ động các lực lượng của Quân đoàn 2, thần tốc tiến theo quốc lộ số 1, nhanh chóng áp sát Sài Gòn từ hướng Đông.
Rạng ngày 16 tháng 4, dưới sự chi viện mạnh mẽ của pháo binh và được xe tăng mở đường, tiểu đoàn xe 54 Trung đoàn 527 đã cơ động Trung đoàn 101 Sư đoàn 325 dũng mãnh tiến công, chọc thủng phòng tuyến của địch, cùng với lực lượng của Sư đoàn 3 Quân khu 5, Trung đoàn 25 giải phóng thị xã Phan Rang và sân bay Thành Sơn. Trên đà thắng lợi, các đơn vị xe của Sư đoàn lại cơ động Quân đoàn 2 phối hợp với bộ đội địa phương tiến đánh, giải phóng Phan Thiết ngày 19 tháng 4 và đánh chiếm Hàm Tân (tỉnh Bà Rịa).
Ngày 20 tháng 4, bộ phận đi đầu của Quân đoàn 2 đã đến Rừng Lá. Đêm 20 tháng 4, toàn bộ lực lượng địch ở đây trước nguy cơ bị bao vây tiêu diệt, đã phải bỏ chạy về Bà Rịa. Đến ngày 22 tháng 4, các đơn vị xe của Sư đoàn 571 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cơ động Quân đoàn 2 vừa thần tốc tiến quân trên chặng đường dài 900km, vừa đột kích vượt qua hệ thống phòng thủ từ xa của địch, vừa đi vừa tiến công đánh địch, kịp thời tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Đến ngày 26 tháng 4, các cánh quân chủ lực và các đoàn binh khí kỹ thuật của ta đã tới địa điểm tập kết đúng thời hạn triển khai nhiệm vụ chiến dịch giải phóng Sài Gòn trên 5 hướng, trong đó Sư đoàn 571 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cơ động Quân đoàn 1 trên hướng Bắc và Đông Bắc; Quân đoàn 2 trên hướng Đông và Đông Nam.
Đúng 17 giờ ngày 26 tháng 4, Chiến dịch Hồ Chí Minh chính thức mở màn. Ở hướng Quân đoàn 2, trận bão lửa của gần chục tiểu đoàn pháo binh trút vào đầu giặc vừa dứt, đội hình xe cơ động lực lượng thọc sâu từ các cánh rừng cao su, ào ào xông lên. Tại Nhơn Trạch, các chiến sĩ lái xe của tiểu đoàn 58 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chở đạn pháo lớn cho trận địa pháo tầm xa đánh vào sân bay Tân Sơn Nhất. Tiếng nổ của hàng trăm viên đạn pháo hạng nặng vừa dứt ở sân bay Tân Sơn Nhất, lập tức đội hình xe của Sư đoàn 571 cơ động lực lượng thọc sâu của Quân đoàn 2 nhanh chóng vượt qua các ổ đề kháng của địch, tiếp cận phía đông bắc cầu Sài Gòn. Gần trưa ngày 29 tháng 4, Sư đoàn 304 hoàn toàn làm chủ căn cứ Nước Trong.
Sáng ngày 30 tháng 4, lực lượng thọc sâu của Quân đoàn 2 được đội hình xe của Sư đoàn 571 cơ động, có sự chi viện của ba trận địa hỏa lực, được đặc công biệt động dẫn đường nhằm thẳng các mục tiêu đã xác định trong nội thành Sài Gòn. Vào lúc 9 giờ 30 phút, các xe của đồng chí Nguyễn Văn Nam và Dương Quang Lựa được giao nhiệm vụ cơ động đơn vị trinh sát bám sát phân đội xe tăng thuộc Lữ đoàn 203 vượt cầu Rạch Chiếc tiến về Dinh Độc Lập. Một lốp xe bị mảnh đạn địch bắn thủng nhưng không kịp sửa chữa, đồng chí Lựa vẫn tiếp tục lái chiếc xe thủng lốp mang biển số CE.1283 chở các chiến sĩ đặc công, bộ binh bám theo xe tăng của đơn vị đồng chí Bùi Quang Thận vào đánh chiếm dinh Độc Lập. Đây là chiếc xe ô tô vận tải quân sự đầu tiên có mặt tại Dinh Độc Lập trong giờ phút huy hoàng nhất của dân tộc. Lúc ấy là 11 giờ 30 phút ngày 30 tháng 4. Cũng sáng 30 tháng 4, các tiểu đoàn 66, 77... cơ động Sư đoàn 325 và Sư đoàn 7 đánh chiếm Bộ Tổng Tham mưu ngụy. Đồng thời, khoảng 500 xe của Sư đoàn đưa lực lượng của các quân, binh chủng và lực lượng an ninh vào tiếp quản Sài Gòn.
Với những thành tích xuất sắc trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 mà đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, Sư đoàn 571 có 15 tập thể từ đại đội đến Sư đoàn và 7 cá nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.
Chiến công đặc biệt xuất sắc của Sư đoàn 571 trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, đã khẳng định chủ trương thành lập các Sư đoàn ô tô vận tải của Bộ Tổng Tư lệnh theo đề nghị của Bộ Tư lệnh Trường Sơn là đúng đắn, sáng tạo, độc đáo, phù hợp quy luật phát triển của cuộc chiến tranh. Các sư đoàn ô tô vận tải 571 và 471 Bộ đội Trường Sơn đã cùng với các binh đoàn bộ binh tạo nên những cuộc hành quân thần tốc, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, hoàn thành công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
NVN