Chợ Viềng - Nét đẹp văn hóa ngày xuân
của đất và người Thành Nam

 

Chợ Viềng - địa chỉ du xuân hấp dẫn của người dân trấn Sơn Nam Hạ cũng như du khách khắp nơi trong cả nước mỗi khi Tết đến, xuân về. (Ảnh: truyencotich.vn)

Chợ Viềng từ lâu đã được biết đến là nét đẹp trong văn hóa Việt Nam. Thú vui chơi chợ Viềng đầu năm được lưu truyền từ đời này qua đời khác. Ai đến với chợ Viềng cũng đều đinh ninh một ý niệm: mua may bán rủi cho năm mới được bình an, may mắn. Cả người bán lẫn người mua đều quan niệm như vậy nên không cần nói thách hay mặc cả nhiều. Người mua thuận mua được thì coi như lấy vận may đầu năm. Người bán bán được hàng mà không phải chật vật cò kè với người mua thì cũng coi như lấy được cái may mắn hanh thông ngày đầu xuân và do đó có niềm tin vào sự thuận lợi trong năm mới.
Chợ Viềng mở giữa tiết tân xuân là lời mời gọi du khách gần xa dừng chân du xuân chợ Viềng dẫu chưa một lần tường tận gốc tích của phiên chợ độc đáo này. Ở Nam Định có tới bốn chợ Viềng, thứ nhất là chợ Viềng ở xã Mỹ Trung (huyện Mỹ Lộc) song giờ chỉ còn tồn tại như một địa danh. Từ thành phố đi lên chợ Viềng Mỹ Trung chỉ vài cây số, bình thường nói “lên Viềng” hay “đến chợ Viềng” người ta hiểu là nơi ấy.
Còn khi nói “đi chợ Viềng” hay “đi chơi chợ Viềng” người ta thường hay nghĩ tới ba chợ còn lại, những nơi mà tên gọi “Viềng” chỉ thực sự có ý nghĩa một ngày trong một năm: chợ Viềng Chùa (thị trấn Nam Giang, huyện Nam Trực) và chợ Viềng Phủ Dày (thôn Trung Thành, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản), chợ Viềng ở Hải Lạng (huyện Nghĩa Hưng) thì nay còn rất ít người biết tới.

Mua bán cây cảnh ở chợ Viềng.

Chợ Viềng Phủ Dày (thôn Trung Thành, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản) họp vào đêm mùng 7 tháng Giêng Âm lịch. Trước khi đi thăm thú quanh chợ, mọi người vào các đền, phủ trong quần thể di tích lịch sử, văn hóa Phủ Dầy thắp hương, cầu xin thánh Mẫu phù hộ cho được mạnh khỏe, hạnh phúc trong năm mới. Giữa khung cảnh sơn thủy hữu tình, giữa tiết xuân dưới làn mưa bụi mỏng, người người chen vai thích cánh dạo quanh các khu vực bày bán các sản vật của miền quê nông nghiệp trù phú, những sản phẩm thủ công tinh xảo, đồ dùng sinh hoạt hằng ngày, đồ tế lễ… Du khách thập phương trẩy hội chợ Viềng Vụ Bản ngoài nhu cầu tâm linh về với trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu còn có cơ hội thưởng thức nhiều đặc sản “bánh Gôi, xôi Báng, rượu Hầu”, đặc biệt là món “bê thui” chấm tương gừng. Ở chợ Viềng Phủ Dày, thịt bê thui được bày bán thành từng dãy hoặc xen vào các hàng bán cây giống, cây cảnh. Ai đến chợ cũng mua thịt bò thui mang về để lấy may.
Người ta truyền nhau rằng, có thể đi chơi khắp khu chợ từ chiều đến tối, nhưng nếu mua thì nhất định nên đợi qua 0h, rạng sáng ngày mồng tám thì hãy mua, vậy mới thực sự là mua may cầu lành. Người nông dân thì mua cái liềm, lưỡi cuốc mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu; trẻ con thích thú được người lớn mua cho tò he rồng, phượng- thứ đồ chơi dân gian không thể thiếu của tuổi thơ. Khách phương xa đến có thể dạo thăm khu vực bán cây cảnh và mua cho mình một cây nhỏ bất kỳ, giá cả vừa phải, chủ yếu lấy lộc trong năm mới. Hoặc đơn giản hơn, mua một gói muối chỉ vài nghìn đồng theo tục lệ “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”, hay vài đồng tiền xu may mắn về để bàn thờ. Tất cả người bán và người mua đều vui vẻ, không chỉ là trao cho nhau món hàng, mà còn là gửi gắm cho nhau chút tình ngày xuân năm mới, và mong muốn mang may mắn về nhà.

Dòng người tìm về trẩy hội chợ Viềng Nam Định. (Ảnh: tintucnamdinh.vn)

Thịt bê thui - một đặc sản của huyện Nam Trực được bày bán tại Chợ Viềng. (Ảnh: namtruc.namdinh.gov.vn)

Rời chợ Viềng Phủ Dày khi đất trời đang chuyển sang một ngày mới, du khách sẽ tiếp tục được hòa mình vào dòng người trẩy hội Viềng Chùa (thị trấn Nam Giang, huyện Nam Trực) vào sáng ngày mùng 8 tháng Giêng Âm lịch.
Hàng hóa ở đây vô cùng phong phú và đa dạng với sự hội tụ của hầu như tất cả những sản phẩm làng nghề có hàng trăm năm tuổi như: Làng hoa cây cảnh Vị Khê với hàng trăm các loài hoa qúy, quất nguyên thủy, cây cảnh, cây thế được Thái úy Tô Trung Tự truyền nghề từ thời nhà Lý; các sản phẩm đồ đồng đến từ làng nghề đúc đồng Đồng Quỹ, sản phẩm đồ sắt của làng nghề Vân Chàng – một làng nghề truyền thống được Lục vị Tổ Sư truyền dạy từ thời vua Trần Nhân Tông và cùng với sự góp mặt của nhiều gian hàng thủ công Mỹ Nghệ của hầu hết các làng nghề nổi tiếng đến từ các tỉnh trong nước.
Với ý nghĩa của phiên chợ bán – mua lấy may, chơi lấy may thì ở Chợ Viềng Nam Trực còn có đặc trưng riêng đó là ẩm thực “ăn lấy may”. Thịt bò thui và phở bò gia truyền của người dân nơi đây vốn đã nổi tiếng cùng với khoai lang lim chợ Chùa, lạc vỏ lụa, kẹo lạc Thượng Nông và đặc biệt là phở bò Giao Cù.

Nhiều mặt hàng đồ cổ, giả cổ phong phú, đa dạng được bày bán ở chợ (Ảnh: namtruc.namdinh.gov.vn)

Các vật dụng sinh hoạt được bày bán tại chợ Viềng. (Ảnh: thanhnien.vn)

Trong ngày tháng giêng mưa xuân lất phất bay, trong tiết trời se se lạnh có lẽ không gì thú vị hơn khi mỗi du khách được thưởng thức món thịt bò thui tái nhúng nhâm nhi chén rượu nồng cay với bát phở bò “Chính gốc Giao Cù Nam Định” trên chính mảnh đất sản sinh ra món ẩm thực đặc trưng, riêng có của người Giao Cù Nam Định nói riêng, Việt Nam nói chung. Và sau đó họ cần được thưởng thức bát nước chè xanh nóng bỏng của làng Thanh Khê xã Nam Cường nhâm nhi với kẹo lạc Thượng Nông ai cũng thấy lòng ấm hơn khi ngẫm về những nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng đầy ý nghĩa từ bao đời vẫn còn dược duy trì trên quê hương Nam Trực, để rồi khi ra về trên tay mỗi người từ các cụ già đến con trẻ đều mua cho mình năm ba thứ gì đó từ những món hàng đắt tiền như đồ cổ, cây thế, đồ gia dụng, đến những dụng cụ nông nghiệp, cây giống hay những thứ đồ chơi dân gian tò he rồng, phượng…

Nhiều món đồ độc và lạ được bày bán tại Chợ Viềng Chùa. (Ảnh: thanhnien.vn)

Có thể nói, phiên chợ đặc biệt ngày xuân - chợ Viềng Nam Định là nơi hội tụ những nét đặc trưng cấu trúc xã hội, tôn giáo, tín ngưỡng, làng nghề truyền thống, ẩm thực, nghệ thuật truyền thống mang đậm nét văn hoá của nền văn minh lúa nước.
Đến với Chợ Viềng Chùa thị trấn Nam Giang, bên cạnh việc mua bán cầu may, cầu lộc, du khách còn được tham dự vào các trò chơi dân gian, các môn nghệ thuật truyền thống như: Chọi gà, đánh đu, cờ người, cờ tướng, đấu vật, múa rối cạn, rối nước, xin chữ, tò he,… Những sắc thái văn hóa đầy giá trị nhân văn về đời sống tinh thần của cư dân nông nghiệp.
Tháng Giêng từ lâu được coi là “tháng ăn chơi”, là mùa bắt đầu của những lễ hội dân gian độc đáo. Để rồi mỗi khi tới mồng 7, mồng 8 âm lịch, người ta lại nô nức rủ nhau đi Nam Định, tìm tới chợ Viềng – phiên chợ cầu may đặc biệt, để thêm lộc về nhà mở đầu năm mới tốt lành.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, chợ Viềng ngày nay đã trở thành điểm giao lưu văn hóa cộng đồng, hội tụ tinh hoa sản vật và cũng là nơi đón chuyến xuất hành đầu xuân của khách thập phương về “mua may bán rủi”. 
Anh Vũ (Tổng hợp)
PS st theo Cinet.vn