Có chuyên gia cho rằng, trước đây 1 ha rừng có 250 m3 gỗ, nhưng giờ chỉ còn 25 m3.
Diện tích tăng nhưng chất lượng rừng giảm
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nói tại diễn đàn Quốc hội hôm 3/11: Năm 1990, Việt Nam chỉ có 9 triệu ha rừng, lúc đó hệ số che phủ chỉ 27%. Trong vòng 30 năm, đất nước GDP còn thấp như vậy nhưng chúng ta quyết tâm xây dựng một nền kinh tế bền vững. Phát triển rừng trọng yếu để phát triển môi trường. Cho đến nay, ta đã có 14,6 triệu ha rừng, hệ số che phủ gần 42%, thế giới bình quân chỉ 29%. So với 30 năm trước, diện tích rừng tự nhiên tăng thêm 1,3 triệu ha.
Tại phiên chất vấn, trả lời chất vấn trước Quốc hội ngày 6/11, đại biểu Nguyễn Văn Hiền (Lâm Đồng) phản ánh việc qua Google Maps, có thể thấy chất lượng rừng của nước ta thấp hơn rất nhiều so với các nước có cùng biên giới. Từ đó, đại biểu yêu cầu Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường lý giải nguyên nhân dẫn tới tình trạng này.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường khẳng định, thông tin từ bản đồ Google Maps là “hoàn toàn chính xác”. Bộ trưởng cho biết, tỷ lệ che phủ rừng của Lào hiện nay là 58%, của Campuchia là 47%, của Việt Nam ít hơn, xấp xỉ 42%. Chính vì thế, “tới đây là trách nhiệm của tất cả hệ thống chính trị và toàn dân đều phải có trách nhiệm, cố gắng cao nhất với hai loại rừng là rừng tự nhiên và rừng trồng” - Bộ trưởng nói.
GS Nguyễn Ngọc Lung, Viện trưởng Viện Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng cho biết, ở thời điểm năm 1945, độ che phủ rừng tự nhiên lên tới 43%. Tuy nhiên, sau đó do tác động của chiến tranh cùng với trình độ quản lý kém hiện nay, độ che phủ của rừng còn khoảng 27%. Năm 1992, chương trình trồng 5 triệu ha rừng khởi động, diện tích rừng trồng đã được nâng lên khá nhiều.
Hiện nay, nhờ các chương trình phát động, diện tích che phủ cũng đã được tăng lên, theo số liệu thì diện tích rừng che phủ hiện lên đến 41,7% như trong báo cáo của Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường. Tuy nhiên đó là rừng trồng nên khả năng tích trữ, chống lũ, sụt lún cũng chỉ có tác dụng bằng 1/5 rừng tự nhiên.
Diện tích rừng tự nhiên hiện còn rất ít. Mấu chốt là chất lượng rừng hiện nay rất thấp. Cũng là rừng tự nhiên nhưng xưa là rừng giàu và trung bình, giờ là rừng nghèo và rừng kiệt. Xưa trên 1 ha rừng có 250 m3 gỗ nhưng giờ chỉ còn 25 m3 gỗ, nhưng nó vẫn là rừng.
Hiểu đúng về số liệu
“Như thế, độ che phủ bằng nhau nhưng chất lượng rừng không bằng một nửa so với trước đây. Chất lượng đó ảnh hưởng đến năng lực phòng hộ của rừng. Trước đây mật độ cây ken đặc, rễ đan nhau dày đặc thì giờ cây ít đi, cây to không có… nên vai trò bảo vệ của rừng bị suy giảm đi nhiều. Nếu đất trống, đồi trọc, chỉ có cỏ và cây bụi khi mưa xuống có tới 95% chảy tràn trên mặt, chỉ có 5% thấm một lớp mỏng vào đất. Lượng nước chảy tràn trên mặt gọi là lũ, như lũ ống, lũ quét…
Nhưng có rừng tự nhiên thì 90% nước rơi xuống không chảy tràn trên mặt nữa mà thấm sâu dưới đất. Nếu một cơn mưa bình thường kéo dài 1 - 2 giờ với lượng mưa khoảng 100 mm thì không có nước chảy tràn trên mặt, hết cơn mưa là mặt đất không có nước mà thẩm thấu trở thành nước ngầm, không còn khả năng gây lũ ống, lũ quét”, GS Nguyễn Ngọc Lung cho hay.
Trong khi thế giới ra sức bảo vệ rừng tự nhiên thì chúng ta lại phá rừng tự nhiên để làm kinh tế. Rừng tự nhiên dù có nghèo kiệt thế nào chăng nữa thì về đa dạng sinh học cũng gấp nhiều lần rừng trồng. Vì thế, các chuyên gia quốc tế khuyến cáo rằng thà giữ 1ha rừng tự nhiên còn hơn phát triển 5 - 10 ha rừng trồng.
Quan trọng vừa là tổng diện tích, tỷ lệ rừng có trên lãnh thổ nhưng còn là bố trí ở chỗ nào. Có những quốc gia chỉ có 30 - 35% rừng nhưng cực kỳ an toàn vì đã có quy hoạch gọi là lâm phận ổn định, chỗ nào cần có rừng, loại rừng gì thì người ta làm đúng như thế. Sự trả giá vì mất rừng chúng ta cũng đang chứng kiến rất rõ.
Mất rừng, lũ lụt xảy ra ở ngay thượng nguồn chứ không phải hạ lưu. Thế giới đã khẳng định, rừng là nhân tố tốt nhất để người dân tham gia vào chống biến đổi khí hậu.
“Chúng ta cần phải công bố rõ ràng rằng hiện tỉ lệ rừng giàu còn rất ít, rừng trung bình còn một ít, chỉ còn rừng nghèo và rừng kiệt, rừng mới phục hồi. Rừng nghèo là loại rừng chỉ có những loại cây ít giá trị, không có thảm thực vật, động vật, không có tác dụng giữ nước, chống xói mòn… Sự buông lỏng quản lý ở một số nơi khiến kiểm lâm chính là lâm tặc, rừng giàu biến thành rừng kiệt…”, GS Nguyễn Ngọc Lung chia sẻ.