ÐỌC BÀI THƠ "NGUYÊN TIÊU"
NHỚ BÁC HỒ.

Hồ Văn Chi, Đà Nẵng.

         Kính gửi: Ban Biên tập Trang thông tin Hội truyền thống Trường Sơn- Đường Hồ Chí Minh Việt Nam.

        Bài thơ "Nguyên tiêu" được Bác Hồ sáng tác vào  Rằm tháng Giêng, năm 1948, miêu tả buổi họp bí mật để bàn việc quân sự của Bác trên dòng sông ở chiến khu Việt Bắc, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đã bước sang năm thứ tư.  Bài thơ " Nguyên Tiêu - Rằm tháng Giêng" là một bài thơ tứ tuyệt chỉ có bốn câu, hai mươi tám chữ nhưng vừa tả cảnh, tả tình - một bài thơ bất hủ của một bậc thi nhân lỗi lạc,  của một lãnh tụ cách mạng thiên tài.

        Nguyên tác: NGUYÊN TIÊU

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên

Xuân giang, xuân thuỷ, tiếp xuân thiên

Yên ba thâm xứ đàm quân sự

Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền

        Nhà thơ Xuân Thuỷ dịch:

Rằm xuân lồng lộng trăng soi

Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân

Giữa dòng bàn bạc việc quân

Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền

    "Rằm xuân lồng lộng trăng soi

Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân"

     Phải công nhận rằng, bản dịch chuyển thể lục bát của Nhà thơ Xuân Thủy đã chuyển tải được cái thần diệu theo nguyên tác của Bác. Bởi vậy, đã qua nửa thế kỷ rồi, bản dịch này luôn song hành cùng nguyên tác.

        Chỉ trong hai câu thơ tả cảnh đó, Bác dùng tới ba từ Xuân liên tiếp một cách không phải ngẫu nhiên mà rất có dụng ý nghệ thuật. Ông Xuân Thủy cũng đã rất tài tình khi đưa vào một chữ Xuân ở câu đầu, hợp với hai chữ Xuân ở câu thứ hai, để có đủ bộ ba chữ Xuân như nguyên tác. Mỗi từ Xuân tả một hình tượng: Trời, Trăng, Sông "lồng" và "lẫn" vào nhau qua từ "tiếp" là âm Hán đã được Việt hóa. Thật là khéo léo, nhuần nhuyễn trong ngôn từ như một hoạ sĩ danh tiếng có tài phối màu vậy, đã vẽ nên một bức tranh xuân hài hoà, trải rộng  mênh mông, huyền ảo, lãng mạn  của một tâm hồn thư thái của thi sĩ. Thật đúng vậy, nếu chỉ đọc hai câu đầu của bài thơ thì ai cũng đều nghĩ rằng đây là những câu thơ tả cảnh tuyệt vời của một nhà thơ lão luyện.

Nhưng hai câu tiếp (cũng là hai câu kết):

        Giữa dòng bàn bạc việc quân

Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

         Đã cho ta thấy, tác giả không chỉ là nhà thơ mà còn là một lãnh tụ cách mạng, mà cái lãng mạn của Người là lãng mạn cách mạng, là phong thái của một bậc tiên nhân.

        Ðã có rất nhiều bài bình luận, bình phẩm về bài thơ bất hủ này của Bác, và cũng đã có rất nhiều bản dịch, song như đã nhận xét ở trên, bản dịch của Nhà thơ Xuân Thủy là tốt nhất, hay nhất.

       Để tỏ lòng tưởng nhớ đến Bác Hồ kính yêu trong dịp nguyên tiêu này, bản thân tôi cũng xin được "múa rìu qua mắt thợ" xin dịch bài thơ Nguyên Tiêu của Bác như sau:

        
       RẰM THÁNG GIÊNG

Vằng vặc Nguyên tiêu ánh nguyệt lồng

Xuân trời, Xuân nước tiếp Xuân sông

Trong làn khói sóng bàn quân vụ

Thuyền ngập trăng khuya lướt ngược dòng.

                        
(*): Lúc Bác trở về căn cứ thì phải ngược dòng sông.

Ngày 22/2/2016 (Rằm tháng Giêng Bính Thân.

----------------------------------

Hồ Văn Chi, 1945.
238 Trưng Nữ Vương, Đà Nẵng
Đt: 0983325708
Email: hosychi0101@gmail.com