"Đón tết Nguyên đán thứ 6 - Tết cuối cùng trên Trường Sơn Tây bên nước bạn Lào" - Ký ức của Thiếu tướng Hoàng Kiền
------------------------
ĐÓN TẾT NGUYÊN ĐÁN THỨ SÁU -
TẾT CUỐI CÙNG TRÊN TRƯỜNG SƠN TÂY BÊN ĐẤT LÀO
(Ghi lại kỷ niệm Tết Nguyên Đán Bính Thìn năm 1976)
Sau 5 năm làm nhiệm vụ mở đường Trường Sơn trên đất bạn Lào, gần bốn năm là Trợ lý Phòng Công binh Sư đoàn 472, Phòng Tham mưu Sư đoàn 565, nhưng khi phong quân hàm sỹ quan mấy đợt vẫn không có tên, trong khi rất nhiều người được nhận, hỏi ra mới biết anh trợ lý Chính trị làm sai qui trình... Tôi quyết định làm đơn xin chuyển ngành về dạy học, nghề "kỹ sư tâm hồn" mà tôi đã chọn. Đầu năm 1976, cầm giấy phép, về lấy giấy tiếp nhận trở lại ngành giáo dục huyện Xuân Thủy - tỉnh Nam Hà. Ô tô Sư đoàn chở từ Sa La Van nam Lào ra đến Trạm giao liên Hồ Xá - Vĩnh Linh, lên tàu hỏa giao liên về ga Nam Định xuống, vào Trạm giao liên Nam Vân đăng ký xác nhận ngày đến Trạm. Tôi nghỉ phép tròn 1 tháng ở nhà, hết phép, lại lên trạm Nam Vân đi tàu hoả giao liên vào Nam. Cuối tháng 1 năm 1976 vào đến Trạm giao liên Hồ Xá - Vĩnh Linh nằm chờ.
Khi ấy, Sư đoàn Công binh 565 vẫn đang đóng quân bên đất Lào, tận Xa La Van, xa lắm. Đang thơ thẩn thì gặp anh Vi Văn Chúm, cùng Ban Công binh - Phòng Tham mưu Sư đoàn 565, cùng đi phép với nhau một đợt. Anh từ Thạch An - Cao Bằng vào, anh em bắt tay nhau thật mừng. Tôi và anh Chúm ở cùng nhau từ Phòng Tham mưu Công binh Sư đoàn 472, đến Ban Tham mưu Trung đoàn Công binh 576, rồi Phòng Tham mưu Sư đoàn 565. Đợt đi phép lần này, cả Sư đoàn một xe ô tô đầy khoảng hơn ba chục người, chỉ có hai anh em chưa lấy vợ, trả phép trước tết, vào đơn vị đúng hạn, còn gần ba chục người đi phép cùng chúng tôi, chắc ở nhà cưới vợ, ăn tết với vợ con xong mới vào. Tôi có giấy giới thiệu của Sư đoàn về quê cưới vợ, nhưng không cô gái nào đồng ý kết duyên, và cũng chần chừ chưa muốn xây dựng gia đình khi sự nghiệp đang định hướng. Chờ mãi, Trạm giao liên Hồ Xá vẫn thông báo không có xe ô tô sang Sa La Van - Nam Lào. Lúc này giao liên Trường Sơn đã kết thúc nhiệm vụ rồi, Trạm trưởng thông báo, chỉ có hai đồng chí sang Sa La Van nên cấp trên không bố trí xe đưa đi được, phải chờ cả đoàn đi phép vào mới có xe đưa sang. Tết đến nơi rồi, tôi rủ anh Chúm đi bộ thôi. Hai anh em quyết tâm lên đường hành quân. Đi xe khách từ Hồ Xá - Vĩnh Linh đến Khe Sanh là dừng, hết ô tô. Cuộc hành quân bộ vượt Trường Sơn lần thứ hai bắt đầu từ đây. Vừa đi vừa nhìn hướng về phía Xa La Van hai trăm rưỡi cây số xa xăm mờ mịt, thẫn thờ ngao ngán; anh em bảo nhau phải cố gắng thôi. Năm 1970 hành quân vào chiến trường đi theo đội hình Tiểu đoàn, đeo ba lô và vũ khí nặng hơn ba mươi ki lô gam, chống gậy trèo đèo leo núi, khí thế ra chiến trường đánh Mỹ hừng hực thôi thúc bước hành quân. Nay vượt Trường Sơn trong thời bình, chỉ có hai người đồng hành, ba lô nhẹ tếch, không cần gậy chống, tự xác định với nhau, quyết tâm rất cao để vào đơn vị.
Ngày đầu đi qua Lao Bảo, đến bản Đông, dưới trời mùa khô bên đất Lào nắng nung hừng hực, lưng đẫm mồ hôi. Anh em tìm vào đơn vị quản lý cầu treo bản Đông xin ăn cơm và nghỉ đêm. Từ bản Đông vào đến Sở chỉ huy Sư đoàn 565 còn khoảng gần 200 km nữa. Hôm sau dậy sớm ăn sáng, chào anh em bộ đội bảo vệ cầu, tiếp tục hành trình. Đứng trên cầu treo bản Đông, cây cầu tôi tham gia khi thi công, nhìn vào hướng Sa La Van nơi sở chỉ huy Sư đoàn đóng quân xa tít mù, cũng có phần ngao ngán, phải gắng sức thôi.
Đi được ba ngày một số đoạn theo đường mòn giao liên cũ lối tắt cho ngắn hơn lại ra đường ô tô. May quá gặp xe tải của Trung đoàn 34, đi nhờ vào đến Sở chỉ huy Sư đoàn 565 là chiều ngày 30/1/1976 tức 30 tháng 12 năm 1975 âm lịch. Cả Ban Công binh chạy ra đón, ai cũng hỏi, sao lại vào trước tết, hai anh em không ở nhà ăn tết với vợ con và gia đình à?
Tôi không ai lấy nên chưa có vợ, anh Chúm chia tay vợ rồi, thế là hai trai đơn thân vào phép đúng hạn, còn tất cả trễ phép ăn tết ở quê. Mà nghĩ cũng có lý có tình, để anh em ăn tết xong vào cũng được, chỉ có hai chúng tôi là được gọi là hăng hái hâm hấp nên vào trước tết. Ban Công binh thông báo, hai đồng chí Vi Văn Chúm, Hoàng Kiền không có tiêu chuẩn hàng quân nhu tết và bánh chưng. Chúng tối mang quà tết vào đóng góp cùng Ban Công binh ăn tết, thuốc lá Tam Thanh, trà Thái Nguyên, kẹo Hải Châu... ai cũng mừng.
Cùng Ban đón giao thừa tết Bính Thìn 1976, tết đầu tiên trong hoà bình thống nhất đất nước, đón cái tết thứ 6 bên Tây Trường Sơn trên đất bạn.
Ban công binh chúng tôi gần hai chục người do Đại uý Đào Kim Liễn làm trưởng ban, anh thông báo còn ba đồng chí đi phép chưa vào, tất cả tập trung vào một phòng đón giao thừa. Nói chuyện, nghe Chủ tịch nước chúc tết, nâng ly chúc mừng năm mới, chúc sức khoẻ nhau thật vui mừng, tuy có nét gợi buồn trong đôi mắt mỗi người khi nước nhà thống nhất mà vẫn đón tết nơi miền Tây Trường Sơn xa xăm bên nước bạn.
Sáng mùng một tết, anh em rủ nhau đi chúc tết các Ban trong phòng tham mưu Sư đoàn. Không khí tết hoà bình đầu tiên trên đất nước Triệu Voi, xứ sở của hoa Chăm Pa tươi đẹp, không khí vui tươi tràn ngập lòng mọi người. Cơ quan nào cũng có bàn thờ Tổ quốc, có ảnh Bác Hồ, tôi mang vào bộ câu đối tết treo lên ai cũng khen. Hoa mai vàng, hoa chăm pa màu trắng màu đỏ xen lẫn hoà chung thật đẹp tươi gợi cảnh sắc xuân giữa mùa khô nóng bỏng bên Tây Trường Sơn đất bạn. Đúng 10 giờ tiếng kẻng vang lên, toàn thể cán bộ chiến sỹ Sư đoàn bộ tập trung lên hội trường, Bộ tư lệnh Sư đoàn có mặt đủ, đoàn cán bộ lãnh đạo tỉnh Sa La Van vào thăm chúc tết Sư đoàn khá đông. Thượng tá Nguyễn Ngọc Sơn - Chính uỷ Sư đoàn 565 phát biểu chúc tết cán bộ chiến sĩ nhân dịp đầu xuân mới, đại biểu tỉnh Sa La Van phát biểu chúc mừng. Điệu múa lăm vông diễn ra ngay tại hội trường cả cán bộ chiến sĩ Việt Nam và các đại biểu bạn Lào đều nhập vào dần cùng múa, tất cả cán bộ chiến sĩ ta lần đầu mới tham gia múa ban đầu ngượng nghịu, rồi quen dần hoà nhập rất vui, những bài hát tiếng Lào tiếng Việt nối nhau suốt nửa giờ liền. Bữa liên hoan cả cơ quan Sư đoàn và các đại biểu tỉnh Sa La Van diễn ra thật vui vẻ thân tình. Nâng ly rượu lúa mới của Việt Nam gửi sang cùng rượu Lào chúc nhau Việt - Lào xăm ma khi (Việt - Lào vui đoàn kết) hoà quyện truyền lan giữa núi rừng Trường Sơn hùng vĩ trên xứ sở Chăm pa tươi đẹp.
Đây là lần đón tết thứ sáu, lần cuối cùng của tôi trên đất nước Triệu Voi, cũng là lần đón tết cuối cùng, lần thứ 15 của Bộ đội Trường Sơn bên Tây Trường Sơn. Năm 1961 bộ đội Trường Sơn lật cánh sang Tây Trường Sơn mở đường chiến lược chi viện cho chiến trường miền Nam và giúp đỡ cách mạng hai nước bạn Lào và Cam Pu Chia. Ngày 27/1/1973 Hiệp định Paris ký kết, các đơn vị của Bộ Tư lệnh Trường Sơn cơ bản chuyển hết sang phía đông, đến đầu năm 1975, bên Tây Trường Sơn còn duy nhất Sư đoàn Công binh 565 vừa bảo đảm cơ động cho chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, vừa làm nhiệm vụ Quốc tế giúp bạn. Ngày 2/12/1975 nước Cộng hoà dân chủ Nhân dân Lào ra đời, đơn vị chúng tôi tiếp tục hoàn thành những đoạn đường đang thi công từ Bản Đông vào đến Sa La Van. Ngày 1/4/1976 Sư đoàn 565 được lệnh rút quân về nước, kết thúc nhiệm vụ của bộ đội Trường Sơn trên đất nước Lào, xứ sở của hoa Chăm pa tươi đẹp. Toàn bộ doanh trại của Cơ quan Sư đoàn 565 mới xây dựng bằng gỗ xẻ, lợp mái tôn to đẹp rất khang trang cuối năm 1975, nay bàn giao nguyên trạng cho tỉnh Sa La Van. Đội hình hành quân từ Sa La Van theo đường dọc Tây Trường Sơn ra Bản Đông về Lao Bảo... nhân dân các bản làng ra đứng dọc theo hai bên đường giơ hoa Chăm pa vẫy chào chia tay thật là lưu luyến. Niềm vui trở về đất nước xen lẫn niềm xúc động trào dâng trong lòng tôi cùng đồng đội và cán bộ, chiến sĩ, nhân dân nước Bạn.
Đón Giáp Thìn nhớ Bính Thìn
Kỷ niệm sâu sắc mãi in trong đời
Mở ra ghi lại mấy lời
Bồi hồi lòng dạ một thời sức trai
Vượt Trường Sơn lần thứ hai
Đôi chân vạn dặm chẳng phai đường đời
.jpg)
Thăm lại Sở chỉ huy Sư đoàn 565 tại Sa La Van tháng 5/2022
Hà Nội ngày 9/2/2024 - Nhằm 30 tháng Chạp năm Quí Mão.
Thiếu tướng Hoàng Kiền
Phó Chủ tịch Hội Trường Sơn Việt Nam