-------------------
“SẮC XUÂN” – MÓN QUÀ TINH THẦN CHÀO XUÂN ẤT TỴ
CỦA NGUYỄN ĐẠI DUẪN
Tập thơ “Sắc Xuân” của tác giả Nguyễn Đại Duẫn ra mắt bạn đọc vào đúng dịp năm mới Ất Tỵ - 2025, là tập sách thứ 3 sau tập truyện ngắn: “Hoa sứ nở trái mùa” được Nhà xuất bản Thuận Hóa ấn hành năm 2021, và tập sách bút ký và tản văn: “Ký ức Tây Trường Sơn” do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành năm 2023. Theo như lời tâm sự của tác giả, tác giả là người vốn yêu thích thơ từ nhỏ. Khi có bài thơ hay được đọc từ trang sách là chép lại vào cuốn sổ tay của mình, hay có bài thơ nào được in trên trang báo là cắt lại, cất thành tập để thỉnh thoảng đem ra đọc và cảm nhận. Vậy nên nhiều khi ngẫu hứng với bạn bè, tác giả đã từng thốt lên: “Đã mang cái nghiệp với thơ/ Đêm nằm không ngủ cứ mơ cái vần…Đã mang cái nghiệp vào mình/Cho nên tôi phải chung tình với thơ”.
Tác giả Nguyễn Đại Duẫn sinh ra và lớn lên nơi làng quê Nguyệt Áng thân yêu. Làng quê tác giả là một làng thuộc vùng chiêm trũng, chỉ sau một đợt mưa to vào giữa tháng 9, tháng 10 là nước đã lênh láng trên đồng. Ký ức về làng trong lòng tác giả là lũy tre xanh chạy dài uốn lượn theo con đường kiệt lở loét vết chân trâu. Là bờ đê thoai thoải để trẻ con thả diều trong những chiều hè gió mát. Là những ao đầm, toàn rau muống. Bên miệng hố bom những vạt muống nổi bềnh bồng không có chủ nhân chăm bón trở nên vàng vọt. Ấy vậy mà chúng lại nở những nụ hoa như chiếc loa kèn tim tím thật đẹp, dễ thương. Để rồi qua bao thăng trầm của cuộc sống, ký ức đó đã cho tác giả viết nên bài thơ: “Ký ức hoa rau muống” được chọn in trang đầu của tập thơ này:
Những bông muống nở rộ bên miệng hố bom
Như chiếc loa kèn tim tím rung rinh
Chúng tôi hái về kết thành hoa chồng vợ
Lớn lên tôi vào quân ngũ, em vào phố thị phồn hoa
Ngày tôi trở về gói bông muống vào miền ký ức
Em nơi thị thành bỏ quên bông muống ngẩn ngơ!
Dù có đi xa quê bao lâu chăng nữa nhưng ký ức tuổi thơ, ký ức về làng quê cứ in đậm trong tâm trí của tác giả.
Về hưu năm 2016, tác giả Nguyễn Đại Duẫn tham gia vào Hội VHNT Trường Sơn của Hội Truyền thống Trường Sơn -Đường Hồ Chí Minh Việt Nam năm 2017. Tác giả tâm sự: “Qua tham gia Trại viết tại Đồ Sơn - Hải Phòng do Hội VHNT Trường Sơn tổ chức năm 2019, tôi được các nhà thơ Vương Trọng, Nguyễn Hữu Quý, cố nhà thơ Trần Quang Quý… dạy cách viết thơ, tôi đã nắm bắt được các bước để làm một bài thơ. Thực ra khi chưa học làm thơ thì thấy làm thơ là dễ, nhưng khi biết cấu trúc của một bài thơ rồi mơí biết viết được một bài thơ không dễ chút nào. Và cũng nhờ tham gia các trại viết của Hội VHNT Trường Sơn mà tôi được trưởng thành trong sáng tác Văn học”.
Tập thơ “Sắc xuân” của tác giả Nguyễn Đại Duẫn gồm 142 bài với nhiều thể loại và nhiều đề tài khác nhau. Theo tác giả cho biết trong số 142 bài chọn in trong tập sách này thì đã có 52 bài được đăng trên Báo và Tạp chí. Một con số có thể được coi là một dấu ấn. Những người làm công tác Biên tập chuyên mục VHNT Trường Sơn của Trang TT&BT Trường Sơn không đánh giá thơ của tác giả Nguyễn Đại Duẫn hay hay dở. Việc này phải qua các nhà Lí luận phê bình, qua các Hội thi mới làm sáng tỏ. Nhưng chúng tôi thấy rằng, thơ của tác giả Nguyễn Đại Duẫn gần gủi với cuộc sống, câu từ không hoa mỹ, dễ đi sâu vào lòng người.
Trong số 142 bài thơ thì tác giả đã dành 14 bài viết về mẹ. Như lời tác giả tâm sự: “Năm 1965, ba tôi lên đường vào Nam đánh giặc, để lại cho mẹ tôi bốn người con còn nhỏ dại và bà nội tôi đã già. Vậy mà mẹ tôi đã không quản ngại sự vất vả, và đã trở thành người phụ nữ “ba đảm đang” thay chồng gánh vác công việc đồng áng”. Với những lời tâm tình đó mà tác giả đã có những câu thơ rất thật:
Mẹ vui đường cày ba đảm (Ba đảm đang)
Thay bố đi chiến trường xa
Ngày đầu đường cày chưa thẳng
Mẹ đùa: Đồng làng nở hoa
(Nhớ đường cày đảm đang của mẹ)
Từ thuở còn nằm nôi, nghe những lời ru của bà, của mẹ qua những bài ca dao, dân ca đã ngấm vào trong tâm trí tuổi thơ của tác giả:
“Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng”
Mỗi từ, mỗi ý, mỗi âm điệu của câu ca dao trong lời mẹ ru cứ lắng sâu, nghe sao cứ mượt mà như cánh đồng lúa dập dìu trong ngọn gió ban mai. Để rồi những ký ức đó đã hiện về với lời thơ tha thiết:
Rả rích rơi rơi ướt dầm áo mẹ
Thoảng mồ hôi nồng sau mỗi buổi làm về
Nhưng con vẫn nhận ra mùi thơm hương lúa
Ánh mắt mẹ cười cánh cò trắng bay bay
(Giọt mưa)
Khi những giọt mồ hôi mẹ đã quyện vào mùi hương của lúa trổ đòng đòng, hương của mùi lúa chín cùng với hương nồng nàn mồ hôi của mẹ cứ lắng mãi. Để rồi một ngày, mẹ đi xa, rất xa… làm cho tác giả bồi hồi, xúc động thể hiện trong bài thơ: “Mẹ và cánh đồng”:
Ngày con trở về mẹ đã đi xa
Đàn cò trắng những bước chân se sẽ
Bông lúa cúi đầu đang khóc thầm nhớ mẹ
Rưng rưng vỡ òa con gọi mẹ, mẹ ơi…!
Những bài thơ của Nguyễn Đại Duẫn viết về mẹ là nỗi chứa chan tình yêu sâu lắng, lòng biết ơn về mẹ. Và những cảm xúc dâng trào khi mẹ tác giả về với cõi vĩnh hằng
Khi viết về Bác Hồ tấm lòng của tác giả luôn gửi gắm những tình cảm thiết tha:
Suốt đời vì Đảng quên thân
Vào sinh ra tử vì dân một lòng
Tình yêu đất nước mênh mông
Chúng con ghi tạc trong lòng Bác ơi!
Tháng Năm nhớ Bác khôn nguôi
Bác đi để lại rạng ngời nước non
(Tháng Năm nhớ Bác)
Trong tập thơ Sắc xuân, Nguyễn Đại Duẫn đã dành một số bài viết về bản thân đó là những bài viết về ký ức những năm tháng Quân ngũ, về nghề Giáo của tác giả. Nguyễn Đại Duẫn còn viết về người vợ hiền, viết cho con, cháu. Đây là những vần thơ thể hiện được tình yêu thương, sự quan tâm đến gia đình. Những tâm sự, tiếng lòng đến vợ, con, cháu là những người đã tạo điều kiện và mang lại cảm xúc cho tác giả sáng tạo thơ ca. Khi nói đến tình yêu thương vợ, tác giả không bộc bạch những lời thương yêu, tán thưởng vợ mà tác giả lấy hình ảnh mùa vàng, giọt mưa… để diễn tả tình yêu thương đó. Thật ý nhị biết chừng nào:
Qua bao ngày tháng gian truân
Mùa vàng trĩu hạt thương thầm giọt mưa
(Thương thầm - Tặng vợ)
Với tình yêu quê hương đất nước tác giả cũng đã có nhiều bài thơ để ca ngợi sự giàu đẹp nơi tác giả đang sống. Nơi đó có dòng sông Nhật Lệ hiền hòa, nơi có dòng sông Kiến Giang “xanh xanh như dải lụa”. Tình yêu biển của tác giả cũng dạt dào vô bờ bến:
Rì rào biển hát cùng tôi
Tôi ôm biển cả trắng ngời sóng xô
(Tình biển)
Đi đến đâu, Nguyễn Đại Duẫn cũng gửi lòng mình với địa danh mình đến. Đến với Thái Nguyên nhân dịp dự Trại viết Trường Sơn ở Bản làng Thái Hải sau đợt sáng tác, tác giả đã thốt lên:
Cho anh ở lại Thái Nguyên
Bao giờ bén rễ xanh duyên ta về
Đến Nam Định thì:
Anh đưa em đến Hàng Cau
Trầu nồng thắm lại buổi đầu làm quen
Đến Minh Hóa tác giả đã không ngần ngại, trải hết lòng mình với cô gái nơi lễ hội chợ phiên:
Ngày mai lễ hội tan rồi
Cho anh ở lại đâm bồi cùng em
Thật lãng mạn và đa tình, một sự đa tình khéo léo, không thô. Không biết sự “đa tình” là giả - thật mà tác giả đã gửi gắm qua vần thơ của mình hay tác giả mượn ý để nói về ai đó???.
Một dạo được mời tham dự gặp mặt của Hội Trường Sơn, Sư 471 tại Quy Nhơn, tác giả đã thân quen với một cô gái để rồi những tình cảm đó diễn đạt bằng lời qua bài thơ “Quy Nhơn và em”:
Cùng em về Quy Nhơn
Một ngày cũng nên duyên
Đôi ta hòa biển biếc
Sóng vỗ về Quy Nhơn
Chỉ một ngày mà cũng đã nên duyên và còn “liều mình” hòa vào biển biếc cùng cô gái Quy Nhơn thì chỉ có Nguyễn Đại Duẫn mà thôi!
Tác giả Nguyễn Đại Duẫn là người lính Trường Sơn từng tham gia xây dựng cầu đường trên đất bạn Lào. Ký ức đó tác giả mãi nhớ không quên với những lời thơ dung dị nhưng đầy ý nghĩa:
Áo đẫm mồ hôi nhuốm đỏ bụi đường
Không súng đạn chỉ dao tông cuốc xẻng
Rừng là nhà con đường là trận tuyến
Người lính Trường Sơn viết tiếp những bài ca
Nói về thơ tình, tác giả ít đề cập. Những bài thơ tình của Nguyễn Đại Duẫn chứa đựng những uẩn khúc đượm buồn. Như bài “Nỗi niềm hoa xoan” có câu:
Tìm lại tuổi thơ một mình tôi lặng lẽ
Kết tháng năm thành hoài niệm hoa xoan
Hay bài thơ “Gặp lại ngày xưa” chứa chan nỗi thất tình của tác giả khi gặp lại người xưa thì người ấy đã cất bước theo chồng:
Bỗng vang vọng khúc ca
Con ơi con hãy ngũ
Như một lời nhắc nhủ
Muộn rồi về đi anh!
Với bài: “Bồng bềnh sim tím”, có câu:
Chị ơi sao vội lấy chồng
Để cho sim tím bềnh bồng lời ru.
Hay:
Em sang ngang tôi lỡ chuyến đò
Tôi bồi hồi nhìn dòng sông trôi
Chờ đợi!
…
Ngày tôi gặp lại em
Em ngoái lặng cười
Những câu thơ nghe buồn da diết bởi mối tình yêu trắc trở của tác giả, sao thấy nao lòng. Nhưng đó là chuyện đã qua rồi thuộc về quá khứ. Nó như những kỷ niệm đẹp chứ không phải cứa vào lòng sự tiếc nuối, đau xót, bi lụy nào. Để bây giờ, sau 40 năm vào Đảng, sau 40 năm hôn nhật tác giả đã có những vần thơ đầy cảm xúc, đầy hy vọng với bài kết của tập thơ “Sắc xuân” là bài “Mốc son-40 năm một chặng đường”:
Mong sao sống trọn kiếp trăm năm
Qua rồi khổ hạnh và khó khăn
An, Phúc, Lộc, Thọ đường còn lại
Đẹp đời, đẹp đạo nếp gia phong
Phải nói rằng tập thơ với bài kết rất hợp với lẽ thường tình của cuộc đời tác giả. Nó là kết quả của sự phấn đấu về sự nghiệp công danh và hạnh phúc gia đình. Thật đáng trân trọng.
Tập thơ Sắc xuân với 142 bài, số lượng tương đối nhiều. Tuy nhiên thơ của tác giả Nguyễn Đại Duẫn không mang tính tư duy trìu tượng. Với những bài có lời thơ chân chất, mộc mạc cũng như tấm lòng của tác giả nên làm cho người đọc gần gửi dễ hiểu. Một số bài mang nghệ thuật so sánh, ẩn dụ làm cho người đọc liên tưởng như có bóng dáng mình trong đó.
“SẮC XUÂN” - Tập thơ viết về nhiều đề tài khác nhau – Về tình yêu quê hương đất nước, yêu Đảng, Bác Hồ, viết về mẹ, về người lính... Tập thơ có thể chưa thỏa mãn với một số bạn đọc và có thể đang còn một số hạn chế về nội dung hay nghệ thuật, nhưng dù sao đó là sản phẩm quá trình lao động nghệ thuật nghiêm túc, vất vả, thú vị đầy sáng tạo của tác giả.
Đôi dòng viết “lưỡng tính” trên đây – Vừa sơ bộ khái quát giới thiệu tác phẩm, vừa khái quát giới thiệu tác giả. Nó không mang bóng hình của một lời bình hay cao hơn là một bài “phê bình Văn học” mà nó giản dị và chân chất như hồn “SẮC XUÂN” của Nguyễn Đại Duẫn... Chúng ta hãy trân trọng và coi đây là món quà đầy ý nghĩa mà Nguyễn Đại Duẫn gửi đến chúng ta trong thời khắc hương sắc mùa xuân mở đầu Kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc đang ngập tràn khắp miền Tổ quốc hôm nay.
Phạm Sinh
Phó Tổng BT Trường Sơn