Vai trò của dinh dưỡng đối với sức khỏe đường ruột

1. Mối quan hệ giữa đường ruột và hệ miễn dịch của con người

Đường ruột và hệ thống miễn dịch hỗ trợ lẫn nhau để thúc đẩy một cơ thể khỏe mạnh. Khi hai yếu tố này có mối quan hệ tốt, cơ thể được trang bị để phản ứng với mầm bệnh và dung nạp vi khuẩn vô hại, ngăn ngừa phản ứng tự miễn dịch và đảm bảo sức khỏe tổng thể.

Khi mọi thứ hoạt động trơn tru, ruột sẽ gửi tín hiệu cho sự phát triển của chức năng miễn dịch khỏe mạnh điều chỉnh các phản ứng miễn dịch. Đổi lại, hệ thống miễn dịch giúp cung cấp các vi sinh vật có lợi cho sức khỏe.

Hệ vi sinh vật đường ruột đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa và giữ cho hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Khi sức khỏe đường ruột bị tổn hại, chúng ta có thể phải đối mặt với những hậu quả lớn về sức khỏe.

Mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột có thể dẫn đến chứng rối loạn vi khuẩn, có liên quan đến các tình trạng như: béo phì, viêm ruột, bệnh celiac, ung thư ruột kết.

Những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột cũng đã được ghi nhận trong bệnh đái tháo đường, bệnh gan, thậm chí là các bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh đa xơ cứng. 

GS.TS Lê Danh Tuyên, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, đường ruột là nơi tập trung tập trung tới hơn 70% thành phần hệ miễn dịch và cũng chính là địa điểm hệ miễn dịch và vi khuẩn gặp nhau.

Hệ thống niêm mạc ruột chỉ gồm một lớp tế bào để đảm bảo việc hấp thu nhanh dưỡng chất, nước và các chất điện giải cung cấp cho nhu cầu cơ thể. Để bảo vệ "biên giới" mỏng manh này, cơ thể thích nghi bằng cách tập trung các mô miễn dịch phía dưới niêm mạc ruột để kịp thời tối ưu hoá đáp ứng miễn dịch một cách liên tục. Các mô này cũng tiết kháng thể IgA để bảo vệ lớp màng nhầy thành ruột không bị tổn thương trong quá trình tiêu hoá.

Không chỉ vậy, miễn dịch đường ruột cùng với sự cân bằng của hệ vi khuẩn đường ruột cũng đang ngày càng được khẳng định là có vai trò quan trọng trong nhiều vấn đề sức khoẻ mạn tính như hội chứng ruột co thắt, hội chứng chuyển hoá, béo phì, đái tháo đường type 2, bệnh tim mạch, ung thư…

2. Vai trò của dinh dưỡng đối với sức khỏe đường ruột

Để có đường ruột khỏe mạnh thì vai trò của chế độ dinh dưỡng là vô cùng quan trọng. Dinh dưỡng đúng và đủ giúp chăm sóc hệ tiêu hóa khỏe mạnh, từ đó tăng cường sức đề kháng, nâng cao miễn dịch, giúp phòng tránh bệnh tật.

Các nghiên cứu đã chứng minh mối quan hệ rất chặt chẽ giữa chế độ ăn uống với sự đa dạng và cân bằng của cộng đồng vi khuẩn trong cơ thể con người.

Một chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và cân bằng giúp thúc đẩy một hệ vi sinh vật đường ruột có cấu trúc tốt, trong đó các loài vi sinh vật khác nhau cùng tồn tại trong một hệ thống kiểm soát và cân bằng.

Bên cạnh đó, một trong những cách tốt nhất để tăng sự đa dạng của hệ vi sinh vật đường ruột là ăn nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật, tăng cường chất xơ và bổ sung thực phẩm hỗ trợ sức khỏe đường ruột như thực phẩm giàu prebiotic, các thực phẩm lên men như: sữa chua, dưa cải bắp, kim chi…

3. Ăn gì để tăng cường sức khỏe đường ruột?

Hàng rào bảo vệ đường ruột khỏe mạnh phụ thuộc vào một hệ thống miễn dịch khỏe mạnh và sự cân bằng vi khuẩn đường ruột. Nếu bất kỳ điều nào trong số này không ổn định, đường ruột của chúng ta sẽ không hoạt động tốt, từ đó có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Vậy, chúng ta nên ăn gì để có sức khỏe đường ruột tốt?

3.1. Ăn đủ chất xơ

Thực phẩm giàu chất xơ đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe đường ruột, giúp điều chỉnh tốc độ thức ăn di chuyển qua đường ruột. Chất xơ chống lại quá trình tiêu hóa ở ruột non, sau đó đến ruột già và lên men, tạo ra các axit béo chuỗi ngắn, một nguồn nhiên liệu quan trọng cho cơ thể.

Chất xơ cũng bổ sung số lượng lớn và cải thiện tính đều đặn, giảm tiếp xúc của chúng ta với các hợp chất nguy hiểm tiềm tàng. Cuối cùng, sự phân hủy của chất xơ điều chỉnh cân bằng độ pH, thúc đẩy môi trường tối ưu cho vi khuẩn có lợi.

Vì chất xơ hoạt động với nước, nên cần đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể suốt cả ngày để giữ cho hệ tiêu hóa của bạn hoạt động tốt.

3.2. Ăn thực phẩm có lợi cho vi khuẩn đường ruột

Thực phẩm giàu probiotics là những sinh vật có lợi được tạo ra thông qua quá trình lên men như: sữa chua, dưa cải bắp, kim chi… được coi là vi khuẩn tốt. Vi khuẩn tốt củng cố hàng rào bảo vệ đường ruột, có thể chống lại vi khuẩn gây nhiễm trùng đôi khi có trong thực phẩm chúng ta ăn hoặc phát triển mạnh khi chúng ta bị ốm.

Thực phẩm lên men cũng có chứa nhiều enzyme góp phần thúc đẩy quá trình phá vỡ các hợp chất carbohydrate, protein… trong thức ăn, giúp tiêu thụ thức ăn tốt hơn, kích thích sản sinh vitamin.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, thực phẩm có chứa probiotics có thể cải thiện sự cân bằng vi khuẩn trong ruột và có thể cải thiện tình trạng táo bón. Chúng thậm chí có thể tăng cường chức năng miễn dịch tổng thể và một số bằng chứng cho thấy men vi sinh có thể giúp giảm tiêu chảy liên quan đến việc sử dụng kháng sinh, thực phẩm bị ô nhiễm hoặc virus.

4. Tránh thực phẩm có hại cho sức khỏe đường ruột

Đường ruột cân bằng giúp cơ thể chúng ta phân hủy thức ăn tốt hơn. Khi đường ruột mất cân bằng, đường ruột của chúng ta có thể bắt đầu nuôi vi khuẩn xấu và chúng ta có thể cảm thấy các triệu chứng tiêu hóa kém bao gồm: đầy hơi, táo bón cũng như ruột bị rò rỉ hoặc nhạy cảm với thức ăn.

Khi thành ruột bị kích thích hoặc bị viêm, các điểm nối chặt chẽ giữa các tế bào của nó sẽ lỏng ra và bị tăng tính thấm (hoặc hội chứng ruột bị rò rỉ). Tình trạng viêm, căng thẳng, dùng thuốc, mất cân bằng vi khuẩn, suy dinh dưỡng, các hợp chất trong thực phẩm (gluten, casein, lectin, fructose...) và phụ gia thực phẩm đều có thể ảnh hưởng đến các điểm nối trong ruột và làm suy yếu các liên kết của chúng.

Ruột bị rò rỉ có thể không nạp được các chất dinh dưỡng có lợi và có thể bị xâm nhập bởi các vi khuẩn có hại. Nó có thể kích thích phản ứng miễn dịch hoặc phản ứng viêm.

Nếu bạn đang gặp vấn đề về đường ruột cần phải điều chỉnh chế độ ăn uống, hạn chế ăn quá nhiều đường, chất béo, ngũ cốc chế biến, thịt chế biến sẵn, rượu, nước ngọt có gas…

• Đồ uống có đường: Hỗn hợp có chứa xi-rô ngô nhiều fructose có thể khó tiêu hóa và gây đầy hơi, chướng bụng.
• Thực phẩm nhiều chất béo, chiên nướng: Chất béo làm chậm quá trình tiêu hóa, vì vậy thức ăn sẽ nằm trong dạ dày của bạn lâu hơn. Và thức ăn béo có thể tạm thời làm suy yếu các cơ thường giữ axit dịch vị trong dạ dày, dẫn đến chứng ợ chua.
• Nước giải khát có gas: Đồ uống có gas có thể làm đầy hơi dạ dày.
• Hạn chế rượu và caffein: Cả hai đều có thể kích thích quá mức đường ruột, điều này có thể khiến bạn bị tiêu chảy.