Trong những năm gần đây, mọi người thường sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên để tăng cường sức khỏe và hỗ trợ điều trị các bệnh mạn tính. Nấm đã được biết đến và sử dụng trong nhiều thế kỷ để làm thực phẩm và dược phẩm.
Trong số đó, đông trùng hạ thảo là một trong những loại dược liệu nổi tiếng với nhiều công dụng đặc biệt. Với nhu cầu tăng cao, ngày càng có nhiều sản phẩm với nhiều mức giá khác nhau, người tiêu dùng cũng dễ tiếp cận với nhiều nguồn cung cấp các sản phẩm.
Cụ thể hơn, hiện nay đông trùng hạ thảo được bày bán rộng rãi trong siêu thị và các cửa hàng bán lẻ với nhiều mẫu mã bắt mắt. Vậy thực chất loại đông trùng hạ thảo có tác dụng gì và những sản phẩm được bày bán ấy có tác dụng chữa bệnh hay không?
1. Tac dụng của dược liệu đông trùng hạ thảo
Dược liệu đông trùng hạ thảo.
Theo Y học cổ truyền, dược liệu đông trùng hạ thảo có vị ngọt, tính ôn, quy vào hai kinh Phế và Thận, có tác dụng ích Phế Thận, bổ tinh tủy, chữa thần kinh suy nhược, ho kéo dài, lưng gối đau mỏi, liệt dương, di tinh…
Đây là một loại dược liệu quý đã được sử dụng từ rất lâu đời với nhiều công dụng đặc biệt. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh loại dược liệu này chứa rất nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, giúp điều hòa miễn dịch, chống lão hóa, chống ung thư, bảo vệ gan, cải thiện chức năng hô hấp, tăng cường chức năng thận, chống loãng xương, điều trị rối loạn đường huyết, rối loạn mỡ máu...
Về bản chất, đông trùng hạ thảo là một loại nấm sống ký sinh, phát triển trên ấu trùng của sâu bướm (sâu non). Vào mùa đông, khi các ấu trùng sâu bướm vùi mình vào lớp đất để ngủ đông (đông trùng) tạo cơ hội cho loài nấm Cordyceps sinensis xâm nhập và ký sinh.
Đến mùa hè (mùa hạ) loài nấm này sẽ phát triển mạnh mẽ, hút hết các chất dinh dưỡng bên trong ấu trùng và vươn dài cơ thể giống với hình dáng các loài thực vật (hạ thảo). Đây là lý do vì sao, dược liệu này có tên gọi là đông trùng hạ thảo.
Tuy nhiên, trên thực tế đông trùng hạ thảo tự nhiên khá khan hiếm, chỉ được tìm thấy ở khu vực có điều kiện thời tiết khắc nghiệt, trên những ngọn núi cao 4000-5000 m ở Tây Tạng (Trung Quốc), Bhutan, Nepal, kéo theo đó là giá thành rất cao.
Do đó, đông trùng hạ thảo hiện nay đang được trồng nhân tạo với hy vọng sản phẩm được nuôi cấy sở hữu các hoạt tính sinh học mạnh tương tự như loài có xuất xứ tự nhiên. Tuy nhiên, quy trình sản xuất nấm đông trùng hạ thảo dược liệu rất khắc nghiệt, đảm bảo đúng nhiệt độ và độ ẩm, đúng thời gian và quy trình thu hoạch, bảo quản sản phẩm rất khó khăn.
2. Nấm thực phẩm đông trùng hạ thảo có tác dụng chữa bệnh không?
Nấm thực phẩm đông trùng hạ thảo là một loại thức ăn bổ dưỡng.
Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại nấm đông trùng hạ thảo được bày bán trên các cửa hàng, siêu thị với nhãn là đông trùng hạ thảo với mức giá hấp dẫn. Tuy nhiên, do quy trình sản xuất nấm dược liệu và nấm thực phẩm là hoàn toàn khác nhau.
Do vậy, các loại sản phẩm đông trùng này chỉ có công dụng như các loại nấm ăn hằng ngày mà không có dược chất có giá trị điều trị bệnh. Vì thế chúng hầu như không có giá trị dược liệu nêu trên.
Vậy nên người tiêu dùng có thể sử dụng các loại nấm này như món rau ăn hàng ngày và không nên kỳ vọng quá nhiều về điều trị bệnh bởi cái tên "đông trùng hạ thảo".
Tuy nhiên, dù chỉ là nấm ăn như các loại nấm thông thường khác, nhưng nấm cũng được xem là một loại thức ăn bổ dưỡng cần được bổ sung để đa dạng hóa các loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày.
ThS.BS. Phạm Đức Thắng, BS. Đỗ Thị Ly
Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh
(PS st theo SK&ĐS)