(cá mè trắng); Aristichthys nobilis Richardson. (cá mè hoa), họ cá chép (Cyprinidae). Cá mè là thực phẩm bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe, có thể chế biến thành các món ăn ngon đa dạng, lại có tác dụng chữa nhiều loại bệnh.
Thịt cá có nhiều protid; mỡ cá có nhiều acid béo không no; mật cá chứa sterol tương tự như mật cá trắm và cá chép. Ngoài ra, còn có Ca, P, Fe, có nhiều loại acid amin, sinh tố B1, B2, A, acid nicotinic. Theo Đông y, cá mè vị ngọt, tính ấm, không độc. Thịt cá mè ngon và béo; có tác dụng bổ não tuỷ, nhuận phế, ích tỳ vị. Sách thuốc cổ có ghi: Thịt cá có tác dụng khai vị, hạ khí, điều hoà ngũ tạng, chống hư huyết mạch, bổ gan, sáng mắt. Dùng cho các trường hợp tỳ vị hư hàn, ăn kém, đau bụng, đầy bụng, da thô ráp, tróc da và da khô. Người cao tuổi dùng cá mè thường xuyên chống được đau đầu, giảm trí nhớ, ho đờm, hen suyễn. Sau đây là một số món ăn thuốc từ cá mè.
Canh cá mè khởi tử: cá mè tươi 300g, khởi tử 30g. Cá mè làm sạch, chỉ lấy thịt cá, thái lát mỏng; nấu kỹ với khởi tử và bột gia vị, trước khi ăn có thể thêm giá đỗ xanh, gừng, rau mùi, rau cần, hành, hạt tiêu, ăn trong ngày. Dùng tốt cho người suy nhược, sốt, chán ăn.
Canh cá mè hạt mướp nghệ vàng: cá mè 1 con, hạt mướp 30g, nghệ vàng 10g. Nấu canh, ngày ăn 1 lần. Món này rất tốt cho phụ nữ huyết hư, sau đẻ thiếu sữa.
Canh cá mè gừng tươi: cá mè 1 con, gừng tươi 1 củ (20 - 30g). Cá mè làm sạch; gừng tươi cạo vỏ, đập giập nhưng vẫn còn cả thân củ; thêm hồ tiêu, hành tươi, gia vị nấu canh. Ăn liên tục đợt 5 - 7 ngày. Dùng tốt cho người tỳ vị dương hư, hư hàn, ăn kém, chậm tiêu, đầy ợ hơi, sợ lạnh, ho suyễn, nôn ói.
Cá mè hầm đậu đỏ: cá mè 1 con, đậu đỏ hạt 30g. Cá mè làm sạch, hầm nhừ với đậu đỏ, nước vừa đủ, thêm gia vị, ăn trong ngày. Đợt dùng 5 - 7 ngày. Thích hợp cho người bệnh phù nề, tiểu tiện ít.
Đầu cá mè hầm thiên ma: đầu cá mè 1 khúc, thiên ma 15g. Đầu cá làm sạch, cho cùng thiên ma, gia vị và nước vừa đủ, hầm nhừ ăn trong ngày. Ăn một đợt 5 - 7 ngày. Dùng tốt cho người đau đầu hoa mắt chóng mặt (huyễn vựng), tay chân mỏi.
Kiêng kỵ: Cá mè tính ôn nhiệt, ăn nhiều sinh nội nhiệt, khát nước, loét miệng. Vì vậy, người thể trạng dương thịnh, nội nhiệt táo bón, lở ngứa, mụn nhọt không nên ăn. Không ăn gỏi cá mè hoặc ăn cá chưa nấu chín do cá thường mang ấu trùng sán lá gan.
TS. Nguyễn Đức Quang
PS st Theo SK&ĐS