Mỹ bắt 'công chúa Huawei': Đòn chí tử vào tham vọng ‘Made in China’

Việc bắt giữ giám đốc tài chính Huawei cho thấy quyết tâm của Mỹ nhằm "đè bẹp" sáng kiến hiện đại hóa công nghiệp "Made in China 2025" của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Vụ bắt giữ Giám đốc Tài chính (CFO) Mạnh Vãn Châu của Huawei Technologies làm dấy lên lo ngại về cuộc chiến thương mại kéo dài giữa hai nước.

Bà Mạnh, con gái nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi, bị cảnh sát bắt giữ hôm 1/12 tại Vancouver, Canada, theo yêu cầu của chính phủ Mỹ do bị nghi ngờ vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ với Iran.

Vụ bắt giữ Mạnh Vãn Châu, người còn được biết đến dưới tên Cathy Meng, là bước đi mới nhất của chính quyền Trump nhằm triệt hạ các công ty công nghệ lớn nhất của Trung Quốc.

Mạnh Vãn Châu là phó chủ tịch và giám đốc tài chính của công ty công nghệ khổng lồ của Trung Quốc Huawei. Ảnh: Reuters.

‘Cái tát vào mặt’ Trung Quốc

Theo South China Morning Post, vụ việc cũng gửi đi thông điệp mạnh mẽ về những sóng gió mà các công ty công nghệ Mỹ đang kinh doanh với Trung Quốc có thể sẽ phải đối mặt.

“Tác động là rất lớn vì tất cả chuỗi cung ứng đều đi qua Trung Quốc”, Stacy Rasgon, nhà phân tích của công ty quản lý tài sản AllianceBernstein, cho biết. “Mặc dù không thể định lượng được tác động gián tiếp nhưng rõ ràng là thị trường không thích sự bất ổn", Rasgon nhận định.

Chỉ số công nghiệp Dow Jones đã giảm 760 điểm, tương đương 3%, vào sáng 6/12. Các công ty công nghệ lớn của Mỹ có mua bán linh kiện với gã khổng lồ smartphone Trung Quốc, bao gồm Intel và Texas Instruments, đều rớt giá trong phiên giao dịch trước giờ mở cửa do lo ngại hoạt động kinh doanh gián đoạn của Huawei có thể tác động đáng kể đến chuỗi cung ứng.

Vụ bắt giữ giám đốc Huawei diễn ra cùng ngày Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp nhau sau hội nghị thượng đỉnh G20 tại Buenos Aires để đàm phán các vấn đề thương mại.

Trong cuộc phỏng vấn với đài NPR hôm 6/12, John Bolton, cố vấn an ninh quốc gia của Trump, cho biết ông đã biết trước về vụ bắt giữ bà Mạnh.

“Điều này cho thấy sự leo thang đáng kể đối với tình trạng tranh chấp hiện tại. Bà Mạnh bị bắt vào thứ bảy, giữa các cuộc đàm phán thương mại. Nó chẳng khác gì một cái tát vào mặt”, Rasgon nhận xét.

Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ John Bolton tiết lộ ông đã biết trước việc bắt giữ Giám đốc tài chính Mạnh Vãn Châu của Huawei. Ảnh: Reuters.

Đối với Bắc Kinh, động thái này là lời nhắc nhở không hề dễ chịu về các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với ZTE vào tháng 4.

Nhà sản xuất thiết bị viễn thông Trung Quốc đã bị cấm buôn bán với các nhà cung cấp của Mỹ, đồng thời bị ngăn chặn tiếp cận con chip và các linh kiện quan trọng khác. Điều này đã đẩy ZTE tới bờ vực phá sản. Tình hình chỉ được giải quyết sau cuộc điện đàm trực tiếp giữa Trump và Tập Cận Bình hồi tháng 7 cùng khoản tiền phạt lớn.

Hậu quả từ một lệnh cấm tương tự với Huawei có thể sẽ nghiêm trọng hơn nhiều. Xét theo doanh thu, Huawei là doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Trung Quốc với doanh thu gấp 5 lần ZTE và là nhà xuất khẩu lớn nhất tại đại lục.

Đây là hãng sản xuất điện thoại thông minh lớn thứ hai thế giới, sau Samsung Electronics và là doanh nghiệp hàng đầu về trạm phát sóng không dây, vượt qua Ericsson và Nokia.

Đánh vào trung tâm kế hoạch "Made in China"

Trong khi thuế quan là trọng tâm của cuộc chiến thương mại, một số quan chức Nhà Trắng khẳng định cấm vận thương mại, chẳng hạn như lệnh cấm mua bán linh kiện, sẽ là lựa chọn đem lại hiệu quả cao hơn.

Huawei có vai trò quan trọng trong sáng kiến hiện đại hóa công nghiệp "Made in China 2025" (Sản xuất tại Trung Quốc 2025). Đây là kế hoạch mà đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer, người đứng đầu các cuộc đàm phán thương mại của Washington, tìm cách đè bẹp giữa bối cảnh Mỹ và Trung Quốc đang đua tranh để giành ưu thế công nghệ.

Huawei cũng là trọng tâm trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm triển khai dịch vụ mạng không dây thế hệ thứ 5. 5G sẽ đóng vai trò sống còn đối với các lĩnh vực mới nổi như trí tuệ nhân tạo và công nghệ xe tự lái. Với các ứng dụng tiềm năng về quân sự, Washington nhận thấy kế hoạch này của Bắc Kinh là một mối đe dọa.

Gian hàng của Huawei tại CES Asia 2018 tại Thượng Hải, Trung Quốc, vào tháng 6. Ảnh: Reuters.

Tháng trước, ủy ban cố vấn của Quốc hội Mỹ cảnh báo nếu Trung Quốc đóng vai trò chủ đạo trong việc thiết lập các tiêu chuẩn mạng không dây quốc tế thì nước này sẽ có thể thu thập dữ liệu của Mỹ dễ dàng hơn nhiều. Ủy ban này cho rằng việc để Huawei tiếp tục trỗi dậy sẽ giúp tăng cường chiến lược quân sự của Trung Quốc và mở đường cho các cuộc tấn công mạng.

Nhà Trắng và Quốc hội đã triển khai kế hoạch ngăn chặn 5 công ty công nghệ cao của Trung Quốc cung cấp thiết bị truyền thông và camera giám sát cho các cơ quan của chính phủ Mỹ.

Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng năm 2019 được lưỡng viện thông qua với sự ủng hộ mạnh mẽ của cả hai đảng sẽ siết chặt vòng vây không chỉ đối với Huawei, ZTE mà còn các nhà cung cấp thiết bị giám sát của Trung Quốc là Hangzhou Hikvision Digital Technology, Dahua Technology và Hytera Communications.

Đạo luật sẽ cấm các cơ quan của chính phủ Mỹ, bao gồm chính phủ liên bang, quân đội, các tổ chức hành chính độc lập và các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước, mua các sản phẩm từ 5 công ty trên. Các sản phẩm bị cấm bao gồm máy chủ, máy tính cá nhân và điện thoại thông minh, ngay cả khi sản phẩm hoàn chỉnh được sản xuất bởi đơn vị khác.

Các thiết bị truyền thông được sản xuất bởi các doanh nghiệp nằm ngoài 5 công ty trên nhưng thuộc sở hữu hoặc liên quan đến chính phủ Trung Quốc cũng sẽ bị cấm. Danh sách các công ty vẫn chưa được công bố.

Con dao hai lưỡi

Washington sẽ thực hiện bước thứ hai nghiêm ngặt hơn là cấm các doanh nghiệp khắp thế giới kinh doanh với các cơ quan của chính phủ Mỹ nếu họ sử dụng các sản phẩm từ 5 công ty nêu trên trong văn phòng của họ. Chính sách này sẽ có hiệu lực từ ngày 13/8/2020 và được áp dụng bất kể sản phẩm và dịch vụ đó có được kết nối với thiết bị hay không.

Phương pháp thứ hai sẽ gây ra nhiều hệ lụy hơn cho các doanh nghiệp vì sự phổ biến của các thiết bị truyền thông do Trung Quốc sản xuất tại các cơ quan của chính phủ Mỹ và các đối tác kinh doanh của họ trên khắp thế giới.

Nếu các công ty sử dụng thiết bị của 5 nhà sản xuất trên muốn tiếp tục giao dịch với Mỹ, họ sẽ phải ngừng sử dụng chúng hoàn toàn và báo cáo với Washington.

Theo Nikkei Asia Review, các công ty lớn của Nhật Bản đã bắt đầu các cuộc điều tra nội bộ để xác định có bao nhiêu sản phẩm do Huawei và ZTE sản xuất trong văn phòng của họ và họ phải chuyển bao nhiêu văn phòng khỏi Trung Quốc do liên quan tới chuỗi cung ứng.

Cửa hàng Huawei tại một trung tâm thương mại ở Thượng Hải, Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

Huawei có quan hệ kinh doanh sâu rộng với các công ty Mỹ. Lượng nhập khẩu thiết bị bán dẫn của công ty gấp khoảng 6 lần so với ZTE, bao gồm 1,8 tỷ USD từ Qualcomm và 700 triệu USD từ Intel. Nếu chính quyền Trump áp đặt lệnh cấm tương tự ZTE đối với Huawei, các công ty Mỹ cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Sự kiên quyết của Tập Cận Bình trong việc theo đuổi kế hoạch "Made in China 2025" bắt nguồn từ mối lo ngại về việc tiếp tục phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài đối với các linh kiện công nghệ cao.

Trung Quốc mua khoảng 70% thiết bị bán dẫn từ các thị trường như Mỹ và Đài Loan. Nếu Huawei bị cắt đứt khỏi nguồn cung linh kiện ở nước ngoài, công ty có thể sẽ phải ngừng sản xuất. Đây sẽ là đòn chí tử có khả năng dẫn đến sự sụp đổ của công ty.

Tuy nhiên, theo Nikkei, áp lực mới của Washington đối với Huawei có thể sẽ trở thành con dao hai lưỡi. Bước đi này đã đột ngột đẩy Trung Quốc vào chân tường nhưng cũng có thể củng cố quyết tâm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài của Bắc Kinh.