"Những kỷ niệm với Đại tá Thông xay Bup pha" - Ký ức của Hoàng Kiền
--------------------------------------------------------
Hôm nay Facebook hiện lại tấm ảnh tròn 5 năm trước - khơi dậy rất nhiều kỷ niệm với Đại tá Thông Xay Bup Phu - nguyên Cục trưởng Cục Công binh QĐND Lào.
Đại tá Thông Xay Bup Pha - Nguyên Cục trưởng Cục Công binh QĐND Lào từ trần ngày 3/1/2022 thật là thương tiếc người đồng chí, người bạn gắn bó thân tình của tôi. Khi nhận được tin buồn này tôi đã liên lạc với Giám đốc Công ty Tây Trường Sơn - Phạm Phượng, trụ sở tại Viêng Chăn giúp gửi vòng hoa kính viếng…
Theo đó tôi cũng đã liên lạc với Trung tá Vi Khon Xaynhavong - Trưởng phòng Cầu đường, gặp Đại tá Viêng Xay - Cục trưởng Cục Công binh QĐND Lào thăm hỏi chia buồn với Cục Công binh QĐND Lào. Đại tá Viêng Xay - Cục trưởng đã cử đoàn cán bộ thay mặt gia đình Thiếu tướng Hoàng Kiền đưa vòng hoa vào viếng.
Xin chân thành cám ơn Đại tá Viêng Xay cùng các cán bộ Cục Công binh QĐND Lào.
Thiếu tướng Hoàng Kiền
NHỮNG KỈ NIỆM VỚI ĐẠI TÁ THÔNG XAY BUP PHA
Tháng 10 năm 1998 trong đoàn cán bộ Bộ tư lệnh Công binh sang thăm làm việc với Cục Công binh QĐND Lào, tôi gặp Đại tá Thông xay Bup pha, anh là Cục trưởng Cục Công binh mới chuyển sang Cục Đối ngoại - Bộ Quốc phòng Lào. Chúng tôi làm quen và kết nối mở ra từ đây.
Tháng 3 năm 2003, tôi là Trưởng đoàn công tác do Bộ Quốc phòng cử sang Lào giúp bạn khảo sát lập dự án CCT. Trước khi đi, Đại tướng Phạm Văn Trà - Bộ trưởng BQP gọi lên chỉ đạo một số yêu cầu về vị trí chiến lược căn cứ của Bạn. Đoàn bay từ Hà Nội sang Viêng Chăn, Cục Đối ngoại, Cục Công binh và Cục Tác chiến của bạn ra sân bay đón. Gặp lại Đại tá Thông Xay thật vui mừng, bạn thông báo chuyến này đi cùng Đoàn khảo sát của anh Kiền với cương vị là cán bộ Cục đối ngoại kiêm phiên dịch, kiêm “Chủ nhiệm Hậu cần” của đoàn, thế là rất thuận lợi, chúng tôi bắt tay nhau thật thân tình.
Thiếu tướng Kèn Khăm Sẻng La Thon - Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Lào gặp, nghe Đại tá Hoàng Kiền - Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Binh chủng Công binh Việt Nam - Trưởng đoàn và Đại tá Nguyễn Thanh Hà - Phó Cục trưởng Cục Tác chiến / Bộ Tổng tham mưu - Phó đoàn báo cáo các phương án dự kiến để khảo sát. Sau khi thống nhất, Bộ Tổng tham mưu QĐND Lào cử Đại tá Thông Xay Bup pha - Cán bộ Cục Đối ngoại, nguyên Cục trưởng Cục Công binh và Trung tá Sỉ Ăm Mon - Phết Sổm Phu - Phó Cục trưởng Cục Công binh Lào phối hợp đi cùng đoàn.
Xe đi đến huyện VT là hết đường ô tô, lúc đó gần nửa đêm. Cơn mưa sớm đầu mùa đổ xuống, bao điều bất lợi xảy ra. Không có điện, không có đèn, phải đem đèn pin mang theo ra dùng. Đại tá Thông Xay đi tìm các cửa hàng chẳng có gì bán cả, do huyện mới thành lập, chỉ mua được gói cá khô kho lên nấu cơm ăn vào lúc nửa đêm.
Nằm nghỉ ở nhà khách là cái lán mới dựng, không có nước rửa. Trời mưa, đất nhão dính nhem nhép, muốn đi vệ sinh phải ra rừng, về nhà là vắt đã bám vào chân, thật gian nan. Không có điện, đèn, không có dây mắc màn, tạm mắc võng, chùi chân ngả lưng, mãi chả ngủ được. Nhớ lại những kỷ niệm một thời trên đường Trường Sơn năm xưa với sáu năm, là chiến sĩ lên đến trợ lý Công binh, một năm đi khảo sát đường, trong điều kiện chiến tranh ác liệt, nhưng là thanh niên tuổi hai mươi, sức như Phù Đổng ... Sau hơn ba mươi năm, tuổi ngoại ngũ tuần lại đi khảo sát nơi núi rừng Trường Sơn cũng trên đất Lào, nhưng lần này hoàn toàn khác, trong thời bình với nhiệm vụ đặc biệt quan trọng.
Nằm thao thức cứ nghe tiếng ngáy đều đều của hai bạn Thông Xay và Sỉ Ăm Mon thật là ngon, các bạn kém tôi sáu bảy tuổi.
Sáng hôm sau, tôi đề nghị với anh Thông Xay và anh Sỉ Ăm Mon gặp làm việc với Chủ tịch huyện và Huyện đội trưởng huyện VT. Các anh ấy chỉ nhà trước mặt nói, đây là nhà một tướng phỉ mới ra hàng, xung quanh đây có năm gia đình có người theo phỉ. Qua trao đổi, tình hình chung là vùng sâu, vùng cao của Bắc Lào và Trung Lào phỉ hoạt động còn rất phức tạp. CCT phải là khu vực dân thật cách mạng, địa bàn trong sạch. Không có cách nào khác, cứ khảo sát, quy hoạch, rồi xây dựng địa bàn trong quá trình triển khai xây dựng. Chúng tôi bắt đầu đi bộ vào rừng sâu. Có 5 chiến sĩ bộ binh của tỉnh đội mang súng AK sẵn sàng chiến đấu, ba chiến sĩ đi trước, hai chiến sĩ đi sau bảo vệ, một trợ lý huyện đội đi cùng, vào qua bản K, dừng chân. Các cô gái Lào đang dệt vải, lần đầu tiên gặp người Việt Nam, mời ra chụp ảnh, chị em mừng lắm vì dân vùng sâu vùng xa chưa bao giờ được chụp ảnh. Tôi nói lần sau Bộ đội Việt Nam quay lại sẽ có ảnh, các cô gái rất vui mừng nói: “khôp chay lai lai” (cám ơn rất nhiều)
Cùng nghiên cứu trên bản đồ, tôi đề nghị huy động thêm một dân bản dẫn đường, Đại tá Thông Xay là “Chủ nhiệm hậu cần” của đoàn ở lại chuẩn bị ăn ngủ đêm nay ở đây. Đoàn mang lương khô đi ăn trưa, hoàn thành kế hoạch trong ngày, chiều tối quay về bản. Bữa cơm tối có rượu Lào, xôi nếp Lào rất ngon, nhưng đồ ăn nhiều ớt quá, tôi đề nghị Đại tá Thông Xay mai bớt khẩu phần ớt của Hoàng Kiền đi, anh ấy cười: kin xẹp lai (ăn rất ngon).
Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tôi có một năm đi khảo sát đường Trường Sơn, ngủ ở nhà dân các bản rất nhiều, sau hơn ba thập kỷ nay lại ngủ trong nhà dân bản như năm xưa. Nằm trên nhà sàn tâm sự với bạn Thông Xay đến đêm khuya. Anh sang học phổ thông ở Việt Nam từ bé, bố mẹ đều là cán bộ cách mạng Lào. Đến tuổi thanh niên anh nhập ngũ rồi được cử đi đào tạo sĩ quan Công binh bên Liên Xô, về nước công tác phát triển đến Cục trưởng Cục Công binh khá sớm…
Do thức ăn cho nhiều ớt, tôi bị viêm họng, đêm hôm ấy ho suốt, không ngủ được, nói chuyện đến gần nửa đêm tôi để cho bạn ngủ.
Những ngày sau, tiếp tục đi khảo sát các hang động khác, gần một tuần hoàn thành kế hoạch khu A, chuyển sang khu B ở huyện LX, cũng hành trình liên tục. Sau tổng số 8 ngày, xong việc khảo sát các hang động khu A và khu B. Tiếp tục sang khu C ở huyện M tỉnh X.
Giai đoạn một đã hoàn thành. Suốt chục ngày, ngày nào cũng ba bữa cơm nếp, xôi, đồ ăn cứ đỏ lừ màu ớt, tôi bị ho không ra tiếng nữa. Thế giới đang có dịch Sars, nên cũng lo. Tôi bàn với anh Hà và các bạn Thông Xay, Sỉ Ăm Mon về Viêng Chăn báo cáo và kiểm tra sức khỏe. Thiếu tướng Kèn Khăm nghe xong, thống nhất như phương án chúng tôi đã chọn và trao đổi với chúng tôi là đề nghị Bộ Quốc phòng Việt Nam giúp Lào xây dựng.
Tôi báo cáo kế hoạch khảo sát chi tiết giai đoạn hai để lập dự án. Đội khảo sát do Đại tá Nguyễn Thanh Sơn phụ trách, đề nghị Đại tá Thông Xay đi cùng, anh kiêm tất cả các công việc về phía Lào luôn, được Tổng tham mưu trưởng Kèn Khăm đồng ý. Sau hai mươi ngày đội hoàn thành nhiệm vụ giai đoạn hai. Đoàn công tác của chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Năm 2004 tôi là Tư lệnh Công binh, nhận được Điện thọai của Đại tá Thông Xay. Anh báo tin sang Việt Nam học một năm ở Trường của Tổng cục 2. Tôi đến trường đón bạn về nhà chơi, ăn cơm. Bạn tặng tôi đôi ngà voi rất đẹp bằng gỗ quí, biểu tượng của đất nước Triệu Voi.
Đã nhiều chuyến sang Lào công tác, tham quan, tôi đều đến thăm Cục Công binh, các đơn vị Công binh Lào; các anh cán bộ Công binh QĐND Lào. Chúng tôi giao lưu với nhau như những người anh em thân thiết, lần nào Đại tá Thông Xay cũng có mặt, rất thân tình.
Sau đó anh sang làm Trưởng phòng tuỳ viên Quốc phòng Đại sứ quán Lào tại Hà Nội. Chúng tôi thường xuyên gặp nhau cho đến khi anh hết nhiệm kỳ.
Cách đây mấy năm, Đại tá Thông Xay điện, thông báo đã thay thận tại Việt Nam, chúng tôi chúc mừng ca ghép thành công. Thiếu tướng Hoàng Kiền, Thiếu tướng Nguyễn Thành Định lên Đại sứ quán Lào tại Hà Nội thăm tặng quà bạn. Khỏi bệnh, trước khi về nước, anh điện thoại mời chúng tôi lên chia tay, thật cảm động. Tôi nói, thay thận, khỏe rồi về lấy vợ đi thôi, bạn lắc đầu. Bố mẹ là cán bộ của Đảng và nhà nước Lào, nhưng Đại tá Thông Xay và anh trai đều không lấy vợ.
Ít lâu sau, Đại tá Thông Xay sang Việt Nam để kết nối quan hệ giữa lực lượng Công binh hai nước trong giai đoạn mới. Anh em tổ chức buổi giao lưu thật sâu đậm nghĩa tình. Phía Việt Nam có Thiếu tướng Hoàng Kiền, Thiếu tướng Phạm Dũng Tiến, Thiếu tướng Nguyễn Thành Định, Đại tá Trần Đăng Sơn, Đại tá Nguyễn Trọng Thanh. Công ty Tây Trường Sơn có anh Phạm Ngọc Hùng, chị Phạm Phượng, anh Thanh Sơn... Phía Lào có Đại tá Thông Xay, Đại tá Bang Xỉ - Trưởng phòng Tuỳ viên và hai đồng chí Phó phòng Tuỳ viên... Chúng tôi trao đổi rất nhiều về quan hệ Lào - Việt, tình hữu nghị giữa hai nước được hình thành trải qua các cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, giành độc lập dân tộc của hai Đảng, Nhân dân và Quân đội hai nước. Máu xương của nhân dân hai nước đã đổ xuống, tô thắm tình hữu nghị thuỷ chung son sắt! Hãy cùng nhau giữ gìn và truyền cho con cháu chúng ta giữ gìn, không thể để cho bất cứ thế lực nào phá hoại hoặc làm phai nhạt. Buổi giao lưu cùng nhau hát tiếng Việt, tiếng Lào, tâm sự những lời chân tình, sâu sắc mãi khuya mới chia tay, ra về mà ai cũng lưu huyến. Trong buổi giao lưu chúng tôi cùng vui nói với nhau rằng: Pa xa xôn Việt - Lào xăm ma khi! (Nhân dân Việt - Lào vui đoàn kết!)./.
Tấm ảnh - một kỷ niệm mãi không quên
Năm 2019, trong Đoàn Cựu chiến binh Trường Sơn do Trung tâm thăm chiến trường xưa thuộc Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam tổ chức thăm nước Lào, tôi vào thăm Cục Công binh Lào. Đại tá Viêng Xay, Cục trưởng cùng cán bộ Cục đón tiếp thân tình. Qua Đại tá Viêng Xay kết nối, chúng tôi: Hoàng Kiền, Ngô Thị Khiếu đến nhà thăm Đại tá Thông Xay, anh thay thận ở Việt Nam về đã ổn định nhưng vẫn còn gầy hơn trước…
Thế là sau ba năm chưa gặp lại nhau, nay anh ra đi mãi mãi, thật là thương tiếc Đại tá Thông Xay Bup pha, người bạn Lào thân thiết của tôi.
Qua bài bài viết “Chuyến đi trên mạng” dăng trên trang cá nhân, có bạn Un Lom bình luận: “Đọc bài viết của Thiếu tướng Hoàng Kiền mà cháu không cầm được nước mắt”. Sau đó chúng tôi kết bạn, trao đổi với nhau rất nhiều. Un Lom có bố là người dân tộc Giẻ Chiêng ở huyện Nam Giang tỉnh Quảng Nam, đi bộ đội thời đánh Mỹ, chiến đấu trên đất nước Lào, lấy mẹ là người Lào. Hiện nay Un Lom là Đại úy – quân nhân chuyên nghiệp thuộc Công ty 206 Quân khu V đang làm nhiệm vụ giúp bạn trên địa bàn Nam Lào. Cháu có năng khiếu, đang được đào tạo tại trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Tôi có thêm một người bạn mang dòng máu Việt-Lào, thường xuyên trao đổi, kết nối sâu đậm thêm tình hữu nghị Việt-Lào trong lòng tôi.
Ngày 07/02/2022