BÂY GIỜ CHỊ Ở ĐÂU ?

Truyện ngắn

Tác giả Lê Lợi

1 - Tà hán Lê ! Bộ đội Thoong Lê !

         Tiếng gọi ngập ngừng, nửa mừng rỡ, nửa ngạc nhiên. Tôi sững người. Ai thế nhỉ, ai mà lại biết tên thời bộ đội của tôi hồi còn ở chiến trường Trung - Hạ Lào ấy nhỉ ? Nhìn xung quanh có bao gương mặt đang náo nức chuẩn bị múa Lăm vông, biết ai vừa gọi mình.

         Năm ấy, tôi cùng ban cán sự lớp sang dự Bun Hót nậm - Tết té nước của các bạn sinh viên Lào tại ký túc xá của lưu học sinh. Không khí thật sôi nổi. Sinh viên người Việt, người Lào, Campuchia vui vẻ chúc tụng nhau. Các bạn đang làm lễ phục khén - chúc phúc. Những vòng chỉ chúc hạnh phúc, chúc mạnh khoẻ, chúc học tốt cứ đầy dần lên ở cổ tay chúng tôi. Những bàn tay giơ lên, những sợi chỉ nghĩa tình buộc lại. Và rồi những giọt nước thơm được ngâm bằng các loại hoa, chủ yếu là Chăm pa bắt đầu đã được vẩy lên quần áo của mọi người. Quan niệm của người Lào là trong những ngày Bun Pi may - Tết năm mới (còn được gọi là Tết té nước) ai càng ướt nhiều, người đó càng gặp nhiều may mắn trong năm.

         Tôi đã nhiều lần dự Bun Hót nậm ở đất Lào. Đi bộ đội hơn 4 năm thì có đến 5 lần được té nước ở tỉnh Xavanakhet, từ những bản vùng sâu như Đoongnoi, Natran của mường Outhoumphone đến những nơi đông dân cư như Mường Phìn, Đoong Hen, Se No, thị xã Xavanakhet và thị xã Paksé của Hạ Lào. Tết năm mới của Lào, người ta không chú trọng lắm đến việc ăn uống, chủ yếu là vui chơi, té nước vào nhau rất vui vẻ. Thật là phong tục đẹp, đã một lần dự thì không bao giờ có thể quên trong cuộc đời.

         Tiếng  nhạc đã nổi lên, bắt đầu bằng bài hát Đuông Chăm pa - Hoa Chăm pa nổi tiếng của nhạc sỹ Utthamạ, Thứ trưởng Bộ Giáo dục Lào: O đuông Cham pa, ve la xom noong, nhu pen phăn xoong... Rất nhanh chóng vòng múa Lăm vông được thành lập. Đó là điệu múa tập thể của nhân dân các bộ tộc Lào, mới được hình thành sau cách mạng 1945, ai cũng múa được, từ người già đến con trẻ, điệu múa không cần tới nỗ lực nghệ thuật làm tốn nhiều tài năng và sức lực. Đàn ông Lào khi vui chơi thì hồn nhiên, vui nhộn, thoải mái  mà đứng đắn, phụ nữ Lào rất mực dịu dàng, hiền lành, tế nhị, kín đáo mà nghiêm trang. Cứ hai người thành một cặp, múa thành vòng tròn, bốn bước tiến, một bước lùi lại, xoay ngang, hướng mặt vào nhau nhưng không nhìn, không nói chuyện và tay không chạm vào nhau, hai chân khẽ nhún nhẩy theo điệu nhạc. Tay của nam giới thế nào cũng được miễn là có nhịp điệu nhưng bàn tay của nữ thì thật đẹp. Bàn tay xoay quanh cổ tay, các ngón tay khi thì khép lại khi xoè ra, hơi ngửa về sau như 5 cánh hoa Chăm pa đang nở. Điệu nhạc Lăm vông nhẹ bay mà dồn dập, lôi cuốn mạnh mẽ, mang tính quần chúng cao độ, hầu như bài hát nào, bản nhạc nào cũng có thể múa Lăm vông được.

         Tôi còn đang tần ngần, thì một phụ nữ Lào tiến đến, chắp 2 tay trước ngực mời múa và giọng nói thì rõ ràng là đang trách móc “chú không nhớ chị rồi, chú về nước là đã quên ngay các chị” thì tôi vụt nhớ: Chị Boun Nhang. Ký ức của một thời Quân tình nguyện ùa về.

Múa Lăm vông và tình hữu nghị Việt Lào ( Ảnh minh họa )

 2 -  .... Khi đó tôi còn trẻ lắm. Rời khỏi trường cấp 3 Lê Hồng Phong- Nam Định là tôi vào bộ đội. Cũng chỉ huấn luyện ở vùng đồi núi Các Sơn của huyệnTĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa gần 2 tháng là hành quân sang nước bạn Lào. Tôi ở tiểu đoàn thông tin của Sư đoàn 968 thuộc Binh đoàn 678 quân tình nguyện, làm  thống kê chính trị. Những năm đầu thập kỷ tám  mươi của thế kỷ trước, lính chúng tôi thật khổ. Tiếng là ăn chế độ 21 kg gạo nhưng không đủ no, gạo toàn bị hẩm, đã thế vào mùa mưa khi xe không thể sang được thì phải ăn gạo nếp hàng 6 tháng trời. Mùa khô 6 tháng các loại cây đều trơ cành, chỉ có mỗi  cây kơnia là còn xanh lá. Rau xanh hầu như không có chúng tôi phải ăn cả củ chuối hoặc nạo lấy ruột của thân cây đu đủ đem ngâm kỹ để làm món rau cho đỡ xót bụng. Nước mắm không có, phải dùng nước chấm bằng mắm  cô đặc hoà với nước, ăn khét lẹt. Đài không có để nghe, báo và thư thì khi nào xe ô tô chở sang mới có để đọc, nhiều khi phải 3 tháng trời mới có xe thư báo tới. Thực phẩm cũng hầu như chỉ có các loại đồ hộp, đồ khô để trong kho đã lâu, khi dùng đã không còn mùi thơm nữa.

         Cách mạng Lào đã thành công được 5 năm  nhưng đất nước vẫn chưa thực sự được bình yên. Thời điểm này vừa kết thúc chiến tranh biên giới phía Bắc. Phía nam là tàn quân Pôn Pốt từ đất Campuchia dạt sang. Phía tây, bên kia sông Mêkông, phỉ từ Thailand vẫn xâm nhập đất Lào. Trong nước, phỉ Vàng Pao, Koong Le, Bun Ùm quấy rối. Bộ đội Quân tình nguyện Việt Nam vẫn phải rải khắp những vị trí chiến lược của Lào. Phía Bắc giáp với Trung quốc là Mặt trận 379, khu vực thủ đô Viên Chăn là sư đoàn 324, Trung Lào là lữ đoàn 176, còn từ Xavanakhet tới cực nam  đất Lào là sư đoàn 968 của chúng tôi.

         Nhiệm vụ chính của Tiểu đoàn chúng tôi là đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt trong mọi tình huống giữa sư đoàn và chỉ huy cấp trên, giữa các đơn vị với nhau. Có 3 đại đội, đó là đại đội vô tuyến điện, đại đội hữu tuyến điện, đại đội huấn luyện và tiểu đội truyền đạt, thông tin chạy bộ. Tôi ở tiểu đoàn bộ. Tính tôi thích đi đó đây để quan sát, bởi tôi thích văn chương. Thủa còn đi học, tôi thường chìm đắm trong lời giảng văn của thày Tư, thày Pho, thày Giao…. Những khi có dịp, tôi thường lang thang vào rừng xem phong cảnh, hoặc vào các bản gần đơn vị để tìm hiểu phong tục, tập quán của dân Lào, cũng chính vì tiếp xúc với dân mà vốn tiếng Lào của tôi tiến bộ nhanh chóng.

         Một hôm, đường dây liên lạc bị mất tín hiệu. Đang vào ngày nghỉ, tôi xung phong đi cùng với lính hữu tuyến điện kiểm tra đường dây. Tổ có hai người, thêm tôi nữa là ba.

         Chúng tôi cắt rừng đi theo đường dây. Lính thông tin không hề sướng như cánh lính bộ binh vẫn tưởng. Dù mưa, dù nắng, dù là ban ngày hay đêm tối, kể cả bão gió nếu dây đứt thì lính hữu tuyến phải lên đường. Đấy là chưa kể đến bọn phỉ phá hoại thường dùng cắt dây để phục kích tấn công bộ đội. Đang mùa mưa, cây cối chen nhau um tùm. Những cây khoọc thân to mấy người ôm, lá to bằng cái quạt nan cứ xanh nõn nà. Rừng le mọc ken dày bên bờ suối, những búp măng nhỏ như những ngón tay chọc thẳng lên trời. Và phong lan, thôi thì những hoàng điệp, đuôi chồn  nở hoa vàng, hoa tím ở các hốc cây, cành cây đinh hương, săng lẻ. Chúng tôi đi thật vất vả, bởi ngoài mang súng A.K và 3 cơ số đạn còn phải đeo thêm các cuộn dây, phòng khi phải nối. Con đường mòn mùa khô thật rộng rãi, dễ đi bao nhiêu thì mùa mưa càng khó đi bấy nhiêu. Cỏ cây đua nhau vươn lên, thi thoảng các cành cây lại quệt vào mặt mang theo cả những giọt nước mưa còn đọng lại sau trận mưa đêm qua. Vắt nhiều vô kể, vắt chui vào cổ, vào chân, vào tay, vào bất cứ chỗ nào mà quần áo không được che chắn, nhiều con sau khi hút no tròn máu tự lăn xuống đất. Và nguy hiểm hơn cả là những loài rắn độc, chúng lẫn vào cành cây, bụi cỏ, chỉ sơ ý mà dẫm phải chúng thì...

         - Có người.

         Đang đi, chợt Long quát khẽ. Chẳng ai bảo ai, cả 3 chúng tôi đều lăn vào 3 gốc cây to, lên đạn A.K, nhưng cũng chính tiếng động mở khoá nòng súng mà chúng tôi gây nên đã khiến một người đang ngồi đứng thẳng lên. Thì ra đó là một phù sao - cô gái Lào. Chị rối rít:

- Đừng bắn, Tà hán Việt đừng bắn.

         Chúng tôi nhỏm dậy, đó là người phụ nữ tầm thước chừng khoảng dưới 30 tuổi. Chị nói rằng tên chị là Boun Nhang, ở bản gần đây, đêm  qua mưa to có gió lớn quá, sớm  nay đi làm  na - làm ruộng thấy dây a lô của bộ đội Việt bị cành cây rơi xuống làm đứt thành nhiều đoạn. Chị sợ trẻ con nghịch hoặc có người xấu lấy mất nên ngồi chờ bộ đội đến, chị chờ cũng đã lâu rồi. Còn tiếng Việt, chị bảo chị đã học y tá do bộ đội Việt dạy. Chúng tôi khẩn trương nối dây điện thoại, kiểm tra thấy tín hiệu thông suốt. Vừa hay, khi công việc kết thúc thì cơn mưa sầm sập đổ xuống. Mưa rừng Lào thật khủng khiếp, ai đã từng gặp thì chẳng bao giờ có thể quên được. Cả rừng cây dầm trong mưa giông, thác lũ cuốn, những con suối, dòng sông đầy ắp. Chị vẫn đứng đấy khi thấy chúng tôi làm xong mời chúng tôi về bản. Chúng tôi đội mưa theo chị.

         Những bản của người Lào thường nằm gần các con sông, con suối. Bản của chị có chừng vài chục nóc nhà, nhà sàn bằng gỗ, xung quanh thưng bằng gỗ, đến ngói lợp cũng bằng gỗ. Trên nhà sàn là người sinh hoạt, bên dưới là nơi cột trâu, bò, lợn, gà. Khi chúng tôi hong khô quần áo đã thấy chị mang tip - giỏ xôi ra mời. Xôi chấm với đĩa nước chéo, với phà đẹt- một loại mắm của dân Lào, ngoài ra còn thêm món lạp: thịt băm trộn nhiều gia vị, ăn với rau sống, với quả me, đậu đũa, riềng, lá lốt, trái ớt...  Chị hỏi tên, tôi nói là Lê Lợi, chị nói tên em là Lợi khó gọi lắm, thôi thì chị gọi em là Thoong Lê, Thoong tiếng Lào có nghĩa là cánh đồng rộng, là vàng mười, con trai Lào thường có chữ Thoong ở đầu.

         Thoang thoảng mùi hoa ngọc lan sau mưa. Mùi hương cứ dìu dịu, nhè nhẹ, ban ngày không nồng nàn như khi nở về đêm. Chị nói đây là hoa Chăm pi. Còn hoa chăm pa chính là hoa đại ở miền Bắc, hoa sứ ở miền Nam  Việt Nam, tôi đã từng gặp bạt ngàn là hoa Chăm pa, những cây hoa cổ thụ, thân xù xì, váng mốc, các cụm lá rườm rà xanh mướt mang những chùm hoa màu trắng ngà, màu đỏ dọc suốt hai bên đường từ Seno tới Xavanakhet, tới Kengkabao .

         Trời tạnh hẳn, chúng tôi xin phép về đơn vị. Chị hẹn nếu đi công tác cứ rẽ qua bản, dân bản coi bộ đội Việt như là con cháu trong nhà. Chị còn bảo các em còn trẻ mà phải xa gia đình, chịu nhiều gian khổ, có người còn hy sinh để giúp đỡ đất nước các chị thì việc trông đường dây a lô, các chị sẽ giúp...

          Đi xa khỏi bản, quay lại vẫn thấy chị đang đứng ở đầu bản nhìn theo. Người Lào thật hiền lành, chất phác, suốt gần 5 năm ở đất Lào, tôi không thấy họ to tiếng với nhau bao giờ, trộm cắp cũng không hề có, đi ra khỏi nhà chỉ cần chặt cành cây tươi rấp chân cầu thang, không cần khoá cửa. Người Lào rất ghét nói dối. Nhiều khi chúng tôi đi công tác, hết lương thực, vào những thiềng na- nhà lều coi ruộng, rẫy của dân là có sẵn thóc, quả bí.... cứ việc sử dụng thoải mái, chỉ cần báo lại bằng cách này hay cách khác là bộ đội đã dùng, thế là được. Ở những ngã ba, hoặc dọc bờ sông thi thoảng dân lại dựng lên những ngôi nhà đơn giản bằng gỗ - chỗ nghỉ chân gọi là sa la để khách bộ hành dừng chân nghỉ tạm.

3 - Giờ đây, hai chị em lại tình cờ gặp nhau ở trường đại học ở Việt Nam. Chị nói rằng chị được cử đi học chuyên tu bác sỹ để về phục vụ cho nhân dân. Còn tôi, sau bao mùa mưa nắng cao nguyên Trung - Hạ Lào cũng trở về nước, đi học đại học hệ chính quy, dài hạn. Chúng tôi thường xuyên gặp nhau, nhất là khi đi Lâm  sàng cùng chung khoa, có những gì không hiểu, chị hỏi rất cặn kẽ. Rồi những năm học cũng qua đi, chị tốt nghiệp bác sỹ, ra trường trước và trở về đất Lào. Còn nhớ  khi chia tay, chị cứ dặn đi, dặn lại: “Sau này em lại sang giúp chị nhé, đất nước chị còn nhiều người bị sốt rét lắm”. Chị Boun Nhang ơi, sốt rét rừng Lào thì em có lạ gì, ký sinh trùng sốt rét vẫn còn đeo đẳng theo em, học đại học Y khoa đến năm thứ 2 mà vẫn còn sốt rét rung giường ký túc xá, may nhờ Bác sỹ Chúc, trưởng bộ môn Sinh lý học tìm xin ở đâu được mấy ống ký ninh tiêm vào mông mới khỏi đấy.

4 - Thế mà thấm thoát nhiều năm trôi qua. Phó Tham mưu trưởng Sư đoàn 968, thiếu tá Phạm Văn Long ngày về Đông Hà, Quảng Trị nhận lính mới chúng tôi sang đất bạn Lào, giờ đã nghỉ hưu, trước khi nghỉ hưu là đại biểu Quốc hội, Trung tướng- Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam. Bí thư Tỉnh uỷ kiêm Tỉnh trưởng tỉnh Xavanakhet- người mà chúng tôi có lần vinh dự tháp tùng bảo vệ khi ông về quê, dọc đường bị phỉ phục kích, ông Boun Nhang Volachit, là Thủ tướng Chính phủ, Phó chủ tịch nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào và mới đây tháng 1/2016 được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạnh Lào.

         Còn tôi, sau 10 năm làm chuyên viên điều phối dịch vụ kế hoạch hoá gia đình, khi được điều động và bổ nhiệm làm Trưởng khoa Ký sinh trùng, chợt nhớ đến lời hẹn của chị năm nào. Tôi nhớ da diết tới những người dân Lào hiền lành và chất phác đã đồng cam cộng khổ, coi chúng tôi như người ruột thịt, biết bao đêm đang ngủ chợt tỉnh giấc lại càng nhớ đến cháy lòng những cánh rừng khoọc, rừng le, nơi mà mồ hôi, máu xương của biết bao đồng đội và cả của tôi nữa đã nhỏ xuống, cống hiến cả tuổi thanh xuân đẹp nhất của cuộc đời mình để vun đắp cho tình hữu nghị thuỷ chung đặc biệt Việt- Lào . 

         Biết đến khi nào mới có dịp trở lại chiến trường xưa.

         Boun Nhang - bây giờ chị ở đâu ?

Viết tháng 10/2006

Viết thêm tháng 2/2016

Bs.CKI Lê Lợi

( Cựu binh Sư đoàn 968 - Bộ đội Trường Sơn )

Phó Chi cục trưởng

Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Nam Định