“Chiến thắng Buôn Ma Thuột – Trận đánh mở màn chiến dịch Tây Nguyên” – Ký sự của Phạm Huy Chương
Hướng tới Kỷ niệm 50 năm miền Nam hoàn toàn giải phóng (30/4/1975-30/4/2025).
-------------------
CHIẾN THẮNG BUÔN MA THUỘT
TRẬN ĐÁNH MỞ MÀN CHIẾN DỊCH TÂY NGUYÊN.
Ký sự: Phạm Huy Chương.
Sau những thất bại liên tiếp trên các chiến trường, đặc biệt là thất bại trong cuộc tập kích chiến lược 12 ngày đêm cuối năm 1972 vào Hà Nội, Hải Phòng và một số địa phương ở miền Bắc, không còn con đường nào khác, đế quốc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán, ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam (ngày 27-1-1973). Tuy nhiên, khi hiệp định còn chưa ráo mực, bất chấp khát vọng hòa bình của nhân dân Việt Nam, Mỹ và ngụy Sài Gòn đã ra sức phá hoại Hiệp định Paris, thực hiện kế hoạch “bình định, lấn chiếm” bằng thủ đoạn “tràn ngập lãnh thổ”. Trước tình hình đó, Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Khóa III (10-1973) họp, ra nghị quyết chỉ rõ: “Con đường của cách mạng miền Nam là con đường bạo lực cách mạng”. Thực hiện nghị quyết này, từ đầu năm 1974, quân ta ở các chiến trường trên toàn miền Nam chuyển sang phản công và tiến công, quyết tâm đánh bại âm mưu lấn đất, giành dân, từng bước đẩy lùi địch về thế phòng ngự bị động.
Đầu tháng 1-1975, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương họp, hạ quyết tâm chiến lược giải phóng miền Nam trong hai năm (1975-1976) và nếu có thời cơ thì lập tức giải phóng miền Nam trong năm 1975. Mở đầu cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh quyết định chọn Tây Nguyên là hướng tiến công chủ yếu, đánh Buôn Ma Thuột là trận mở đầu, then chốt.
Để thực hiện quyết tâm chiến lược của Bộ Chính trị, Bộ Tổng Tư lệnh quyết định: Chiến dịch Tây Nguyên chính thức bắt đầu đêm 3 rạng ngày 4 tháng 3/1975. Ta cho Trung đoàn 95A do đồng chí Nguyễn An làm trung đoàn trưởng cắt đường 19-con đường nối Quy Nhơn với Plei-cu đoạn đèo Măng Giang cách Plei-cu khoảng 50km. Sư đoàn 3 Quân khu 5 cắt đoạn đèo Thượng An đến cầu số 13, thế là ngay trong ngày đầu chiến dịch, đường huyết mạch chính Plei-cu, Kon Tum của địch bị cắt. Ngày 4 tháng 3, Sư đoàn 3 Sao Vàng của Quân khu 5 tấn công và tràn ngập 11 chốt do 2 đại đội bảo an đóng giữ (có 300 quân VNCH bị tiêu diệt, quân ta chiếm tiếp đoạn đường 19 từ đèo Thượng An đến cầu số 13 ở Đông An Khê. Đêm 4 rạng ngày 5 tháng 3, Trung đoàn 25 quân Giải phóng tổ chức trận phục kích một đoàn xe vận tải của QLVNCH tại Chư Cúc, cắt đứt đường số 21 ở tây Khánh Dương, đông Buôn Ma Thuột. Buộc Chuẩn tướng Ngụy Phạm Văn Phú một mặt phải xin viện binh để khôi phục tình hình trên đường 19 phía Đông Pleiku, mặt khác phải rút trung đoàn 45 từ Thuần Mẫn (căn cứ Cẩm Ga) lui về giữ đường 14 tại Thanh An, phía Nam Pleiku. Lúc này Trung đoàn 53 Ngụy, do đại tá Vũ Thế Quang (phó tư lệnh sư đoàn 23 trực tiếp chỉ huy) đang tăng cường chi viện cho Quảng Đức cũng được tướng Phú điều ngay về Buôn Ma Thuột phòng thủ thị xã. Đến lúc này thế trận của ta ở Tây Nguyên đã được thiết lập.
Nắm chắc tình hình địch Quân ta nhanh chóng giải tỏa đường 14 trên hướng Thuần Mẫn - Buôn Hồ, các trung đoàn công binh 7 và 575 (QGP), mở thông các con đường 50B, 50C, 50D, 51, 57B, 57C bảo đảm cho xe pháo các loại có thể kéo thẳng vào Buôn Ma Thuột. Riêng đường 20C ở Tây Nam Buôn Ma Thuột nằm trên hướng đột kích của trung đoàn xe tăng 273 được mở một cách độc đáo. Các cây lớn chỉ được cưa 3/4 gần gốc. Khi xe tăng xuất kích, có thể húc đổ cây tự mở đường trong hành tiến. Vì vậy, trinh sát đường không của QLVNCH không phát hiện được sự có mặt của trung đoàn xe tăng 273 tại đây. Việc chỉ huy tác chiến được thực hiện hoàn toàn bằng thông tin hữu tuyến đã vô hiệu hóa các hoạt động trinh sát điện đài của QLVNCH. Thế trận xung quanh Buôn Ma Thuột đã được cài đặt theo đúng phương án tác chiến của ta đã định – chờ địch vào cửa tử là tiêu diệt.
Đúng 2 giờ sáng 10 tháng 3 năm 1975, cuộc tiến công của Quân Giải phóng vào Buôn Ma Thuột bắt đầu với các trận đột kích sâu của trung đoàn 198 đặc công vào các mục tiêu: Sân bay Hòa Bình, khu kho Mai Hắc Đế, khu hậu cứ của trung đoàn 53 (QLVNCH). Đến 3 giờ 30 phút, tiểu đoàn 4 (trung đoàn 198) đã khai thông đường Phan Chu Trinh và chiếm được phần phía Nam sân bay Hòa Bình chốt giữ tại đó, chờ bộ binh và xe tăng chi viện. Tiểu đoàn 5 (trung đoàn đặc công 198) đánh vào khu kho Mai Hắc Đế và đoạn đường 429, tiếp tục pháo kích bằng hỏa lực ĐKB, H-12 (trong đó ĐKB là hỏa lực chủ công kiểm soát toàn bộ các mục tiêu trong thị xã). theo yêu cầu của bộ binh)vào Sở chỉ huy sư đoàn 23 Ngụy. Lúc 5 giờ sáng, cửa ngõ tiến quân bằng cơ giới của Quân Giải phóng từ hướng Đông Bắc, Tây Bắc, Tây và Tây Nam vào Buôn Ma Thuột đã được khai thông. Sau khi pháo binh sư đoàn và pháo binh chiến dịch tiếp tục pháo kích vào thị xã, các đại đội xe tăng có bộ binh đi kèm bật đèn pha mở hết công suất, húc đổ các cây rừng đã cưa sẵn, vượt qua các tuyến phòng thủ vòng ngoài đánh thẳng vào trung tâm thị xã.
Hướng Tây Nam, Trung đoàn 174 có 1 đại đội xe tăng yểm hộ vượt qua các chốt Chi Lăng, Chư Di và khu kho Mai Hắc Đế. Hướng Tây Bắc, Trung đoàn 148 có 1 đại đội xe tăng mở đường đánh vào Sở chỉ huy tiểu khu Đắc Lắc và dùng 1 tiểu đoàn tấn công ấp Châu Sơn. Hướng Tây, có Tiểu đoàn 4 (Trung đoàn 24 Sư đoàn 10) và 2 đại đội xe tăng đánh vào Sở chỉ huy sư đoàn 23 Ngụy. Hướng Đông Bắc có trung đoàn 95B đánh vào khu vực ngã sáu, hướng Đông Nam, trung đoàn 149 (không có xe tăng đi kèm) dùng một tiểu đoàn tấn công cứ điểm Chư Blom và điểm cao 582, 1 tiểu đoàn còn lại đánh thốc qua cứ điểm Ba Lê và điểm cao 491 tiến thẳng vào trung tâm thị xã. Phía Đông thị xã, trung đoàn 3 (Sư đoàn 10) có 1 đại đội xe tăng yểm hộ phối hợp với 1 tiểu đoàn của trung đoàn 149 (Sư đoàn 316) tấn công đánh chiếm sân bay Hòa Bình từ hai hướng Đông Bắc và Tây Nam khép lại. Trung đoàn 2 (Sư đoàn 10) đánh chiếm cứ điểm Phước An.
.jpg)
Xe tăng và bộ binh quân Giải phóng đánh chiếm sở chỉ huy Sư đoàn 23 ngụy (Ảnh: Tư liệu TTXVN)
Suốt một ngày quần nhau với địch trong ngày 10/3/1975, ta đánh chiếm được nhiều mục tiêu quan trọng trong thị xã nhưng chưa chiếm được Sư bộ 23 và các mục tiêu phía Đông tiểu khu. Địch dùng máy bay bắn phá, ngăn chặn ta, sử dụng pháo binh, bộ binh phản kích quyết liệt, quân ta bắn rơi 6 máy bay AD6 và diệt nhiều sinh lực địch. Đến đêm 10 tháng 3, chiến sự tạm lắng. Các đơn vị QLVNCH còn lại trong thị xã co cụm trong các cứ điểm chúng vẫn còn giữ được như Sở chỉ huy sư đoàn 23, khu nhà ga sân bay Hòa Bình, đài phát thanh. Tiếp sang ngày 11/3/1975, ta tấn công nhiều mục tiêu quan trọng, toàn bộ quân địch ở trong thị xã bị tiêu diệt, ta làm chủ mục tiêu, bắt sống tên Tỉnh trưởng Đắk Lắk và đại tá Sư đoàn phó 23 ngụy. Ngày 12/3/1975, ta tấn công tiêu diệt Căn cứ 45 ngụy, đánh địch ở Cư Bao, Đạt Lý, giải phóng Buôn Hồ. Ngày 13/3/1975, ta giải phóng Châu Sơn, diệt địch ở cứ điểm Cư M’gar, phối hợp với bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương tỉnh đánh chiếm và làm chủ quận lỵ Lạc Thiện. Ngày 14/3/1975, ta tấn công hậu cứ Trung đoàn 53 khu Hòa Bình và giải phóng Buôn Đôn; ngày 17/3/1975, ta giải phóng Phước An và ngày 18/3/1975 giải phóng Cứ Cúc, thị xã Cheo Reo (nay thuộc thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai). Ngày 18/3/1975, Sư đoàn 10 của ta đuổi theo đánh trận cuối cùng tiêu diệt đại bộ phận Sư đoàn 23 ngụy đã từng được mệnh danh kiêu binh: “Bình Nam, tiến Bắc, trấn Cao nguyên” bị xóa sổ. Như vậy sau 4 ngày đêm với nhiều trận đánh quyết liệt, ta đã đánh bại hoàn toàn cuộc phản kích của địch để chiếm lại Buôn Ma Thuột.
Thừa thắng xốc tới. Ngày 18/3/1975, Ủy ban Quân quản thị xã Buôn Ma Thuột do đồng chí Y Blốk Êban - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh, làm chủ tịch ra mắt trước 300 đại biểu Nhân dân tại đình Lạc Giao. Ngày 19/3/1975 đến ngày 21/3/1975 quân ta đánh chiếm quận lỵ Khánh Dương, truy quét quân địch co cụm ở đây, tiêu diệt và làm tan rã Lữ đoàn dù 3 của ngụy, chiếm lĩnh đèo Phượng Hoàng, mở đường cho quân ta tiến xuống tỉnh Khánh Hòa. Ngày 28/3/1975, tỉnh Đắk Lắk nơi mở màn chiến dịch Tây Nguyên đã hoàn toàn giải phóng.
Chiến thắng Buôn Ma Thuột ngày 10/3/1975 đã đi vào lịch sử, là một trong những chiến thắng tiêu biểu và oanh liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; mở màn cho cuộc Tổng tấn công mùa xuân 1975 kết thúc bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phòng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước 30/4/1975./.
Nhà báo Phạm Huy Chương.
Hội viên Hội VHNT Trường Sơn
---------------------------------------------------
* Nguồn T/L tham khảo: - Cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 (NXB tổng hợp TPHCM 2005).
- Chiến thắng 30/4/1975. Đỉnh cao sức mạnh của chiến tranh nhân dân VN, thời đại Hồ Chí Minh (NXB QĐND 2020).
(Đón đọc bài sau: Chiến dịch Trị Thiên Huế 26/3).