"Những ngày đầu thông tuyến trên đường 20 Quyết thắng". Hoàng Văn Kính
NHỮNG NGÀY ĐẦU THÔNG TUYẾN
TRÊN ĐƯỜNG 20 QUYẾT THẮNG
Hoàng Văn Kính
Gần 4 tháng treo mình lơ lửng trên các vách đá, lấy dây mây, dây song buộc quanh người làm dây bảo hiểm, vết lằn hằn đỏ như con lươn, con trạch quanh mình. Từng đôi một thay nhau người cầm choòng, người cầm búa tạ loại 10-15 kg đục lỗ nhồi thuốc nổ Dinamit, TNT vào lưng chừng vách đá phá núi mở đường. Đá tai mèo sắc lẹm sơ ý là tai nạn. Đôi bàn tay phồng rộp phải dùng rẻ rách quấn lại để chống bỏng rát. Sau khi mìn đã nổ, từng khối đá hàng tấn đổ xuống chồng chất lên nhau lại phải dùng sức người vần xuống vực. Đói khát, bệnh tất, vất vả, cực nhọc bào dần sức lực. Cả đơn vị bị đi kiết, sốt rét rừng hoành hành, ghẻ lở toàn thân lúc nào cũng phải thủ tay vào 2 bên túi quần gãi ghẻ rách cả da thịt vậy mà chẳng ai đầu hàng.
Đến ngày 5 tháng 5 năm 1966 thông toàn tuyến đường 20 Quyết thắng. Trên con đường dài 123 Km này, đoạn từ Trạ Ang đến km 34 đường xe chạy chênh vênh trên các vách núi đá nối tiếp nhau, còn lại hầu hết chạy trên sườn núi đất, đến km 69 mới lại có núi đá. Do mệnh lệnh phải gấp rút thông tuyến, nên quá trình thi công có nhiều đoạn đường chỉ hai phần là đất nền của núi đồi, phần còn lại là nền đất mượn từ khối lượng đất bạt núi đổ xuống lại chưa kịp gia cố nên không ổn định. Đường chưa được rải đá chống lầy, nhiều đoạn hẹp, cua gấp, tốc độ xe đi như rùa bò.
Thời kì đầu, con đường còn được dấu kín dưới những tán cây rừng nguyên sinh của núi rừng Trường sơn, tương đối an toàn chưa bị máy bay Mĩ nhòm ngó, đánh phá . Lầy lội là kẻ thù chính làm tắc đường, gây rất nhiều khó khăn cho ta.
Từ tháng 11, gió bấc mưa phùn dầm dề, bầu trời mây dăng xám xịt, gió thổi dần dật rét căm căm. Trung đội 2 thuộc C5 đội 25TNXP chúng tôi được giao nhiệm vụ bảo đảm giao thông trên đoạn đường phía Bắc ngầm A-Ki. Cái lạnh nơi heo hút rừng núi như dao cắt vào da thịt, thấu đến tận tim gan.
Mỗi người chúng tôi chỉ có 2 bộ quần áo mặc luân phiên ngày này qua ngày khác. Thêm một chiếc áo chui cổ bằng nỉ màu tím than, một đôi dầy vải cao cổ do Trung Quốc sản xuất. Hai bộ quần áo thay phiên nên cứ đến tối tất cả lại ngồi hong trên bếp lửa phải đến tầm 10-11h đêm mới tạm khô. Ai trực đêm thì phải ngồi hong cả buổi sáng hôm sau. Con trai, con gái cứ vô tư khoe “ phụ tùng” trước mặt nhau. Để chống lại cái lạnh, đêm ngủ hai đứa chung nhau một cái chiếu đơn, còn một cái để đắp. Hai cái màn, hai cái chăn chiên lồng vào nhau. Doanh trại ẩn sâu trong rừng. Để ra được mặt đường phải đi bộ hết 45 phút, vượt 2 con suối và leo qua 3 quả đồi dốc dựng đứng. Đường đi trơn trượt ngã sấp, ngã ngửa. Nhiều chỗ người trước phải bám cây để kéo người sau đu lên.
Lực lượng bảo đảm giao thông được chia làm ba. Một phần trực đêm ứng cứu xe, hai phần làm ngày chủ yếu chống lầy. Số trực đêm có cả nam và nữ, tất cả đều chui vào mấy cái hầm chữ A, mỗi cái rộng bằng chiếc giường đôi bây giờ, cũng đủ cho một Tiểu đội cả con trai, con gái chen chúc, lúc đông người chặt quá thì nằm tráo đầu đuôi hoặc nằm nghiêng úp thìa . Lúc không có việc thì tranh thủ ngủ. Hồi ấy vô tư lắm, vả lại việc chống lầy đã vắt kiệt sức lực nên cứ đặt mình xuống là ngáy, có cựa quậy, trở mình qua lại đụng chạm cũng mặc. Nghe tiếng súng báo hiệu có xe bị nạn thì tất cả cùng lao ra ứng cứu.
Do là đường mới mở, chiến trường gọi, lượng xe đi nhiều lại gặp phải trời mưa dầm nên lầy lộị. Đêm nào cũng vậy, hàng chục chiếc xe bị patine nằm dí một chỗ, bấm còi inh ỏi. Cái nào có tời thì lái xe tự xử lí, móc cáp tời vượt lên. Cái nào không tời thì còn mỗi cách nằm đợi lực lượng trực chiến đến giải cứu.
.jpg)
Chống lầy trên đường Trường Sơn (Ảnh minh họa)
Chỉ được một hai chiếc đầu, đến những chiếc tiếp theo là hai vệt bánh lún sâu xuống, gồ lên mô đất dài giữa khoảng cách 2 bánh xe ở giữa. Mô đất này là vật cản dưới gầm, đội cầu xe lên. Bánh xe vẫn quay tít, đất bùn bắn tung tóe, mùi cao su khét lẹt nhưng xe vẫn không nhúc nhích. Mặc dù đấy là loại xe hai cầu mới coóng.
Để giải thoát cho mỗi chiếc xe bị mắc lầy, những ngày đầu mặc dù là đêm tối, mưa rét nhưng anh chị em vẫn phải chui xuống gầm xe, thay phiên nhau lấy xẻng đào hạ thấp bùn đất để không cản cầu xe. Cứ một người dưới gầm xe hì hụi đào thì hai, ba người ở ngoài gầm hỗ trợ. Cách làm này rất mất thời gian, vả lại không thể cứ chui xuống gầm xe đào đất bùn suốt cả đêm, hàng cây số. Đào song, xe chạy cũng chỉ được vài cái rồi đâu lại vào đấy. Trong khi trời lạnh, chui ở gầm xe ra ai nấy mặt mũi, quần áo đầu tóc lấm lem bùn đất, chân tay tê lạnh, mặt mày mệt mỏi, phờ phạc…
Lúc đầu bọn con trai tự nguyện nhận lấy phần việc chui gầm xe đào đất. Nhưng rồi thấy việc làm quá vất vả, thương cánh con trai nên chị em đòi được công bằng. Thế là tất cả như nhau, ai cũng phải thay phiên làm cái việc chẳng ai muốn là chui vào gầm xe.
Cũng có ý kiến đề xuất : Dùng bộc phá với một lượng vừa đủ cho nổ để thổi bay gờ đất đó. Nhưng trên không đồng ý, sợ làm rụng lá cây lộ mặt đường. Thử dùng sức người, vừa kéo phía trước, vừa đẩy phía sau. Cả Trung đội dô ta, chiếc xe rú lên, cả 4 bánh quay tít, như muốn chồm lên nhưng đành bất lực. Phía sau bùn đất bắn tung tóe đẩy người. Chỉ còn hai cách: hoặc là chống lầy bằng đá, hoặc là bằng cây que. Đoạn đường này xa các mỏ đá, xe chở đá cũng bị xa lầy nên chỉ còn cách dùng cây que, được gọi bằng hai từ “ rong đanh “. Chống lầy bằng rong đanh. Những ai ở đường 20 giai đoạn 1966-1967 đều biết đến hai từ này.
Bùn đất trên mặt đường được san phẳng, hơi nghiêng về phía taluy dương. Những cây thẳng, dài chừng 4m, đường kính từ 8-10cm được anh chị em vào rừng chặt mang ra. Theo chiều dọc đường cứ khoảng cách 0,5m lại dải một cây, đầu cây nọ nối đuôi cây kia. Đoạn nào đất bùn nhão hơn thì đặt dầy hơn. Giữa hai vệt bánh xe được tăng cường thêm hai cây. Riêng mép ngoài phía taluy âm phải buộc bó 3 cây đề phòng lún nghiêng xe đổ xuống vực do đất mượn.
Sau đó đặt các cây gỗ tròn lên trên theo chiều ngang đường. Cây nọ xếp khít cây kia, tráo trở đầu đuôi. Khi đã rải xong, bên trên hai phía taluy âm và dương đóng cọc, dùng dây song buộc ghìm lại để chống bị xô đẩy trong quá trình xe chạy. Chặt mãi rồi cũng hết, đánh phải dùng cả những cây có đường kính chỉ 5-6 cm. Lưu lượng xe qua nhiều, nền đất không ổn định nên hiện tượng rong đanh bị gẫy, bị xô, bị nghiêng về phía taluy âm, bị đứt các dây buộc ghìm thường xuyên xẩy ra buộc phải tổ chức 1 tổ tuần tra ngay trong đêm để kịp thời xử lí tình huống. Rong đanh chỉ chống được lầy nhưng không chống được trượt. Nhiều đoạn dốc ngược, xe đi trên rong đanh lốp không có chỗ bám lại phải phối hợp với xe trước lên.
Tuy chỉ là giải pháp tình thế, nhưng chống lầy bằng rong đanh là quyết sách ở thời điểm đó. Nhược điểm lớn nhất của giải pháp này là rong đanh không có độ bám. Chỉ vài chuyến xe qua, vỏ cây rong đanh bị bong ra còn trơ lại phần thân cây, lúc ấy bánh xe không có độ bám rất dễ bị trơn trượt văng ra phía taluy âm hoặc không thể leo lên dốc. Rút kinh nghiêm, cấp trên đã bố trí xe có tời để sẵn sàng hỗ trợ khi có sự cố. Còn lực lượng bảo đảm giao thông thì phải gia cố thêm cây que ở phần đường đất mượn. Ở những phần đường yếu, chọn những cây to và đều, tạo mặt đường nghiêng hẳn về phía taluy dương, nếu xe có gặp sự cố thì không bị văng xuống vực.
Có 2 tình huống xẩy ra lính Công binh e ngại, thứ nhất là: xe bị dệ xuống ta luy âm. Lúc ấy đường sẽ bị tắc, cả đoàn xe ùn ứ lại phía sau cả tiếng đồng hồ. Phải tập trung toàn lực dỡ hàng, thậm chí phải bóc cả rong đanh để kéo xe lên. Thứ hai: Chiếc xe cõng trên mình 2-3 tấn hàng đang chạy bỗng ở phía dưới lốp cây rong đanh bị gẫy. Thường đã gẫy là phải vài cây, bánh xe như bị chèn chặt lại, lún sâu xuống đất, không thể tiến mà cũng chẳng thể lùi. Giải pháp ứng cứu cũng lại phải rỡ rong đanh ra mới đưa xe lên được.
.jpg)
Lái xe cũng phối hợp chống lầy (Ảnh minh họa)
Hàng vạn cây rừng bị chặt. Cả chục cây số đường được rải rong đanh. Có lẽ trên thế giới này không ở đâu có kiểu chống lầy như vậy. Do yêu cầu bảo đảm bí mật nên việc chặt cây phải phân tán ra. Anh chị em phải vượt suối, leo núi đi sâu vào rừng cả cây số mới đủ số lượng cây để lát đường. Muỗi vắt, trơn trượt, mang vác nặng, vất vả, cực nhọc, mưa rét, nhiều người trượt ngã nhưng ai cũng phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu được giao.
Ai là người có sáng kiến chống lầy bằng rong đanh, và tại sao lại gọi là “ rong đanh “ đến bây giờ vẫn còn là điều bí ẩn. Với riêng tôi sáng kiến ấy phải được coi như một phát minh vĩ đại trên đường Trường Sơn. Nhờ có nó mà anh chị em TN xung phong, Bộ đội Công binh và các Chiến sỹ lái xe đỡ vất vả, hạn chế được nguy hiểm, hạn chế cảnh xe bị xa lầy trong bùn. Tốc độ và khối lượng đưa hàng vào trong nhanh hơn, nhiều hơn.
Không thể giấu mãi cả trăm cây số đường, nhất là những đoạn phải qua sông, qua suối, những đoạn chênh vênh trên lưng chừng vách núi địa hình hiểm trở địch tập trung bom đạn đánh phá ác liệt ngày đêm trở thành các trọng điểm. Có trọng điểm dài cả cây số như đèo Phu-la-nhích, cua chữ A, nhưng cũng có trọng điểm chỉ vài trăm mét như ngầm Ta-lê, ngầm A-Ki, cà-roòng. Ngoài những trọng điểm địch tập trung đánh phá, còn lại hơn một trăm cây số đường chúng dùng thuốc diệt cỏ có thành phần Đio-xin diệt sạch màu xanh rộng ra 2 bên đường cả trăm mét. Ở đấy OV10 thường xuyên trinh sát, nhòm ngó khi phát hiện được những bất thường chúng sẽ chỉ điểm cho phản lực đến đánh phá.
Có một lần trong khi cùng Tiểu đội đang mở rộng một khúc cua phía bắc ngầm A-Ki thì bỗng xuất hiện chiếc AC130 to như cái ô tô xà xuống ngọn cây, từ 2 bên cánh phun ra một lớp sương mù mầu trắng. Cái thứ sương ấy thấm vào người lạnh lạnh. Sau đấy chỉ một tuần là cây cối rụng lá chết sạch, con đường trơ ra trước thanh thiên bạch nhật còn tất cả chúng tôi mãi sau này mới biết mình bị nhiễm chất độc Da-cam Điô-xin. Cộng với sốt rét rừng, điều kiện ăn uống, sinh hoạt kham khổ sức khỏe của mỗi người giảm sút trông thấy. Có chiến sỹ đã hy sinh vì sốt rét ác tính.
Mở được con đường vượt qua trùng điệp của núi rừng Trường Sơn đã là một kì công, nhưng để bảo đảm cho con đường ấy thông suốt trong mọi điều kiện thời tiết khắc nghiệt và sự đánh phá ác liệt của máy bay Mĩ kịp thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam thì đúng là một kì tích của ý chí vươn lên, tinh thần khắc phục khó khăn gian khổ, chiến đấu hy sinh của các lực lượng trên tuyến vận tải chiến lược đường Hồ Chí Minh.
Nghĩ cũng thấy buồn... cười, hàng triệu triệu người góp công, góp của, góp sức cả xương máu nữa. Hậu phương, tiền tuyến cùng đánh giặc ấy vậy mà chỉ một số ít người được vinh danh là “người có công”.
Hoàng Văn Kính
CTV Trang TT&BT Trường Sơn
Hội viên Hội VHNT Trường Sơn Việt Nam