Nhân vật Nữ điển hình trong “Người mẹ cầm súng”. TG Trần Thanh Xem
NHÂN VẬT NỮ ĐIỂN HÌNH
TRONG “NGƯỜI MẸ CẦM SÚNG”
Nguyễn Thi là Nhà văn đã từng gắn bó với nhân dân miền Nam và xứng đáng với danh hiệu là Nhà văn của người dân Nam Bộ. Nhân vật trong tác phẩm của Nguyễn Thi có cá tính riêng nhưng tất cả đều có những đặc điểm chung. Đó là yêu nước mãnh liệt, thủy chung đến cùng với Tổ quốc, căm thù ngùn ngụt bọn xâm lược và lủ tay sai, vô cùng gan góc và tinh thần chiến đấu rất cao. Song song đó, tính chất Nam bộ thẳng thắn, bộc trực, lạc quan, giàu tình nghĩa. Hầu hết những tác phẩm của ông được viết trong thời kì này chủ yếu là về những con người trong kháng chiến, đặc biệt là hình ảnh người phụ nữ trong chiến đấu. Tác phẩm tiêu biểu nhất là Người mẹ cầm súng.
Nhân vật chính trong truyện kí Người mẹ cầm sung là hình tượng nhân vật chị Út Tịch. Đây là người phụ nữ có thật trong cuộc đời thường nhưng qua bàn tay hư cấu của nhà văn, chị Út Tịch trở thành mẫu nhân vật lý tưởng trong tác phẩm.
Thông qua cốt truyên, chúng ta bắt gặp nhân vật chị Út Tịch thấp thoáng trong đời sống hàng ngày. Văn thơ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ đã dựng lại một thời máu lửa, đi sâu tìm tòi khám phá ca ngợi vẻ đẹp của con người. Một nhân vật chị Út Tịch vừa dũng cảm chiến đấu với kẻ thù vừa là một người phụ nữ đảm đang. Chị là hiện thân vẻ đẹp của con người phụ nữ Việt Nam, của sức mạnh dân tộc.
Chị Út Tịch trong tác phẩm “Người mẹ cầm súng” của Nguyễn Thi là một người phụ nữ gan dạ, căm thù giặc sâu sắc và yêu thương mọi người. Với dáng người nhỏ gọn, chị có khuôn mặt tròn và đôi mắt to sáng. Con người chị thể hiện sự thông minh nhanh nhẹn, từ nhỏ chị đã phải đi ở đợ, chị chống trả bà chủ của mình không ngần ngại. Đánh vợ của Hàm Giỏi: “lúc ngồi dậy sẵn tay, Út liệng luôn cái chén vào mặt mụ”; “Út thủ sẵn nắm ớt bột. Con kia lớn gấp ba út. Nó vừa quơ cây lên thì nắm ớt bột đã đập ngay vào mặt nó”. Đánh vợ Hàm Giỏi không hiểu vì sao nhưng lần này thì Út đã hiểu ra rằng đánh nó để nó không đánh mình. Lúc nhỏ thường xuyên phải chịu những trận đòn chính vì thế mà cái bản lĩnh gan dạ điều này càng được thể hiện rõ trong những lần tham gia kháng chiến, trong con người chị Út Tịch đã tồn tại lòng căm thù đối với giai cấp bóc lột. Rồi cách mạng đến với chị , chị rất hăng hái đánh Tây. Chị vừa chăm sóc gia đình con cái vừa tham gia chiến đấu. Trải qua những cuộc đấu tranh với cách mạng chị đã trở thành một con người khôn ngoan, thông minh sắc sảo. Dù là một người phụ nữ nhưng chị phân tích đánhgiặc rất linh hoạt. Lòng căm thù giặc đã ăn sâu vào tiềm thức của chị.
Cũng như bao người phụ nữ Việt Nam chị cũng lấy chồng, sinh con, cũng bươn chải lo cho cuộc sống của gia đình mình. Chị là một người phụ nữ thuỷ chung, một nguời chăm sóc những đứa con của mình chu đáo, mặc dù chị mải lo chiến đấu nhưng chị không bao giờ quên đi nhiệm vụ của một người mẹ. Ngày chị vẫn ghé qua nhà một lần để xem bọn trẻ thế nào. Chị chà gạo lứt với muối xay nhuyễn để ở nhà cho con bé quấy bột cho em . Chị dặn con ở nhà nấu cơm không được chắt nước, sợ nó bị bỏng .Chị sửa lại mái nhà dột, bện lại dây võng những công việc đó đãng lẽ ra là công việc của người chồng nhưng những người phụ nữ họ đã gánh vác, thu về tất cả những công việc đó. Điều đó đã cho chúng ta thấy được chị Út Tịch không chỉ là một người phụ nữ đẩm đang mà còn là hậu phương vững chắc, niềm tin tưởng lớn lao để cho anh Tịch ra mặt trận. Chị Út Tịch được làng xóm yêu mến và giúp đỡ nững lúc khó khăn. Má Hai hêt lời khen ngợi chị Út vì tóc đã quàng tai, va quàng súng, vừa đánh giặc vừa làm nuôi con. Trong chiến tranh loạn lạc, khi anh Tịch đi chiến dấu thì chị Út ở nhà làm đủ nghề để kiếm tiền nuôi con và vừa hoat động cách mạng. Chị Út Tịch trồng dưa, bán khoai, bán bánh,bán mì nấu, nước mía tại chợ Cầu Kè: “số tiền có được Út quyên góp may đồ tặng các anh hết”. Điều đó cũng đã thể hiện được tấm lòng nhân hậu, thương người của chị, đó cũng là phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
Chị Út Tịch là một nhân vật nữ anh hung. Đây cũng là đại diện cho nhân dân Miền Nam về tinh thần đấu tranh thống nhất nước nhà. Bằng sự tài tình và khéo léo, nhà văn Nguyễn Thi đã làm nổi bật nhân vật chị Út Tịch của mình không chỉ là một ngừi phụ nữ dũng cảm mà còn là một người phụ nữ đảm đang việc nhà, có một tấm lòng nhân hậu thông qua những hình ảnh rất bình dị, gần với thực tế của nhân dân ta lúc bấy giờ.
Không chỉ đảm đương việc nhà, chị Út Tịch còn thể hiện tính tiên phong, xả thân trong chiến đấu. Cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta, phụ nữ miền Nam là lực lượng xung kích, là "đội quân tóc dài" trên mặt trận đấu tranh chính trị. Trong đấu tranh vũ trang, phụ nữ miền Nam cũng không kém nam giới về mưu trí và lòng dũng cảm.
Chị Út Tịch từ một cô bé con nhà nghèo phải đi ở đợ, Chị đã được cách mạng giác ngộ và trưởng thành, trở thành một chiến sĩ du kích dạn dày kinh nghiệm cùng đồng đội liên tiếp lập nhiều chiến công. Nhưng có ai ngờ rằng thành tích đó là của chính người mẹ có đến chín lần sinh nở. Điều đặc biệt là cứ mỗi lần sinh được ít ngày, chị Út lại cầm súng ra trận chiến đấu hết mình và mang về những chiến công lừng lẫy.
Nhân vật chị Út Tịch quả là một nhân vật điển hình. Trong đời làm mẹ và đánh giặc của chị, các mối quan hệ được nhà văn miêu tả hết sức sinh động với nhiều tình huống khác nhau, mâu thuẫn khác nhau. Mối quan hệ giữa chị và đàn con; với chồng; với đồng bào xã Tam Ngãi, với quân thù...
Trong những cuộc chiến dấu với địch, chị đa trải qua biết bao nhiêu gian nan vất vả nhưng ý chí quyết tâm đánh giặc không hề bị rung chuyển. Chị đã từng phản kháng lại khi bị đánh đập dã man. Nhiều người hỏi chị: “uống thuốc gì mà gan dữ vậy?”. Chị trả lời là có uống thuốc gì đâu, bị đòn nhiều quá mà cứ phải ngậm ở trong lòng mới nảy ra cái gan dữ vậy. Mười bốn tuổi thôi nhưng Chị đã biết rút ra một điều có ý nghĩa làm phương châm cho suốt đời: “đánh nó để nó không đánh được mình”. Với bọn địa chủ như thế, sau này đánh Pháp, đánh Mỹ cũng vậy. Lên mười lăm tuổi, chị xin đi bộ đội. Các chú bộ đội hỏi: “tại sao?”. Chị trả lời ngay: “ở đợ cực quá”; “đi đánh Tây sướng bằng tiên chứ cực gì!”; “nó đánh mình, mình đánh lại nó mới sướng chớ!”. Đó là quan niệm về hạnh phúc, về sướng khổ ở đời của chị Út Tịch. Với quan niệm đó cho thấy rằng người phụ này rất hào hứng nhiệt tình khi tham gia chiến đấu bảo vệ dân tộc.
Qua tác phẩm, chúng ta còn thấy được cả một gia đình nhà chị Út sôi nổi và hào hứng với cách mạng chứ không riêng gì Chị: “đi làm cách mạng là cái công việc mà nếu phải ngừng lại một lúc nào đó thì cả hai vợ chồng sẽ cảm thấy lẻ loi, trơ trọi, buồn khổ không biết chừng nào”. Cho nên đã đánh giặc thì phải: “đánh cho còn cái lai quần cũng đánh”. Không những vậy, chị còn tập cho các con lối sống phù hợp với hoàn cảnh kháng chiến. Các bà má đều khen: “mẹ con nó dạy nhau cùng một khuôn, con Út kia đi đánh giặc thì lại có con Út này ở nhà”. Khi đánh địch gần nhà, chị Út dặn con “nó tới rồi, đừng có ra nghe con và cùng đừng có sợ”. Chị lại dạy chúng động tác chổng mông ngồi hầm chống bom. Đánh trận, quá nửa đêm mới về. Đứa lớn dậy mở cửa, mấy đứa nhỏ nhí nhố “má về!” và thức dậy đều hết. Chị Út không kịp mở bao đạn, ôm lấy con “trong những tiếng ríu rít của đàn con, Út nghe câu được câu mất”. Chị vui như vừa đi xa về. Một niềm vui kỳ lạ, tưởng như việc sống chết xảy ra vừa nãy là không có.
Chính vì sự hy sinh cao cả, tình yêu gia đình, tình yêu đất nước của chị cũng như cả gia đình chị nên cả nhà chị luôn được đồng bào Tam Ngãi rất yêu thương. Đặc biệt con người Chị sống và chiến đấu là một tấm gương lớn không những cho đồng bào lúc bấy giờ học tập mà thế hệ con cháu noi theo trong những cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước mai này.
Đi dọc chiều dài lịch sử dân tộc, không đâu là không thấy bóng của người phụ nữ Việt Nam. Và cũng chạy theo chiều dài lịch sử thơ văn, không đâu là không thấy bóng những con người đảm đang, bất khuất. Chị Út Tịch trong tác phẩm của Nguyễn Thi là nét son chói lọi về người phụ nữ Việt Nam thương con và yêu nước tha thiết.
Truyện ký Người mẹ cầm súng của Nguyễn Thi là bản án đanh thép tố cáo chế độ Mỹ - Ngụy dã man, cùng với đó là một cuộc đấu tranh của những người nông dân Nam bộ, đặc biệt lag người phụ nữ được khắc họa bằng những nét điển hình đẹp đẽ, dân tộc mà rất hiện đại phù hợp với yêu cầu của Cách mạng. Tác phầm của nhà văn Nguyễn Thi đã góp vào văn học Cách mạng miền Nam một hương sắc riêng độc đáo.
Bằng lao động nghệ thuật quên mình, truyện kí Người mẹ cầm sung của Nguyễn Thi đã thể hiện được sức sống mãnh liệt, sức quật khởi phi thường của con người Việt Nam trước những thử thách sống còn của lịch sử; làm dấy lên niềm tin và lòng tự hào dân tộc, khẳng định tư thế chính nghĩa trong chiến đấu.
Trần Thanh Xem
Giáo viên trường THCS thị trấn Tiểu Cần, huyện Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh.
Số điện thoại: 0359795262