"Đảo Cô Tô – Những kỷ niệm một thời biển đảo" – Ký ức của Thiếu tướng Hoàng Kiền (Tiếp theo)
Ký ức của Thiếu tướng Hoàng Kiền
ĐẢO CÔ TÔ - NHỮNG KỈ NIỆM MỘT THỜI BIỂN ĐẢO
(Tiếp theo)
.jpg)
CÔ TÔ XƯA VÀ NGÀY NAY
Cô Tô là một quần đảo trong vịnh Bắc Bộ thuộc tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. Về hành chính quần đảo thuộc huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh, có diện tích 47,3 km².
Cô Tô có tên cổ là Chàng Sơn (Núi Chàng), từ lâu đời đã là nơi cư trú ngụ của thuyền bè ngư dân Vùng Đông Bắc, song chưa thành nơi định cư vì luôn bị những toán cướp biển Trung Quốc quấy phá.
Năm 1832, Nguyễn Công Trứ với cương vị Tổng đốc Hải An (Hải Dương - An Quảng) đã xin triều đình cho thành lập làng xã, cắt cử người cai quản. Làng đầu tiên ở đây được Nguyễn Công Trứ đặt là làng Hướng Hoá. Ít lâu sau, nhà Nguyễn cho thu thuế và lập đồn Hướng Hoá canh phòng giặc biển. Dân cư đông dần, tất cả đều là người gốc nhiều dân tộc thiểu số ở vùng ven biển Quảng Đông, Phúc Kiến và đảo Hải Nam phiêu bạt đến.
Thời Pháp thuộc, Cô Tô là một tổng có năm xã thuộc châu Hà Cối phủ Hải Đông tỉnh Hải Ninh. Sau ngày Nhật đảo chính, Pháp quay lại chiếm đóng Cô Tô. Từ Cô Tô và cảng Vạn Hoa trên đảo Cái Bầu, tàu chiến Pháp vào quấy rối vùng biển Hòn Gai và cảng Hải Phòng. Tháng 11 năm 1946, Đại đội Ký Con giải phóng quân từ Hòn Gai dùng tàu chiến Le Créyac mới chiếm được của Hải quân Pháp tiến ra giải phóng Cô Tô nhưng không thành công. Cho đến cuối năm 1955, thực hiện Hiệp định Genève, quân Pháp mới rút khỏi.
Đầu năm 1954, Cô Tô là xã thuộc huyện Móng Cái, sau đó là hai xã đặc biệt trực thuộc tỉnh. Từ 1964, hai xã đã sáp nhập vào huyện Cẩm Phả.
Trước năm 1978, quần đảo Cô Tô - Thanh Lân là vùng đảo sầm uất, dân số đông tới 6740 người. Trong đó có 545 hộ, 3200 người, 1424 lao động sống bằng nông nghiệp, 548 hộ, 3141 người, 1236 lao động sống bằng nghề đánh bắt cá. Nửa cuối năm 1978, khi "sự kiện người Hoa" do Trung Quốc gây ra, người gốc Hoa về Trung Quốc, trên đảo chỉ còn lại 10% dân số, mọi hoạt động sản xuất suy giảm.
Ngày 23 tháng 3 năm 1994, chính phủ đổi tên huyện Cẩm Phả thành huyện Vân Đồn đồng thời tách quần đảo Cô Tô gồm hai xã Thanh Lân, Cô Tô thành lập huyện đảo Cô Tô.
Ngày 28 tháng 10 năm 1996, đảo Trần thuộc huyện Hải Ninh được giao về huyện Cô Tô quản lý và thuộc địa phận xã Thanh Lân.
Ngày 25 tháng 8 năm 1999, chia xã Cô Tô thành thị trấn Cô Tô và xã Đồng Tiến.
Năm 2006, dân số huyện đảo Cô Tô là 5240 người với 1178 hộ dân. Từ năm 1994 đến nay Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ về giá điện, giá xăng dầu, xây dựng nâng cấp cơ sở hạ tầng, hàng ngày đều có tàu khách Vân Đồn - Cô Tô, làm cho đời sống nhân dân nơi đây không ngừng được cải thiện.
Ngày 16 tháng 10 năm 2013, Cô Tô đã chính thức có điện lưới quốc gia khi hoàn thành dự án đưa điện ra đảo trị giá 1.106 tỷ đồng.
Cô Tô có địa hình đồi núi. Đỉnh giáp Cáp Cháu trên đảo Thanh Lân cao 210 m, đỉnh đài khí tượng trên đảo Cô Tô lớn cao 160 m. Phần giữa các đảo đều cao, vây quanh là núi thấp và những cánh đồng hẹp, ven đảo là những bãi cát nhỏ và vịnh nhỏ. Đất đai chủ yếu là đất pheralit trên sa thạch. Đất rừng rộng 2.200 ha, đất Cô Tô có nông nghiệp đến (771 ha) chiếm 20% diện tích đất tự nhiên, trong đó một nửa số có khả năng cấy lúa, trồng màu, gần nửa có khả năng chăn thả gia súc và trồng cây ăn quả.
Cô Tô ít sông suối, đã đắp đập hình thành 11 hồ nhỏ. Nước ngầm phong phú, chất lượng tốt. Thực vật trên các đảo khá phong phú, nhiều chủng loại. Rừng tự nhiên đa dạng với nhiều loại gỗ tốt và nhiều song mây, ràng rang. Rừng trồng gồm phi lao, bạch đàn, thông đuôi ngựa. Đảo Thanh Lân còn có cam, quýt, chuối đã nhiều năm thành sản phẩm nổi tiếng trong tỉnh. Có nhiều loại dược liệu quý hiếm như hương nhu, sâm đất, thầu dầu tía... trên mọi đảo. Động vật rừng núi từ xa xưa khá nhiều nay ở đảo Thanh Lân có cả đàn khỉ vàng chừng 100 con, một ít trăn, tắc kè.
Nghề đánh bắt tôm, cá, mực... ở đảo Cô Tô đã ở giai đoạn cạn kiệt nên nhiều loại hải sản bị cấm khai thác.
Khu di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh nằm trên bờ vịnh Cô Tô được xây dựng đồng bộ thu hút khách tham quan rất đông.
Bãi đá Cầu Mỵ có hệ thống đá trầm tích được bào mòn qua hàng vạn năm bởi nước biển tạo ra một kì quan thực sự với cảnh quan đẹp mắt và có giá trị nghiên cứu địa chất địa mạo.
Bãi biển Hồng Vàn: Cách thị trấn Cô Tô 6 km, thuộc thôn Hồng Hải, xã Đồng Tiến. Là bãi biển đẹp nhất tại Cô Tô với bãi tắm thoải rộng, trải dài 4 km bên rặng phi lao. Bãi biển Hồng Vàn nhộn nhịp đặc biệt vào mùa hè khi lượng du khách đến đảo tăng đột biến. Các hoạt động nhà hàng, vui chơi giải trí dưới nước cũng được sắp xếp để phục vụ du khách.
Đảo Cô Tô con: Cách thị trấn Cô Tô 7 km, nơi có cánh rừng nguyên sinh chứa đựng nhiều loài động vật quý hiếm, trong lòng biển chứa nhiều rặng san hô tuyệt đẹp.
Hải đăng Cô Tô là một điểm tham quan thú vị.
Rừng Chõi nguyên sinh: Nằm trên đường ven biển đi cảng Bắc Vàn (cảng đi các đảo nhỏ) Rừng Chõi có thể nói là khu vực có tán cây cổ thụ, nguyên bản đẹp nhất tại Cô Tô. Với hệ thảm thực vật phong phú, 1 bên là rừng một bên là bãi biển, cảnh quan khu vực Rừng Chõi luôn khiến du khách trầm trồ khi đi qua đây
Hòn Chép Con Là một hòn đảo nhỏ, sở hữu bãi biển kỳ thú chạy dài ra biển, ẩn hiện theo thủy triều và các lớp đá trầm tích hàng ngàn năm bào mòn tạo ra cảnh quan vô cùng lý thú. Bãi biển của đảo nhỏ này không nơi đâu sánh được. Để tới hòn Chép Con, du khách cần có mặt tại cảng Bắc Vàn và bắt đò đi. Đi hòn Chép Con kết hợp câu cá và đảo Cô Tô Con sẽ tốn 1 ngày trọn vẹn.
Khu di tích Đồn Ký Con; Bãi biển Ba Châu đảo Thanh Lân ; Hòn cá chép con, Hòn Sư Tử, Âu tàu....
Khu hậu cần nghề cá và Âu cảng Cách thị trấn và cầu cảng Cô Tô 1,5 km, du khách sẽ tới Âu cảng và khu hậu cần nghề cá. Đứng tại vị trí này có thể nhìn thấy toàn cảnh thị trấn Cô Tô rất đẹp.
SẼ THĂM LẠI CÔ TÔ LẦN THƯ 3 - LẦN CUỐI CÙNG
Tôi đến đảo Cô Tô lần đầu vào năm 1983 trên con tàu LCM8 nhỏ cặp vào cầu cảng Pắc Tài Vàn, đi bộ đến vịnh Cô Tô khá xa khoảng 5 - 6 ki lô mét kiểm tra công trình, nghiên cứu phương án Bảo đảm Công binh, thăm khu tượng đài Bác Hồ, một lần mà nhớ mãi, khi ấy là thượng uý - Tổ trưởng Tổ tác huấn của Phòng Công binh Hải quân. Đến Cô Tô lần thứ hai vào năm 2004 sau 21 năm cũng bằng con tàu nhỏ, thăm đảo, thăm khu tượng đài Bác Hồ, lần đầu tiên ngủ đêm trên đảo trong nhà khách đơn vị Quân đội, bao kỉ niệm xao xuyến trong lòng, khi ấy là Đại tá - Tư lệnh Công binh.
Ngày nay Cô Tô trở thành huyện đảo đã xây dựng và phát triển rất mạnh mẽ. Năm 2023 tròn 40 năm đặt chân đến Cô Tô lần đầu, tôi sẽ ra thăm Cô Tô lần thứ ba theo tàu du lịch, là du khách sẽ ngủ tại khách sạn chứ không như hai lần trước là " Chiến sĩ ", lần thứ ba, cũng là lần cuối cùng của một thường dân, "Tướng về hưu".
Tôi sẽ tổ chức một chuyến cùng vợ, con, cháu đi thăm đảo Cô Tô vào năm 2023 để biết Chiến sĩ Công binh Hoàng Kiền đã đến đây 2 lần. Lần đầu cách đây 40 năm, lần thư hai cách đây 19 năm, nay lần thứ 3 - lần cuối cùng. Sẽ ngủ lại Cô Tô, từ Cô Tô sẽ đi thăm các đảo trong Vịnh Bắc Bộ mà "Cựu chiến binh, Tướng về hưu" đã đến từ 40 năm trước.
Tôi đã tìm hiểu chuẩn bị lộ trình cho chuyến đi – Một chuyến đi có quy mô bình dân nhất: Để đến Cô Tô từ Hà Nội đi, đầu tiên phải di chuyển đến cảng Cái Rồng. Tuyến này có rất nhiều xe khách đi từ Hà Nội đến Quảng Ninh. Tôi có thể đón xe đi Cẩm Phả, Cửa Ông từ bến xe Mỹ Đình, sau đó xuống xe ở ngã ba Vân Đồn và bắt tiếp xe bus, taxi hoặc xe ôm để đến cảng Cái Rồng, hoặc cũng có thể bắt xe Limousine để đi thẳng từ Hà Nội đến Cái Rồng. Rồi từ Cảng Cái Rồng – Vân Đồn đi Tàu Cao Tốc ra cập bến huyện đảo Cô Tô… Phương tiện phục vụ tham quan trên đảo bao gồm: Xe điện từ 7 đến 16 chỗ, xe ô tô từ 16 chỗ đến 29 chỗ, xe máy, xe đạp đôi, xe đạp đơn...
Tôi tin chắc rằng điều mong muốn của mình sẽ trở thành hiện thực.
Hà Nội thời covid - Xuân Tân Sửu tháng 2/2021
Hoàng Kiền